တၢ်ဂ့ၢ်တမံၤမံၤလၢ အဘၣ်ဃးဒီး ကွီၢ်မ့ၣ်တမံၤမ့ၢ်ကဲထီၣ်အသးဒီး တၢ်လီၢ်လၢအကဲထီၣ်1 (ကွီၢ်မ့ၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီသဲစး အဒ့ ၁၅၄၊ ၁၅၅(၁)။ ပၢၤကီၢ်လံာ်ဟံးဃာ်အဒ့အကူၣ် ၁၄၁၄။) မ့တမ့ၢ် ကွီၢ်မ့ၣ်တၢ်ပိာ်ထွဲကဲထီၣ်အလီၢ်2 (ကွီၢ်မ့ၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီသဲစး အဒ့ ၁၇၉၊ ၁၅၆(၁)၊ ၁၅၅။) ဒီး ပၢၤကီၢ် အရူလၢအဘူးဒီး တၢ်ကဲထီၣ်သးအံၤအလီၢ်န့ၣ် တၢ်လဲၤဆှိးထီၣ်တၢ်ဂ့ၢ်အံၤသ့န့ၣ်လီၤ.
ၦၤလၢအဆှိးထီၣ်တၢ် /လၢအဆှၢတၢ်ကစီၣ်တဂၤမ့တမ့ၢ်ၦၤလၢအဘၣ်ဒိဟးဂီၤနီၢ်နီၢ်ဘၣ်ဒီးကဲ ခၢၣ်စးလၢအဆှိးထီၣ်တၢ်မူးတၢ်ရၢ်လၢ ၦၤအဂၤတဂၤအဂီၢ်ဒီး မ့ၢ်သ့န့ၣ်ဒီး တၢ်လၢအရ့ဒိၣ်ကတၢၢ်န့ၣ် မ့ၢ်တၢ်
ဟံးန့ၢ်တၢ်ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးလၢ ၦၤလၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ်နီၢ်ကီၢ်တဂၤအအိၣ်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အမူးအရၢ်လၢ အဘၣ်တၢ်ဆှိးထီၣ်အီၤ အံၤမ့မ့ၢ် တၢ်အမူးအရၢ်လၢ ပၢၤကီၢ်ဒိးပၢတဖၣ်ဒီး ပၢၤကီၢ်လီၢ် လၤဒိၣ်ကဘၣ်အိးထီၣ်တၢ်အမူးအရၢ်အံၤ ခီဖျိတၢ်ကွဲးလီၤ 'တၢ်အဂ့ၢ်အကျိၤဆိ လၢတၢ်ဆှိးထီၣ်တၢ်' အဂီၢ်န့ၣ်လီၤ3 (ကွီၢ်မ့ၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီသဲစး အဒ့ ၁၅၄၊ ပၢၤကီၢ်လံာ်ဟံးဃာ်အဒ့အကူၣ် ၁၄၁၄။)
တၢ်အမူးအရၢ်လၢ တၢ်ဆှိးထီၣ်အီၤအံၤ မ့မ့ၢ် တၢ်အမူးအရၢ်လၢ ပၢၤကီၢ်တဒိးပၢဘၣ်ႇ ဘၣ်ဆၣ်ဒီးၦၤလၢ အဆှိးထီၣ်တၢ်တဂၤ မ့ၢ်အဲၣ်ဒိးမၤ တၢ်အမူးအရၢ်အံၤဆူညါဒီးပၢၤကီၢ်ကဘၣ်နဲၣ်ၦၤလၢ အဆှိးထီၣ်တၢ်အံၤဆူ ကွီၢ်ဘျီၣ်လၢအကြၢး အဘၣ်တတီၤတီၤန့ၣ်လီၤ.4 (ကွီၢ်မ့ၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီသဲစး အဒ့ ၁၅၅(၁)၊ ၁၉၀(၁)(ခ)။)
ဖဲတၢ်ဆှိးထီၣ်တၢ်အမူးအရၢ်ဆူ ပၢၤကီၢ်အရူန့ၣ် တၢ်အဂ့ၢ်အကျိၤလၢ ၦၤဆှိးထီၣ်တၢ်တဂၤ စံးဘၣ်တဲဘၣ် တဖၣ်န့ၣ် ပၢၤကီၢ်လီၢ်လၤဒိၣ်ကဘၣ်ကွဲးနီၣ်ကွဲးဃါအီၤလီၤ.
ဖဲတၢ်ဆှိးထီၣ်အကတီၢ် တၢ်အဂ့ၢ်အကျိၤတဖၣ် ဒ်သိးကမ့ၢ်တၢ်လၢအဘၣ်လီၤတံၢ်လီၤဆဲးအဂီၢ်တၢ် ကဘၣ််ပ၁်သူၣ်ပ၁်သး ဒိၣ်ဒိၣ်ကလဲ၁်န့ၣ်လီၤ. တၢ်အဂ့ၢ်အကျိၤလၢ အဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်ထီၣ်အီၤတဖၣ်အံၤ တၢ်ကဆိးကါက့ၤအီၤလၢခံလၢကွီၢ်ဘျီၣ်ပူၤ ဒ်အမ့ၢ်တၢ်တဖၣ်လၢအကဲထီၣ် တၢ်မၤစၢၤ မ့တမ့ၢ် ထီဒါက့ၤၦၤလၢ အဆှိးထီၣ်တၢ် မ့တမ့ၢ်ၦၤလၢအဘၣ်တၢ်ဆှိးအီၤတဂၤန့ၣ် သ့ဝဲဒၣ်လီၤ.5 ((၁၈၇၂) ပှၤအုၣ်သးသဲစး (၂၀၁၅ တၢ်ဘှီ) အဒ့ ၁၄၅၊ ၁၅၅(၃)၊ ၁၅၇။ ကွီၢ်မ့ၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီသဲစးအဒ့ ၁၆၂(၁)။ ပၢၤကီၢ်လံာ်ဟံးဃာ် အပိုဒ် ၁၄၁၄။)
လၢတၢ်အိၣ်အသးတနီၤနီၤအပူၤ ခီဖျိတၢ်မူးတၢ်ရၢ်အံၤန့ၣ် ၦၤလၢအဘၣ်တၢ်ဆှိးအီၤတဂၤ ကဘၣ်ကွၢ် ဆၢၣ်မဲ၁်တၢ်လၢ အကပိ၁်ထီၣ်အခံလၢအဘၣ်ဃး တၢ်သိၣ်တၢ်သီအဂ့ၢ်န့ၣ်သ့န့ၣ်လီၤ.
တၢ်ဆှိးထီၣ်တၢ်အမူးအရ၁်အံၤ တၢ်အုၣ်အသးမ့ၢ်တလီၤတံၢ် တလၢတၦဲၤဘၣ်ဒီး ပၢၤကီၢ်လီၢ်လၤဒိၣ်အံၤ သမၢဝဲဒ်သိး ကလူၤဃုထံၣ်န့ၢ် တၢ်အဂ့ၢ်အိၣ်လီၤဘၢတဖၣ် သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.6 (ကွီၢ်မ့ၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီသဲစးအဒ့၁၅၇(၁)(ခ)။)
ပၢၤကီၢ်လီၢ်လၤဒိၣ်တဂၤလၢ တၢ်ကလူၤဃုထံၣ်န့ၢ်တၢ်အဂီၢ်မ့ၢ်န၁်ဝဲလၢ ဒိးန့ၢ်တၢ် အဂ့ၢ်အကျိၤအလၢအၦဲၤ လံဒီး ကဆှၢတၢ်ကစီၣ်ဆူ ကွီၢ်ဘျီၣ်လၢအဘၣ်ဃးဒီးတၢ်အံၤ ဒီးကစးထီၣ်အတၢ်မၤလၢ တၢ်လူၤဃုထံၣ်န့ၢ်တၢ် အဂ့ၢ်လၢအိၣ်လီၤဘၢတဖၣ်လီၤ.7 (ကွီၢ်မ့ၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီသဲစးအဒ့၁၅၇(၁)၊ ၁၅၆(၁)။)
ဒ်န့ၣ်အသိး ပၢၤကီၢ်လီၤလၤဒိၣ်အံၤ ကဘၣ်ဆှၢတၢ်ကစီၣ်ဆူၦၤလၢအဆှိးထီၣ်တၢ် /ဆှၢတၢ်ကစီၣ် တဂၤအိၣ်လၢတၢ်ကမၤ (မ့တမ့ၢ်) တၢ်တမၤတၢ်လူၤဃုထံၣ်န့ၢ်တၢ်အံၤဘၣ်န့ၣ်လီၤ.8 (ကွီၢ်မ့ၣ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီသဲစးအဒ့၁၅၇(၂)။)
သင်လုပ်နိုင်သည့်အရာများ
တၢ်ကစီၣ်လၢအဘၣ်ဃးဒီး ကွီၢ်မ့ၣ်တမံၤဂ့ၤတမံၤဂ့ၤန့ၣ် တၢ်လဲၤဆှိးထီၣ်အီၤသ့ဆူ ပၢၤကီၢ်အရူလၢ အဘူး ကတၢၢ်ဒီး ကွီၢ်မ့ၣ်တမံၤအံၤကဲထီၣ်အသးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဆှိးထီၣ်အီၤဆူ ပၢၤကီၢ်အရူဖဲကွီၢ်မ့ၣ်အံၤ
အတၢ်ကဲထီၣ်က့ၤ အလီၢ်လၢခံ လၢ ပှၤတသးလီၤတဖၣ် တဖၣ် အိၣ်သ့စ့ၢ်ကီးန့ၣ်လီၤ.
မ့ၢ်အဘၣ်ကွၢ်ဆၢၣ်မဲ၁်ဒီး တၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးတဖၣ်ဒီး တၢ်ကြၢးဟံးန့ၢ်တၢ်ဆူၣ်ချ့ဆိးက့အတၢ်မၤစၢၤအချ့ကတၢၢ် န့ၣ်လီၤ.
ၦၤလၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ် ခီဖျိကွီၢ်မ့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ကြၢးဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်မၤစၢၤလၢ အဘၣ်ဃးဒီး တၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ် အမဲ၁်ညါႇ တၢ်ဟ့ၣ်ကူၣ်လီၤဆီလၢ အဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့, မ့ၢ်သ့ဒီးတၢ်လီၢ် အဘံၣ်အဘၢလၢ အကအိၣ်ဝဲဆိးဝဲအဂီၢ် ဒီးမၤစၢၤတၢ်အဂုၤ အဂၤတဖၣ်န့ၣ်လီ
ပၢၤကီၢ်လီၢ်လၤဒိၣ်လၢ အမူဒါအိၣ်တဂၤဒ် အမူအဒါအိၣ်လၢ ကဘၣ်ကွဲးထီၣ် "တၢ်အဂ့ၢ်အကျိၤဆိလၢတၢ် ကဆှိးထီၣ်တၢ်" န့ၣ်မ့ၢ်တကွဲးဝဲမ့ၢ်ဂ့ၤ အတၢ်ဖံးမၤ လၢအတဘၣ်တပှိၤတဖၣ်အဂီၢ် တၢ်ကမၤလိၤမၤဘၣ် က့ၤအီၤ ခီဖျိလၢပၢၤကီၢ်တၢ်ပၢဆှၢတၢ် ဘျၢအတၢ်သိၣ် တၢ်သီ (၁၉၉၅) တဆီဒီးဆူတၢ်ပၢဆှၢသုးကျဲၤက့ၤတၢ်အဂ့ၢ် အကျိၤ အပတီၢ်သ့န့ၣ်လီၤ.
စံၣ်ညီၣ်ကွီၢ်တဖၣ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီ အၦၤလီၢ်လၤဒိၣ် တဖၣ် မ့ၢ်ဟံးန့ၢ်ခိၣ်ဖး လၢၦၤထံဖိကီၢ်ဖိတဖၣ်အအိၣ်ႇ မ့ၢ်မၤပျံၤ မၤဖုးတၢ်ဒီး ဃ့န့ၢ်တၢ်ႇ မ့ၢ်ဆိးကါကမၣ် တၢ်စိတၢ်ကမီၤ တဖၣ်ဒီး တၢ်ဆှိးထီၣ်အီၤဆူ တၢ်ထီဒါတၢ်မၤတၢ် တတီတလိၤ အၦၤဘၣ်မူဘၣ်ဒါ တဖု (ACC) အအိၣ် န့ၣ်သ့ဝဲလီၤ.
ဒ် (၂ဝဝ၅) သဲစးတြီဆၢဒီသဒၢတၢ်ကူၣ်ကၤပှၤကူပှၤကညီ အသိး လၢ တၢ်ကူၣ်ကၤပှၤကညီ န့ၣ် ကွီၢ်မ့ၣ်တဖၣ် လၢ အဒုးကဲထီၣ် ခီဖျိ တၢ်မၢဆူၣ်တရီတပါန့ၣ် ပှၤစံၣ်ညီၣ်အီၤဒ် သဲစးတသ့ဘၣ်.54 ((၂ဝဝ၅) သဲစးတြီဆၢဒီသဒၢတၢ်ကူၣ်ကၤပှၤကူပှၤကညီ အဒ့ ၁၃(က)။) တၢ်အိၣ်အသး ဒ်န့ၣ်အပူၤန့ၣ် ကဘၣ်ဆှၢတၢ်ကစီၣ် ဆူ တၢ်တြီဆၢတၢ်ကူၣ်ကၤပှၤကညီပၢၤကီၢ်သုးအဒူၣ် န့ၣ်လီၤ.