Who pays the price of unemployment? : Employment termination and income security in Myanmar (Shan)

ပေႃးပလိၵ်ႈတီႉၵမ်ၵူၼ်းယဝ်ႉ တေလႆႈႁွင်ႉဢဝ်ၵူၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉ ၵႂႃႇၽၢႆႇၼႃႈ ၽူႈတတ်းသိၼ်သေ ႁပ်ႉထွမ်ႇဝႃႈ ၸွင်ႇထုၵ်ႇလီပၼ်ၶေႃႈပူင်ၵုမ်းၶင်ရမၼ်ႇ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီပၼ် ၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးဢမ်ႇလႆႈ ၶေႃႈဝၢင်းတီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇ ၵုမ်းၶင်တူဝ် ဝႆႉၼႂ်းၶွၵ်ႈၶင် ၸူဝ်ႈၶၢဝ်းႁိုင်လိူဝ် 24 ၸူဝ်ႈမူင်း။ ဢိင်ၼိူဝ် ငဝ်းလၢႆးသေ ပိူဝ်ႈတႃႇသိုပ်ႇ ၵူတ်ႇထတ်းလိူင်ႈၼၼ်ႉ လုမ်းတတ်းသိၼ် မီးသုၼ်ႇတႃႇ ပၼ်ၶေႃႈပူင် တႃႇၵုမ်းၶင် တူဝ်ၵေႃႉလႆႈထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ 15 ဝၼ်း တေႃႇ 30 ဝၼ်းယဝ်ႉ။ တူၺ်းတီႈ ၵၢၼ်တီႉၵမ်ၵုမ်းၶင်ၼၼ်ႉလႄႈ။

လဵပ်ႈႁဵတ်းတူၺ်း လွင်ႈၵၢၼ်ၵုမ်းၶင်ဝႆႉ

ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ ၾိင်ႈမိူင်း (ဢမ်ႇၼၼ် ၽူႈတၢင်လၢတ်ႈ သုၼ်ႇလဵဝ် ၵေႃႉယူႇပႃႈတႂ်ႈမၼ်းၵုမ်းၵမ်သေ ၸွမ်းႁဵတ်းသၢင်ႈပၼ်) တေလႆႈတၢင်ႇၼႄ ၵူၼ်းၵေႃႉတႃႁၼ်တူဝ်ထူပ်း၊ ၶူဝ်းၶွင်လၵ်းထၢၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉသေ မၢပ်ႇမႂ်ႇ။ ၵေႃႉလႆႈထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ မိးသုၼ်ႇ တွင်ႈထၢမ် ၊ သၢၼ်ၶတ်း ၵေႃႉမႃးပဵၼ်လၵ်းထၢၼ် ပၼ်ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈ လႄႈ ၼိူဝ်ၶူဝ်းၶွင် ၸိူဝ်းဢဝ်မႃးႁဵတ်းပဵၼ်လၵ်းထၢၼ် ၼၼ်ႉလႆႈ။ တူၺ်းႁူဝ်ယွႆႈမၼ်း တီႈတွၼ်ႈ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်း တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်ၼၼ်ႉလႄႈ။

လဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း လွင်ႈႁပ်ႉပဝ်ႈပၼ်

လိူင်ႈၵမ်ႈၼမ်ၼမ်ၼႆႉ ၵေႃႉလႆႈမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇ တၢင်ႇယွၼ်း ၵၢၼ်ႁပ်ႉပၢၵ်ႇ ပွႆႇတူဝ်လွတ်ႈ ၽူတတ်းသိၼ်ၼင်ႈလုမ်းယဝ်ႉ။

လဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း လွင်ႈတၢင်ႇလုမ်းတြႃးသေ ၸႅတ်ႈထတ်း

ၵွၼ်ႇၽူႈတတ်းသိၼ် ပႆႇတၢင်ႇၶေႃႈမၢပ်ႇမႂ်ႇ ၼိူဝ်ၵေႃႉ လႆႈထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ တေႁႂ်ႈၶဝ် တင်းသွင်ၽၢႆႇတၢင်ႇၼႄလွင်ႈတၢင်းၶဝ် ၵွၼ်ႇ။ ၽူႈတဵင်မၢပ်ႇ ၵေႃႈတေဝႃႈ ထုၵ်ႇလီ တၢင်ႇၶေႃႈမၢပ်ႇမႂ်ႇ ၊ ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇ သမ်ႉတေသၢၼ်ၶတ်းဝႃႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီမၢပ်ႇမႂ်ၼႆ။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၽူႈတတ်းသိၼ် တေတူၺ်းသေ တႅပ်းတတ်းဝႃႈ ၸွင်ႇၽူႈတဵင်မၢပ်ႇၼၼ်ႉ တၢင်ႇၼႄလၵ်းထၢၼ် တဵမ်ထူၼ်ႈလႆႈ တႃႇမၢပ်ႇမႂ်ႁိုဝ် ၼႆယဝ်ႉ။ ပေႃးၽူႈတတ်းသိၼ် တႅပ်းတတ်း တႃႇမၢပ်ႇမႂ် ၸိုင် တေထၢမ် ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇ ၼၼ်ႉဝႃႈ တေယိုၼ်ႁပ်ႉၼႄႇ တေသၢၼ်ၶတ်း ၼႆယဝ်ႉ။

လဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း လွင်ႈတၢင်ႇလုမ်းတြႃးသေ ၸႅတ်ႈထတ်း

ၵွၼ်ႇၽူႈတတ်းသိၼ် ပႆႇတႅတ်းတတ်း လိုၼ်းသုတ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈပၼ် ၽူႈတဵင်မၢပ်ႇ လႄႈ ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇ တၢင်ႇၼႄ ၶေႃႈၵႂၢမ်းၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းၵွၼ်ႇ။ ၶေႃႈၵႂၢမ်းတၢင်ႇၼႄၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းၼၼ်ႉ ဢဝ်မိုဝ်းတႅမ်ႈၵေႃႈလႆႈ၊ ဢဝ်သူပ်းလၢတ်ႈၵေႃႈ တၢင်ႇၼႄလႆႈ ယူႇယဝ်ႉ။

လဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း လွင်ႈၵၢၼ်တီႉၺွပ်းလႄႈ ၵၢၼ်ၾၢႆႈႁႃ

ပေႃးမၢပ်ႇမႂ်ယဝ်ႉ ၽူႈတတ်းသိၼ် တေထၢမ် ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇဝႃႈ ၸွင်ႇတေၶႂ်ႈၶိုၼ်း တွင်ႈထၢမ် ၽူႈမႃးပဵၼ်လၵ်းထၢၼ် ၽၢႆႇၽူႈတဵင်မၢပ်ႇ ၼႆဢွၼ်တၢင်း။ ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇၵေႃႈ တၢင်ႇၼႄလၵ်းထၢၼ်၊ ၽူႈတူဝ်ထူပ်းတႃႁၼ် ၽၢႆႇမၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉလႆႈ။ တၢမ်တူဝ်မၼ်းၵေႃႈ ဢွၵ်ႇလၢတ်ႈလႆႈယဝ်ႉ။ ႁူဝ်ယွႆႈမၼ်း တူၺ်းတီႈ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်း တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်ၼၼ်ႉ လႄႈ။

လဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း လွင်ႈသုၼ်ႇတႃႇတေတွပ်ႇၶွမ်ႈၶိုၼ်း

မိူဝ်ႈဢမ်ႇပႂ်ႇထိုင်ၶၵ်ႉတွၼ်ႈ ၸႅတ်ႈဢမူႉ ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းၼၼ်ႉ ၵေႃႉထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းမႄးႁၢင်ႈႁႅၼ်းသေ သူင်ႇၶေႃႈမႄး တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်ၶိုၼ်းလႆႈယူႇ။ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၵေႃႉထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ ႁၼ်ဝႃႈ ၶေႃႈတတ်းသိၼ် လွင်ႈႁဵတ်ႈသၢင်ႈ ၽူႈတတ်းသိၼ် တီႈငဝ်ႈငုၼ်း လုမ်းတတ်းသိၼ်ၼၼ်ႉ မီးလွင်ႈၽိတ်းပိူင်ႈၼႆ ၶိုၼ်းတၢင်ႇထိုင်တီႈ လုမ်းတတ်းသိၼ်သုင်သုတ်း လႆႈယူႇ။

ပြင်ဆင်မှုတင်သွင်းခြင်းကို လေ့လာရန် | အကူအညီရယူရန်

ၽူႈတတ်းသိၼ်ၼႆႉ တေဢိင်ၼိူဝ် လၵ်းထၢၼ် ဢၼ်တၢင်ႇၼႄမႃး ၸိူဝ်းၼၼ်ႉဝႃႈ ၸွင်ႇလၵ်းထၢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၼႄလႆႈဝႃႈ ပဵၼ်ၸွမ်းဢၼ် မၢပ်ႇမႂ်ဝႆႉတေႉတေႉႁိုဝ် ၼႆသေ တႅပ်းတတ်း ပၼ်တူတ်ႈတၢမ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ပွႆႇပၼ်လုမ်းလုမ်း လႆႈယူႇယဝ်ႉ။ ပေႃး မီးလၵ်းထၢၼ် ၸႅင်ႈလႅင်းဝႃႈ လႆႈႁဵတ်းၽိတ်းတေႉယူႇၼႆၸိုင် ၽူႈတတ်းသိၼ် တေလႆႈလူင်းတူတ်ႈပၼ်တၢမ်ႇ ၸွမ်းၼင်ႇ ၾိင်ႈမိူင်းယဝ်ႉ။

လဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း လွင်ႈတၢင်ႇလုမ်းတြႃးသေ ၸႅတ်ႈထတ်း

ၵၢၼ်ၸၢမ်းပွႆႇပၼ် ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ဝၢႆးသေ ၵူတ်ႇထတ်း ၵေႃႉပဵၼ်လၵ်းထၢၼ်၊ ၶူဝ်းၶွင်လၵ်းထၢၼ် ၽၢႆႇၽူႈတဵင်မၢပ်ႇယဝ်ႉ သမ်ႉဢမ်ႇၼႄလႆႈ လၵ်းထၢၼ် တဵမ်တဵမ်ထူၼ်ႈထူၼ်ႈ ႁႂ်ႈပေႃး မၢမ်ႇမႂ်လႆႈၸိုင် ၽူႈတတ်းသိၼ် ဢမ်ႇမၢပ်ႇမႂ်သေ ပွႆႇပၼ် ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇၼၼ်ႉ လႆႈယဝ်ႉ။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဝၢႆးလင်မႃး သင်ဝႃႈ မီးလၵ်းထၢၼ် တဵမ်ထူၼ်ၸိုင် ၶိုၼ်းသိုပ်ႇပိုတ်ႇလိူင်ႈ တေႃႇမၼ်းလႆႈထႅင်ႈယဝ်ႉ။

လဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း လွင်ႈတၢင်ႇလုမ်းတြႃးသေ ၸႅတ်ႈထတ်း

ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇၶေႃယွၼ်း ႁႂ်ႈၶိုၼ်းမူၼ်ႉမႄး ၶေႃႈတႅပ်းတတ်း ဢၼ်လူင်းတူတ်ႈပၼ်တၢမ်ႇတီႈမၼ်းၼၼ်ႉ တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ထၢၼ်ႈၼိူဝ်ထႅင်ႈယူႇ။ မိူၼ်ၼၼ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ ၽူႈတဵင်မၢပ်ႇၵေႃႈ မီးသုၼ်ႇ တႃႇၶေႃယွၼ်း ႁႂ်ႈၶိုၼ်းမူၼ်ႉမႄး တူတ်ႈတၢမ်ႇ လႄႈ ၶေႃႈပူင် ဢၼ်ပွႆႇပၼ် ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇၼၼ်ႉလႆႈယူႇ။

လဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း လွင်ႈၵၢၼ်ႁဵတ်းၶေႃႈတႅပ်းတတ်း တီႈလုမ်းတြႃး

ၵၢၼ်ပွႆႇပၼ် လုမ်းလုမ်း ဢၼ်ဝႃႈၼႆႉ ဝၢႆးၵူတ်ႇထတ်း ၵူၼ်းတူဝ်ထူပ်းတႃႁၼ်၊ လၵ်းထၢၼ် တင်းသဵင်ႈယဝ်ႉၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးလၵ်းထၢၼ် တဵမ်ထူၼ်ႈ ဢၼ်ၼႄလႆႈဝႃႈ ၽူႈၶွၢင်ႈမၢပ်ႇၼႆႉ ႁဵတ်းၽိတ်းတေႉတေႉ၊ ဢမ်ႇၼၼ် ဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းၽိတ်းပူၼ်ႉပႅၼ်မႃး ၼႆၸိုင် ၽူႈတတ်းသိၼ် မီးသုၼ်ႇ ပွႆႇပၼ်ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇၼၼ်ႉ လုမ်းလုမ်းယဝ်ႉ။ ပေႃးပွႆႇပၼ်လုမ်းလုမ်းယဝ်ႉၸိုင် ဝၢႆးမႃး ဢမ်ႇဢဝ်လိူင်ႈဢၼ်ၼႆႉသေ ပိုတ်ႇလိူင်ႈတေႃႇမၼ်းလႆႈထႅင်ႈယဝ်ႉ။

လဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း လွင်ႈၵၢၼ်ယိုၼ်ၶေႃႈယွမ်းၼွမ်း

Either police or military members conduct arrests without warrant. In most cases, arrestees are taken into military custody and undergo interrogation which often takes for several days and weeks. During the interrogation, lawyers or family members of family do not have access to them.
Afterwards, the arrestees are handed over to the police which develops the FIR (first information report). During the investigation, in many cases, police detain them with court order. Although the accused has the right to bail under the law, it is quite rare that the accused are bailed since the coup.
Then, they were transferred to prisons where they are detained and face trials in prison courts. At this stage, the accused have access to legal counsel.

Although the accused is entitled to cross-examine witnesses and challenge evidence. There is no healthy environment for lawyers who try to challenge or cross-examine. Lawyers are subjected to threats and harassments by judges or security officials at the courthouse.

Regardless of the argument or evidence, in most cases, the judge, believed to be under pressure, prosecutes the accused.

Lawyers and accused often present witness and evidence only to take the benefit of meeting with family members (they are not allowed to meet with accused who are detained in prisons apart from these occasions).

The accused hardly files a motion to a higher court in practice. Application of writs has also been suspended since the coup last year.

Regardless of proper evidence, almost in all cases, the judges will convict the accused and sentenced to prison terms.

Many accused have lost faith in the appeal process as they do not believe in the justice system under the military rule. Thus, many accused are not interested in the appeal process at all.

Without court order, those arrested in the areas under martial law are typically taken into military custody and held in undisclosed locations. In some cases, accused persons are held in police station. Once detainees are transferred to the prison system, they are often not able to meet or communicate with family or legal counsel in these types of cases.

Persons convicted in a military tribunal may face life imprisonment or the death penalty.
The death sentence can only be issued with the approval of the SAC Chairman
Hard labour for unlimited years, only with the approval of the Commander.
Maximum sentence of the prescribed offense

The decisions of these tribunals are final. Even though the decision of these tribunals cannot be appealed to court, it can be submitted to SAC Commander in Chief or Local Command for revision.

The Commander in Chief or the applicable Commander are vested with the power to abolishing a decision in a case, increasing or commuting a sentence, or changing a sentence to another lesser one. They may also exert the authority to affirm a military tribunal conviction.

Application

Application must be made within 15 days from the day of a final judgement, applications can be made to the Chairperson of SAC, in case of death penalty.
Application must be made within 15 days from the day of a final judgment, applications can be made to the respective Command, in case of other sentences.