သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ် ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈ လႄႈ ၽူႈႁူႉႁၼ်လၵ်းထၢၼ်

တီႈၵႅပ်ႈ တႄႇၸိူင်ႇၸႅင်ႈ လွင်ႈတၢင်းၽိတ်း

ၵမ်ႈၽွင်ႈ မီးလွင်ႈယူပ်ႈယွမ်းမီးတၢင်းၽိတ်းၼၼ်ႉ လွင်ႈတၢင်းၽိတ်းၼၼ်ႉ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပိူင်ပဵၼ်မၼ်း ၽႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ပေႃးႁူႉၸိုင် တႄႇတိူင်ႇၸႅင်ႈလႆႈယူႇ။⁵

လိူင်ႈမၢပ်ႇမႂ်တြႃးၼၼ်ႉ တေလႆႈဢိင်ၼိူဝ် ၽၢႆႇပလိၵ်ႈၶဝ် ပိူင်ႇလႆႈ ႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈၵမ်းသိုဝ်ႈ လႄႈ ၽၢႆႇပလိၵ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇပိူင်ႇ ဢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်လႆႈၵမ်းသိုဝ်ႈၼၼ်ႉသေ လၢႆးတၢင်းသွင်တၢင်းၼႆႉ သေတိူင်ႇၸႅင်ႈၵႂႃႇလႆႈယူႇ ။

ပိူင်လူင်မၼ်း သင်တေတၢင်တူဝ် သေၵေႃႉ ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈပၼ်ႁႃၸိုင် ၊ ပေႃးပဵၼ်လႆႈ ႁႂ်ႈဢဝ် ၵၢင်ၸႂ် ၶေႃႈမုၼ်း တီႈၵူၼ်းၵေႃႉ ဢၼ်ၶၢမ်ႇတိူဝ်ႉၸဵပ်းၼၼ်ႉ မၢၼ်ႇမႅၼ်ႈလီ ၼၼ်ႉ လမ်ႇလွပေႃးတႄႇ တိူင်ႇၸႅင်ႈ လွင်ႈတၢင်းၽိတ်းၵေႃႈ ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်တိူင်ႇၸႅင်ႈ ၼၼ်ႉ လွင်ႈသၢႆႈတႅၼ်း တေလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈပၼ် ၵႂႃႇယူႇ။

သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ၶၢမ်ႇတၢင်း မၢပ်ႇမႂ် ၼၼ်ႉ ယူႇတီႈလုမ်းတြႃးထၢင်ႇၸႅင်ႈ လွင်ႈတၢင်းၽိတ်း ယဝ်ႉၸိုင် သင်တႅပ်းတတ်းပၼ်တၢမ်ႇငိုၼ်းၸိုင် ယူႇတီႈ ၵေႃႉဢၼ် တိူင်ႇၸႅင်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးသုၼ်ႇလႆႈႁပ်ႉငိုၼ်းတၢမ်ႇ ၼၼ်ႉၽွင်ႈယူႇ။

သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ၶၢမ်ႇတၢင်း မၢပ်ႇမႂ် ၼၼ်ႉ ယူႇတီႈလုမ်းတြႃးထၢင်ႇၸႅင်ႈ လွင်ႈတၢင်းၽိတ်း ယဝ်ႉၸိုင် သင်တႅပ်းတတ်းပၼ်တၢမ်ႇငိုၼ်းၸိုင် ယူႇတီႈ ၵေႃႉဢၼ် တိူင်ႇၸႅင်ႈၼၼ်ႉၵေႃႈ မီးသုၼ်ႇလႆႈႁပ်ႉငိုၼ်းတၢမ်ႇ ၼၼ်ႉၽွင်ႈယူႇ။⁹

လွင်ႈလႆႈၵႃႈသၢႆႈတႅၼ်းၼၼ်ႉ ပုၼ်ႈတႃႇ မိူဝ်ႈၸႂ်ႉတိုဝ်း တီႈလုမ်းတြႃး ၵႃႈသၢႆႈတႅၼ်း လွင်ႈလူႉသုမ်း လႄႈ ထုၵ်ႇပူၼ်ႉပႅၼ် ၊ လွင်ႈတိူဝ်ႉၶိူၵ်ႈ ပၢႆးၸႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်းယူႇ ။¹⁰

လွင်ႈသူင်ႇၶၢဝ်ႇတိူင်ႇၸႅင်ႈ တီႈၽူႈမီးၸၼ်ႉ တပ်ႉႁၢၼ်

မိူဝ်ႈၽွင်း မီးလွင်ႈပၼ်ႁႃတၢင်းၽိတ်း တီႈၼိုင်¹¹  ဢမ်ႇၼၼ် ဢွင်ႈတီႈ¹² ယွၼ်ႉလင်ၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ် ဢၼ်တိုၵ်ႉပဵၼ်ယူႇယၢမ်းလဵဝ် တီႈလုမ်းပလိၵ်ႈ ဢၼ်မီးၸမ်သူတီႈသုတ်း။

ပိူင်တႅၵ်ႈမၼ်း မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ ထုၵ်ႇဢဝ်မိတ်ႈတႅင်း တီႈဝဵင်းၼိုင်ႈသေ သမ်ႉၵႂႃႇတၢႆ ပႅတ်ႈထႅင်ႈဝဵင်းၼိုင်ႈ ၼႆၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဝႆႉသွင်ဝဵင်းယဝ်ႉ လႄႈ လိူင်ႈပၼ်ႁႃဢၼ်ၼၼ်ႉ တိူင်ႇၸႅင်ႈလႆႈ တီႈဝဵင်းဢၼ်ၸမ်ၼၼ်ႉ လႆႈယူႇ ။

လွင်ႈတိူင်ႇၸႅင်ႈၼိူဝ်လွင်ႈပၼ်ႁႃ ပိူင်သိုပ်ႇပဵၼ် ၊ ပၼ်ႁႃဢၼ်ပလိၵ်ႈ ပိူင်ႇ ဝႆႉလႄႈ ပၼ်ႁႃဢၼ်ပလိၵ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇပိူင်ႇဝႆႉ မၼ်းဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈပႅၵ်ႇပိူင်ႈၵၼ် ၊ ဢမ်ႇၼၼ် ပၼ်ႁႃတၢင်းၽိတ်း ဢၼ်ပဵၼ်ယူႇ ။

ပေႃးပဵၼ်လိူင်ႈပၼ်ႁႃ ဢၼ်ပလိၵ်ႈၶဝ်ပိူင်ႇၵမ်းသိုဝ်ႈၸိုင် တႅမ်ႈလိၵ်ႈ ပၼ်ၶၢဝ်ႇလႆႈ တီႈပလိၵ်ႈၽူႈမီးၸၼ်ႉၼၼ်ႉ လႆႈယူႇ ။ ¹³

ပေႃး ႁဝ်းယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ ၽူႈမီႈၸၼ်ႉတပ်ႉႁၢၼ် ဢမ်ႇမီးၶေႃႈမုၼ်း လၵ်းထၢၼ်တဵမ်ထူၼ်ႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈ ၵူတ်ႇထတ်း ၸွပ်ႇသွၵ်ႈလႆႈ။ ¹⁴  ပေႃးမီးၶေႃႈမုၼ်း လၵ်းထၢၼ် တဵမ်ထူၼ်ႈမူတ်းၸိုင် ၸင်ႇတိူင်ႇၸႅင်ႈလႆႈတီႈလုမ်းတြႃးသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇလႆႈယူႇ။¹⁵

ယူႇတီႈ ၽူႈမီးၸၼ်ႉပလိၵ်ႈ ၸွင်ႇတေၸွပ်ႇသွၵ်ႈ ဢမ်ႇၸွပ်ႇသွၵ်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းဢိင်ၼိူဝ် မၼ်းယူႇတီႈ ၵူၼ်းပၼ်ၶၢဝ်ႇ လႄႈ ၵူၼ်းတိူင်ႇၸႅင်ႈမၼ်း ၼႆယဝ်ႉ ။¹⁶

လိူင်ႈပၼ်ႁႃ ဢၼ်ပလိၵ်ႈၶဝ်ဢမ်ႇပိူင်ႇဢမ်ႇႁဵတ်းလႆႈၵမ်ႈသိုဝ်ႈၼၼ်ႉ လိူင်ႈပၼ်ႁႃၼၼ်ႉ တင်းၽူႈတိူင်ႇၸႅင်ႈ / ၵေႃႉပၼ်ၶၢဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ သိုပ်ႇမၢပ်ႇမႂ်ႇလိူင်ႈၵၢၼ်ၵႂႃႇၸိုင် ယူႇတီႈၽူႈမီးၸၼ်ႉ ပလိၵ်ႈ တေလႆႈဢဝ်မၢႆတွင်း လွင်ႈတိူင်ႇၸႅင်ႈသေ တင်းၵူၼ်းတိူင်ႇၸႅင်ႈ ၵႂႃႇၼႄ ၽူႈၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ တီႈလုမ်းတြႃးယူႇ ။¹⁷

တၢင်ႇယိုၼ်ႈတီႈလုမ်းတြႃးၵမ်းသိုဝ်ႈ

ပေႃးပဵၼ်လိူင်ႈပၼ်ႁႃ ဢၼ်တပ်ႉပလိၵ်ႈ ဢမ်ႇပိူင်ႇၵမ်းသိုဝ်ႈၼၼ်ႉ တၢင်တူဝ် ၵေႃႉၵႂႃႇတိူင်ႇၸႅင်ႈတီႈၽူႈၵဵဝ်ႇၶွင်ႈလႆႈယူႇ ။¹⁸

ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်တိူင်ႇၸႅင်ႈ ၼၼ်ႉ တေလႆႈၶၢမ်ႇ ၵတိသႅတ်ႉၸႃႇယဝ်ႉ တီႈၽူႈတတ်းသိၼ် ၸင်ႇၸႅတ်ႈထၢမ်ၵႂႃႇယူႇ ။¹⁹

ဝၢႆးၼၼ်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်ၽူႈထတ်းသိၼ်-

• လိူင်ႈပၼ်ႁႃ ၼၼ်ႉ ၶိုၼ်းလွႆးဢၢပ်ႈပၼ် ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းတပ်ႉပလိၵ်ႈ သိုပ်ႇၵူတ်ႇၸွပ်ႇသွၵ်ႈၵႂႃႇ ။²⁰
• လွႆးဢၢပ်ႈ ၽူႈတိူင်ႇၸႅင်ႈ ႁႂ်ႈၵႂႃႇၸွမ်း လၢႆးၵၢၼ်တီႈၽူႈၵဵဝ်ႇၶွင်ႈလုမ်းတြႃး ။²¹
• ပၼ်ႁႃၼိုင်ႈဢၼ်ၼႆႉ ၶေႃႈမုၼ်း လၵ်းထၢၼ် ဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈ တႃႇၽူႈတႅပ်းတတ်းတြႃး ၼႄၼႃႈလႆႈၸိုင် လိူင်ႈပၼ်ႁႃၼၼ်ႉၵေႃႈ ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈလႆႈ²² ဢမ်ႇၼၼ်
• ပုၼ်ႈတႃႇ တေဢဝ်လိူင်ႈၵၢၼ်ၼၼ်ႉ ပေႃးမႃးၽႅဝ်ထိုင်တီႈလုမ်း တြႃးၸိုင် လိၵ်ႈယူဝ်းယူဝ်းၵေႃႈလီ လိၵ်ႈဝႂ်သွၵ်ႈ²³ ၵေႃႈ လီ တေလႆႈႁဵတ်းပၼ်ၵႂႃႇယူႇယဝ်ႉ ။

ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်တိူင်ႇၸႅင်ႈ တိူင်ႇၵႂၢမ်းၵိၼ်ႇ လႄႈ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းပလိၵ်ႈ ၶဝ် ၸွမ်ႇသွၵ်ႈၵူတ်ႇထတ်း ၼပ်ႉသၢင်ႈၵၼ်ယဝ်ႉၸိုင်ႈ လိူင်ႈပၼ်ႁႃ ဢၼ်ဢမ်ႇမီး သၢၵ်ႈသေႇလၵ်းထၢၼ် တဵမ်ထူၼ်ႈၼၼ်ႉ ယူႇတီႈ ၽူႈတတ်းသိၼ် ပၢၵ်ႈပႅတ်ႈလႆႈ ။²⁴

ၵူၺ်းၵႃႈ သင်တိုၵ်ႉတႅပ်းတတ်းဝႃႈ ၸွပ်ႇၸႅတ်ႈပၼ်ႁႃ ယူႇၼႆ တွၼ်ႈတႃႇတူဝ်ၵဝ်ႇ တေလႆႈႁိမ် ၽူႈတၢင်လၢတ်ႈသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇ ယူႇ ၽူႈတၢင်လၢတ်ႈၵေႃႉၼၼ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈၸွမ်း ၼင်ႇၽူႈမီးၸၼ်ႉ ၽၢႆႇမၢႆမီႈ တမ်းဝၢင်းပၼ်ၼၼ်ႉယူႇ။²⁵

ၶေႃႈလမ်ႇလွင်ႈ ဢၼ်ထုၵ်ႇလီဝူၼ်ႉ

တေလႆႈၽၢင်ႉ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်တိူင်ႇၸႅင်ႈယူႇၼၼ်ႉ တေလႆႈမီး ၶေႃႈသၢၵ်ႈသေႇလၵ်းထၢၼ်မၢၼ်ႇမႅၼ်ႈ ။ မိူဝ်ႈတိူင်ႇၸႅင်ႈ ပွၵ်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ၊ တီႈၵေႃႉဢၼ်ၼႄဝႆႉ ၶေႃႈမုၼ်း တိူင်ႇၸႅင်ႈတီႈလုမ်းတြႃးၵမ်းသိုဝ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၵေႃႉၵမ်ႉထႅမ် ၽူႈလူႉသုမ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၵေႃႉသၢၼ်ၶတ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵႂႃႇလႆႈယူႇ ။²⁶

မိူဝ်ႈၽွင်း တိုၵ်ႉၸွပ်ႇၸႅတ်ႈယူႇၼၼ်ႉ သမ်ႉမီးၵူၼ်းတင်ႈၸႂ် ဢဝ်ၶေႃႈမုၼ်း ဢၼ်ၽိတ်းၽူၼ် သေသူင်ႇပၼ်မႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပၼ်တၢမ်ႇလႆႈ တၢမ်ႇထွင်ႇ ၊ တၢမ်ႇငိုၼ်း လႆႈယူႇ။²⁷

တႃႇႁႂ်ႈတၢင်းၽိတ်းမၼ်း ၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈထၢင်ႇၸႅင်ႈသေ ယွၵ်ႇလိင်ႉလႅၼ်ၽၢၼ်ႇသႂၢင်းပဵၼ်ၶူဝ်းၶွင် သၢၵ်ႈသေႇ လၵ်းထၢၼ် ဢၼ်ပွမ် ၼႆၸိုင် ၵူၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉ တေလႆႈပၼ်တၢမ် ၼၵ်းၼၵ်းၼႃၼႃ ယူႇယဝ်ႉ။²⁸

ၼႂ်းၶၵ်ႉတွၼ်ႈ ဢၼ်ၸွပ်ႇသွၵ်ႈ လိူင်ႈပၼ်ႁႃၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းတီႈ လုမ်းတြႃးတမ်းဝၢင်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၼိုင်ႈၶၵ်ႉတွၼ်ႈယူႇ³¹  ၊ ပေႃးပဵၼ်လႆႈ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် ၽူႈတၢင်လၢတ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၸုမ်းၽၢႆႇပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ ၸိူဝ်းၼႆႉ ။

လိူင်ႈပၼ်ႁႃ ဢၼ်ၽၢႆႇပလိၵ်ႈၶဝ် မီးသုၼ်ႇဢဝ်လိူင်ႈၵၢၼ် ၼၼ်ႉ ၽူႈမီးၸၼ်ႉပလိၵ်ႈ ပေႃးၶဝ်ယုမ်ႇၸႂ်လႆႈဝႃႈ ၶေႃႈမုၼ်းသၢၵ်ႈသေႇ လၵ်းထၢၼ် ဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈၼႆၸိုင် ၶဝ်တေဢမ်ႇလႆႈသိုပ်ႇၸွပ်ႇသွၵ်ႈ လိူင်ႈပၼ်ႁႃၼႆႉၵႂႃႇ³² ပေႃးမီးၶေႃႈမုၼ်း လၵ်းထၢၼ် တဵမ်ထူၼ်ႈမူတ်းၸိုင် ၸင်ႇတိူင်ႇၸႅင်ႈလႆႈတီႈလုမ်းတြႃးသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇလႆႈယူႇ။³³

ယူႇတီႈ ၽူႈမီးၸၼ်ႉပလိၵ်ႈ ၸွင်ႇတေၸွပ်ႇသွၵ်ႈ ဢမ်ႇၸွပ်ႇသွၵ်ႈၼၼ်ႉ မၼ်းဢိင်ၼိူဝ် မၼ်းယူႇတီႈ ၵူၼ်းပၼ်ၶၢဝ်ႇ လႄႈ ၵူၼ်းတိူင်ႇၸႅင်ႈမၼ်း ၼႆယဝ်ႉ ။³⁴

လိူင်ႈပၼ်ႁႃ ဢၼ်ၽူႈမီးၸၼ်ႉ ပလိၵ်ႈၶဝ်ဢမ်ႇ ပိူင်ႇလႆႈၵမ်းလဵဝ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈၸွပ်ႇသွၵ်ႈ ၸွမ်းၼင်ႇ ၶေႃႈပူင် ၽူႈတတ်းသိၼ် ယူႇယဝ်ႉ³⁵

မိူဝ်ႈၽွင်း ၽူႈမီးၸၼ်ႉပလိၵ်ႈ ၸွပ်ႇသွၵ်ႈလိူင်ႈပၼ်ႁႃယူႇၼၼ်ႉၸိူင်ႉၼၢၼ်းထိူင်းၸွမ်း တီႈလွင်ႈဢမ်ႇလူဝ်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်း ။³⁶

ၽူႈမီးၸၼ်ႉပလိၵ်ႈ သင်ၸိူဝ်ႉ ၸွပ်ႇသွၵ်ႈ ၸႅတ်ႈထၢမ်ၶေႃႈမုၼ်း တီႈၵူၼ်းၵပ်းၵၢႆႇႁူႉဝႆႉလိူင်ႈပၼ်ႁႃၼၼ်ႉ တေလႆႈႁွင်ႉမႃးၸူး တီႈလုမ်း ပလိၵ်ႈသေ ၸင်ႇၸႅတ်ႈထၢမ် ။³⁷

မိူဝ်ႈၽွင်း တိုၵ်ႉၵူတ်ႇၸွပ်ႇၸႅတ်ႈယူႇၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈၵူၼ်းသေၵေႃႉၵေႃႉၼၼ်ႉ ၵၢင်ၸႂ်မီးသေ ၸိမ်လၢတ်ႈပၼ်ၸိုင် ၽႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ပႃးၸဵမ်ပလိၵ်ႈ ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီႁၢမ်ႈတၢပ်ႈ ။³⁸

ပေႃးဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ ၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ မႃးတီႈလုမ်းတြႃးသေ မႃးလၢတ်ႈၼႄသၢၵ်ႈသေႇ ဢမ်ႇၼၼ် လုၵ်ႉတီႈ ၽူႈမီးၸၼ်ႉပလိၵ်ႈ လၢတ်ႈဢွၵ်ႇ ၶေႃႈသင်သေဢမ်ႇဝႃႈ မိူဝ်ႈၽွင်း လုမ်းတြႃးတိုၵ်ႉၸႅတ်ႈထၢမ်ယူႇၼၼ်ႉၶေႃႈလၢတ်ႈသင်သေဢမ်ႇဝႃႈ ၶိုၼ်းတုမ်ႉတွပ်ႇ လႆႈယူႇ ။³⁹

ၵူၼ်းၵမ်ႈၽွင်ႈ မီးလွင်ႈယူပ်ႈယွမ်းဢိတ်းဢိတ်းသေ မိူဝ်ႈၽွင်းၸွပ်ႇၸႅတ်ႈထၢမ်ယူႇၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈ တီႈၽူႈမီးၸၼ်ႉပလိၵ်ႈ ဢွၵ်ႇမႃးၶေႃႈလၢတ်ႈဢွၵ်ႇၸိုင် တီႈၶေႃႈလၢတ်ႈဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ မိူၼ်ၵေႃႉလႆႈၶၢမ်ႇတၢင်း မၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇႁပ်ႉလႆႈယူႇ ။⁴⁰

ယူႇတီႈၽူႈမီးၸၼ်ႉပလိၵ်ႈသေ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ လူဝ်ႇၶေႃႈမုၼ်းၸိုင် ၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇႁူင်းယႃပိုၼ်ႉတီႈသေ ဢဝ်လိၵ်ႈ တၢင်ႇယိုၼ်ႈ လွင်ႈၵူတ်ႇထတ်း ၼၼ်ႉသေႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇလႆႈယူႇ ၊ မိူဝ်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈလွင်ႈၵူတ်ႇထတ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈၶၢမ်ႇပိုၼ်ႉၼိူဝ်ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်လႆႈ မီးလွင်ႈတိူဝ်ႉၶိူၵ်ႈဝႆႉၼၼ်ႉယူႇ။

သၢၵ်ႈသေႇလၵ်းထၢၼ် တီႈလုမ်းတီႈလုမ်း တြႃး

မိူဝ်ႈၽွင်းလုမ်းတြႃး တိုၵ်ႉၸႅတ်ႈထၢမ်ယူႇၼၼ်ႉ ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၵေႃႉဢၼ်လႆႈၶၢမ်ႇတၢင်းတိူဝ်ႉၶိူၵ်ႈၺႃးဝႆႉၼၼ်ႉ လၢတ်ႈဢွၵ်ႇလွင်ႈပိူင်ပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇသေ ၸွမ်းၼင်ႇလွင်ႈတၢင်းပိူင်ပဵၼ်မၼ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈတွပ်ႇၸွမ်းၼင်ႇ ၶေႃႈထၢမ်မႃးၼၼ်ႉၵူၺ်း ။⁴¹

ယူႇတီႈ ၽူႈတတ်းသိၼ်သေ ၽိုၼ်လိၵ်ႈယူဝ်းယူဝ်းၵေႃႈလီ ၊ ၽိုၼ်လိၵ်ႈၶႂၢင်ႉတီႉၺွပ်းၵေႃႈလီ တေလႆႈမိပ်ႇငႅၼ်း ၵေႃႉဢၼ်ႁူႉႁၼ် သၢၵ်ႈသေႇ မႃးလၢတ်ႈဢွၵ်ႇသၢၵ်ႈသေႇလၵ်းထၢၼ် တီႈလုမ်းတြႃးယူႇယဝ်ႉ⁴²

၊ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ မၢပ်ႇမႂ်ဢဝ်လိူင်ႈတြႃးယဝ်ႉၸိုင် ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ် တိူင်ႇၸႅင်ႈၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈဝၼ်းၶိၼ်းၵၼ်တီႈလုမ်းတြႃး ႁႂ်ႈမႃးႁွတ်ႈထိုင်ပၼ်သေ ဢမ်ႇပဵၼ်မႃးၶိုၼ်ႈ လႄႈ လုတ်ႈႁၢမ်းပႅတ်ႈၸိုင် လိူင်ႈမၢပ်ႇမႂ်ဢဝ်လိူင်ႈတြႃးၼၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႈယဝ်ႉလၢႆပၢၵ်ႈပႅတ်ႈ ယူႇယဝ်ႉ ။⁴³

ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ် ထုၵ်ႇတၢင်းမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ မၼ်းၼႄသၢၵ်ႈသေႇ ၸွမ်းတြႃးၸိုင် ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်သၢၵ်ႈသေႇလၵ်းထၢၼ် သၢၼ်ၶတ်းႁဝ်းၸိုင် မီးသုၼ်ႇ ၶိုၼ်းပိၼ်ႇထၢမ်ႇၶိုၼ်းၶေႃႈထၢမ်တီႈမၼ်းလႆႈယူႇ။⁴⁴

ဢၼ်ပၼ်ၶၢဝ်ႇသေတိူင်ႇၸႅင်ႈပွၵ်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် တၢင်တူဝ်ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈ ၸွမ်းၼင်ႇပၼ်ႁႃ ၼႄဝႆႉၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ် ၵမ်ႉထႅမ် ၽၢႆႇလူႉသုမ်း ဢမ်ႇၼၼ် ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်သၢၼ်ၶတ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းၵႂႃႇလႆႈယူႇ ။⁴⁵

ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈ ၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၼ်ႁႃ ဢၼ်ႁူႉႁၼ်သၢၵ်ႈသေႇ လွင်ႈႁွမ်းသွင် မိူဝ်ႈပူၼ်ႉမႃး ၸိူဝ်းၼႆႉ တေလႆႈၶၢမ်ႇတၢင်း ၽၢႆႇတုမ်ႉတွပ်ႇ ထၢမ်ၶေႃႈထၢမ်ၵႂႃႇယူႇ ။⁴⁶

ၶေႃႈထၢမ်တီႈဢၼ်ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီထၢမ်ၼၼ်ႉ ယူႇတီႈၽူႈတတ်းသိၼ် တေလႆႉႁၢမ်ႈတၢပ်ႈယူႇ ။⁴⁷

ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈသိုပ်ႇပိူင်ပဵၼ်ၼၼ်ႉသေ ထၢမ်ၶေႃႈထၢမ် ဢၼ်ၸၢင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉၵုင်ႇသိၵ်ႈၶႃႇ သရေႇၼႃႈတႃ သေၵေႃႉၵေႃႉၸိုင် ယူႇတီႈၽူႈတတ်းသိၼ် တေလႆႈႁေႉႁၢမ်ႈပႅတ်ႈ ယူႇယဝ်ႉ ။⁴⁸

ၵူၼ်းမိူင်းတင်းၼမ် မီးသုၼ်ႇၶဝ်ႈႁူမ်ႈထွမ်ႇငိၼ်းၸွမ်း

လုၵ်ႉတီႈ လုမ်းတြႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းၶဝ်ႈပႃးလိူင်ႈပၼ်ႁႃၸိုင် လိူဝ်သေလွင်ႈတီႈဢူၼ်ႈဢွၼ်ႇယူပ်ႈယွမ်း ယဝ်ႉၼၼ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ ၼႂ်းမိူင်းမီးၼၼ်ႉ တေလႆႈၸႅတ်ႈထၢမ် တီႈၽၢႆႇၼႃႈၵူၼ်းတင်းၼမ်⁴⁹  ထႅင်ႈလၢႆးတၢင်းၼိုင်ႈၵေႃႈ ႁႂ်ႈၵူၼ်းတင်းၼမ် မႃးၶဝ်ႈႁူမ်ႈထွမ်ႇငိၼ်းၸွမ်း ။

လိူင်ႈပၼ်ႁႃလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆႉ ၵူၼ်းၼႂ်းႁိူၼ်း ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇလွင်ႈပၼ်ႁႃၵမ်းသိုဝ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၵူၼ်းတၢင်ႇၵေႃႉ ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇလွင်ႈပၼ်ႁႃၼႆႉ ၸိူဝ်းၼႆႉ မိူဝ်ႈၽွင်ႈတိုၵ်ႉၸႅတ်ႈထၢမ်ယူႇတီႈလုမ်းတြႃးၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇလႆႈယူႇဝႆႉ လႄႈ တေလႆႈဝႄႈဢွၵ်ႇပၢႆႈပၼ်ယူႇယဝ်ႉ ။⁵⁰

သင်ဝႃႈ ၽူႈတတ်းသိၼ် ၸိူဝ်းၸႅတ်ႈလိူင်ႈဢမူႉၼၼ်ႉ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ လိူင်ႈၼႆႉ ထုၵ်ႇလီ ပိၵ်ႉၽၵ်းတူသေ ၸႅတ်ႈထတ်း ပၼ်ၶေႃႈပူင်ၼႆၸိုင် ၽူႈတတ်းသိၼ် မီးသုၼ်ႇ ႁေႉႁၢမ်ႈယႃႇႁႂ်ႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ၶဝ်ႈမႃးထွမ်ႇလႆႈ။⁵¹

ငဝ်းလၢႆးမၢင်ဢၼ် မိူၼ်ၼင်ႇ ဢႃႇယူႉ 16 ၶူပ်ႇၽၢႆႇၼႂ်ႈ ၶဝ်ႈပႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၊ ယူႇတီႈၽူႈတတ်းသိၼ် တေလႆႈပၼ်ၶႂၢင်ႉ ၵူၼ်းသေၵေႃႉၵေႃႉမီးသုၼ်ႇ ပိုတ်ႇၼႄသၢၵ်ႈသေႇ Video Conferencing ၵႂႃႇယူႇ။⁵²

တီႈဢၼ် ၽူႈတတ်းသိၼ် တိုၵ်ႉဢဝ်လွင်ႈသၢၵ်ႈသေႇလၵ်းထၢၼ်ၼႄ ဢမ်ႇၼၼ် တိုၵ်ႉၼႄသၢၵ်ႈသေယူႇတီႈၼႂ်းလုမ်း တြႃးၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵေႃႉလႂ်ပဵၼ်ၽႂ်တေလႆႈမီးယူႇဝႆႉၼၼ်ႉ တေလႆႈတႅပ်းတတ်းပၼ်ယူႇယဝ်ႉ ။⁵³

ပေႃးဢဝ်ပၵ်းပိူင် ၵႅတ်ႇၶေႁေႉႁၢမ်ႈ လွင်ႈၵႃႉၶၢႆၵူၼ်း မိူဝ်ႈပီႊ 2005 ဝႃႈၸိုင် ပေႃးဝႃႈမၢပ်ႇမႂ်လိူင်ႈတြႃး ဢွၵ်ႇမႃး သၢၵ်ႈသေႇလၢၵ်းထၢၼ်မၼ်းၸိုင် ၼၢင်းယိင်းၵေႃႉဢၼ်မီးလွင်ႈလူႉသုမ်း ၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၊ ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၊ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၼင်ႇႁိုဝ် တေမီးလွင်ႈ တမ်းၸႂ်လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ တီႈၵူၼ်းတင်းၼမ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈဢဝ်ဢွၵ်ႇၼႄ သၢၵ်ႈသေႇ တီႈလုမ်းတြႃး ဢၼ်ဢမ်ႇမီးၽႂ် မီးသုၼ်ႇၶဝ်ႈဢွၵ်ႇၵႂႃမႃးလႆႈ ။⁵⁴

ၶေႃႈသိူင်ႇလပ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် လွင်ႈႁူမ်ႈလူမ်ႈတမ်းၸႂ်

လွင်ႈႁၢမ်ႈတၢမ်ႈၵူၼ်းၵႂႃႇမႃးၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ မိူဝ်ႈၽွင်းၸွပ်ႇၸႅတ်ႈထၢမ် လိူင်ႈပၼ်ႁႃ ၼႂ်းလုမ်းတြႃး -

မိူဝ်ႈလိူင်ႈပၼ်ႁႃလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ၽူႈထတ်းသိၼ်သမ်ႉ ယိူင်းဢၢၼ်း ႁႂ်ႈမၼ်းပဵၼ်တႃႇလွင်ႈလီ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိုင် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၶေႃႈမုၼ်းလိူင်ႈပၼ်ႁႃၸိူဝ်းၼႆႉ တေဢမ်ႇလႆႈလၢတ်ႈဢွၵ်ႇ တီႈၽူႈသိုဝ်ႇၶၢဝ်ႇ ။⁵⁵

လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉဢၼ်လႆႈၶၢမ်ႇတၢင်းလူႉသုမ်း လႄႈ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ႁူႉႁၼ်ပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇမၼ်းၼၼ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇ ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈၼႂ်းမိူင်းမီးၼၼ်ႉ တေလႆႈၵႅတ်ႇၶႄႁေႉၵၢင်ႈပၼ် လွင်ႈႁူမ်ႈလူမ်ႇၶဝ်ယူႇ ။⁵⁶

ႃးဢဝ်ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ ၵႅတ်ႇၶႄႁေႉႁၢမ်ႈ လွင်ႈၵႃႉၶၢႆၵူၼ်း ပီ 2005 ၸိုင် ၶေႃႈမုၼ်းၼိူဝ်ၵူၼ်းၵေႃႉၶၢမ်ႇတၢင်းလူႉသုမ်း ၊ ၶေႃႈမုၼ်းတူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ တေလႆႈလပ်ႉပၼ် လႄႈ ၵႅတ်ႇၶႄပၼ်ယူႇ ၊ ၵူၺ်းၼႃႇ

• ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ လွင်ႈပၼ်ႁႃၼႆႉၵမ်းသိုဝ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈဢဝ်လိၵ်ႈ ၊ ၽိုၼ်လိၵ်ႈ တီႈလုမ်းတြႃးသေ ႁေႉႁၢမ်ႈၵႂႃႇ ။
• ၶေႃႈမုၼ်းလိူင်ႈပၼ်ႁႃ ဢၼ်သပ်းသေးမၼ်းၼၼ်ႉ မိူဝ်ႈပႆႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢွၵ်ႇၼၼ်ႉ တေလႆႈယွၼ်းသုၼ်ႇလႆႈၶႂၢင်ႉ တီႈၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်းၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ လႄႈ ၽူႈမီးၸၼ်ႉ ယူႇယဝ်ႉ ။⁵⁷

လွင်ႈၵဵပ်းသိမ်းလိူင်ႈပၼ်ႁႃ

ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈတၢင်းၽိတ်း ဢၼ်မၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉသေ ၵေႃႉဢၼ်တိူင်ႇၸႅင်ႈ လႄႈ မိူဝ်ႈၽွင်း တိုၵ်ႉၵူတ်ႇၸႅတ်ႈယူႇၼၼ်ႉ ၵဵပ်းသိမ်းလႆႈ လွင်ႈမၢပ်ႇမႂ် လူၺ်ႈဢမ်ႇလိူၵ်ႈၶၢဝ်းယၢမ်း ။⁵⁸

လိူင်ႈပၼ်ႁႃတၢင်းၽိတ်း ဢၼ်တေယဵၼ် ယဝ်ႉ သမ်ႉဢမ်ႇမီးၶႂၢင်ႉတႃႇလိူင်ႈတၢင်းၽိတ်းၼႆႉယဵၼ် ၊ လိူင်ႈပၼ်ႁႃသင်ဢမ်ႇဝႃႈ တေၶႂ်ႈယဵၼ်ယဝ်ႉ ၵူၺ်းၵႃႈ သမ်ႉဢမ်ႇမီးၶႂၢင်ႉသုၼ်ႇလႆႈယဵၼ်ၼႆ သင်ၸိူဝ်ႉႁူႉယဝ်ႉၸိုင် ၶိုၼ်းတူၺ်းၶိုၼ်း ၼႂ်းပၵ်းပိူင်တိုဝ်းၵမ် လွင်ႈၽိတ်းၾိင်ႈ ၊ ၼႂ်းလွၵ်းပိူင် မၢႆ-2 ၼၼ်ႉၵႂႃႇ ။ တၢင်းၽိတ်းဢၼ်ၸၢင်ႈ ယဵၼ်ႁၢႆ ၼၼ်ႉ ဢိင်ၼိူဝ်တီႈငဝ်းလၢႆးၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈသေ ဢဝ်ယဵၼ်ႁၢႆၵႂႃႇလႆႈယူႇ ။

လိူင်ႈပၼ်ႁႃ ၵမ်ႈၽွင်ႈၼႆႉ ၽူႈထတ်းသိၼ် ဢမ်ႇလူဝ်ႇတႅပ်းတတ်းပၼ်သေ ဢဝ်ယဵၼ်ႁၢႆၵႂႃႇလႆႈယူႇ⁵⁹  မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇဝႃႈ ၶိူင်ႈၶူဝ်းၶွင်ႁၢႆ ၊ လူႉၵွႆ ၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈလူႉလႅဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၼႂ်းပၵ်းပိူင်မၢႆမီးၽူႈပူၼ်ႉပႅၼ်လူင် မၢတ်ႈတႃ 426 ၊ 427 ၸိူဝ်းၼႆႉ ဢဝ်ယဵၼ်ႁၢႆလႆႈယူႇ ။

မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ လိူင်ႈပၼ်ႁႃ ၵေႃႉဢၼ်တိူင်ႇၸႅင်ႈၶိုၼ်း ဢၼ်လႆႈၶၢမ်ႇတီႉၺွပ်း လူၺ်ႈမၢပ်ႇမႂ်ဢမ်ႇၸွမ်းတြႃး ၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈ ၶေႃႈပၼ်ၶႂၢင်ႉတီႈ ၽူႈတတ်းသိၼ်သေ ဢဝ်ယဵၼ်ႁၢႆၵႂႃႇလႆႈယူႇ။⁶⁰  လိူင်ႈပၼ်ႁႃ မၢင်ဢၼ်ၵေႃႈ လုၵ်ႉတီႈ ၶေႃႈပူင် ၽူႈတတ်းသိၼ်သေ ဢဝ်ယဵၼ်ႁၢႆၵႂႃႇလႆႈယူႇ ။

ၵေႃႉဢၼ်တိူင်ႇၸႅင်ႈၼၼ်ႉ သင်ပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိုင် ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၼိူဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် တၢင်တူဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇသေ ဢဝ်ယဵၼ်ႁၢႆပၼ်လႆႈၼၼ်ႉ လုၵ်ႉတီႈၶေႃႈပၼ်ၶႂၢင်ႉ တီႈၽူႈတတ်းသိၼ်သေ ဢဝ်ယဵၼ်ႁၢႆၵႂႃႇလႆႈယူႇ။⁶¹

လိူင်ပၼ်ႁႃ ဢၼ်ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇၶႂၢင်ႉ ဢဝ်ယဵၼ်ႁၢႆလႆႈၼၼ်ႉ ပေႃးယူႇတီႈၽူႈတိူင်ႇၸႅင်ႈ ၶႂ်ႈဢဝ်ယဵၼ်ႁၢႆပႅတ်ႈၸိုင်ႈ ႁဵတ်းသၢင်ႈလႆႈယူႇ ။ ၵူၺ်းၵႃႈ လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈမၼ်း ၽူႈမီးၸၼ်ႉ ၽၢႆႇမၢႆမီႈပၵ်းပိူင် လူဝ်ႇယွၼ်းၶႂၢင်ႉ တီႈၽူႈတတ်းသိၼ်ၵွၼ်ႇ ၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၽူႈၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈသေ ယူႇတီႈၽူႈမီးၸၼ်ႉၽၢႆႇပၵ်းပိူင် တီႈလႆႈယိုၼ်းယွၼ်း ၶေႃႈပၼ်ၶႂၢင်ႉ တီႈၽူႈတတ်းသိၼ်ၵႂႃႇယူႇ ။⁶²

လွင်ႈႁူဝ်ယွႆႈယမ်းမၼ်း တူၺ်းၶိုၼ်းတီႈမႂ်း ( ငဝ်ႈႁၢၵ်ႈ လိူင်ႈပၼ်ႁႃ လႄႈ သုၼ်ႇလႆႈ ၵေႃႉဢၼ်ထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ်ႇၼၼ်ႉ) ၼၼ်ႉၵႂႃႇ ။

လွင်ႈၵႃႉၶၢႆၵူၼ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈယဝ်ႉ ၽိတ်းပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ ဢၼ်မီးဝႆႉ။ ၼၢင်းယိင်း ဢမ်ႇၼၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢၼ်ဢႃႇယူႉ 18 လူင်းတႂ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ထုၵ်ႇပူၼ်ႉပႅၼ်ၵႃႉၶၢႆၸိုင် တေလႆႈပၼ်တၢမ်ႇ ၼၵ်းၼၵ်းၼႃၼႃယူႇယဝ်ႉ ။⁶³

ၵူၼ်းၸိူဝ်းထုၵ်ႇလႆႈၶၢႆတူဝ် လူၺ်ႈၸွမ်းလွင်ႈတၢင်းတဵၵ်းတဵင် လွင်ႈတၢင်းမိပ်ႇငႅၼ်း ပူၼ်ႉပႅၼ်ပၵ်းပိူင်သေတႃႉၵေႃႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇ ဢဝ်လိူင်ႈၵၢၼ်လႆႈ ။⁶⁴

ပေႃးဢဝ်ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ ၵႅတ်ႇၶႄႁေႉၵင်ႈ ၵူၼ်းၵႃႉၶၢႆၵူၼ်း ပီႊ 2005 ဝႃႈၸိုင် ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ထုၵ်ႇၵႃႉၶၢႆၼၼ်ႉ ပွင်ႇၶၢဝ်ႇထိုင်လႆႈ တီႈၸုမ်း ၵႅတ်ႇၶႄႁေႉၵင်ႈ ၵူၼ်းၵႃႉၶၢႆၵူၼ်းလႆႈယူႇ ။

မိူဝ်ႈၽွင်းတိုၵ်ႉတူင်ႉၼိုင်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ၼႂ်းတွၼ်ႈၵၢၼ် ၵူၼ်းၵႃႉၶၢႆၵူၼ်းယူႇၼၼ်ႉ တေလႆႈၵႅတ်ႇၶႄႁေႉၵင်ႈပၼ် ၶေႃႈသိူင်ႇလပ်ႉ ၸွမ်းၼင်ႇလွၵ်းလၢႆး ၽၢႆႇတႂ်ႈၼႆႉယူႇ။

• ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ လိူင်ႈပၼ်ႁႃၼႆႉၵမ်းသိုဝ်ႈၼၼ်ႉ တေလႆႈႁၢမ်ႈတၢပ်ႇ ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇ ဢဝ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈၽိုၼ်လၢႆး တီႈလုမ်းတြႃး ။⁶⁵
• ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢၼ်ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ လိူင်ႈပၼ်ႁႃၼႆႉၵမ်းသိုဝ်ႈၼၼ်ႉ တေလႆႈႁၢမ်ႈတၢပ်ႇ ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇ ဢဝ်ၽိုၼ်လိၵ်ႈၽိုၼ်လၢႆး တီႈလုမ်းတြႃး ။⁶⁶
• ၽူႈယိင်းၵေႃႉဢၼ်ၶၢမ်ႇတၢင်းလူႉသုမ်း ၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၊ ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ သင်ၸိူဝ်ႉတေထူၵ်းဢွၵ်ႇ သၢၵ်ႈသေႇ ၼႄၸိုင် တေလႆႈထူၵ်းဢွၵ်ႇၼႄပၼ် တီႈလုမ်းတြႃး ဢၼ်ၵူၼ်းတင်းၼမ် ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ ၼၼ်ႉယူႇ ။⁶⁷

မိူဝ်ႈၽွင်း ႁဝ်းဢမ်ႇပႆႇ မၢပ်ႇမႂ်လိူင်ႈတြႃးတီႈၵူၼ်းၵေႃႉၵႃႉၶၢႆၵူၼ်းလႆႈၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ထုၵ်ႇၵႃႉၶၢႆၼၼ်ႉ ဢဝ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ် တီႈ ၽၢႆႇယူႇလီ ၊ ၽၢႆႇယႃႈယႃ ၊ ၽူႈၵဵဝ်ႇၶွင်ႈ တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းသေ လိုဝ်ႈသဝ်းဝႆႉၸူဝ်ႈၵႅပ်ႉလႆႈယူႇ ။⁶⁸

ပေႃးဢဝ်ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ မိူဝ်ႈ 2005 ၼၼ်ႉဝႃႈၸိုင် ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လူင်ၽၢႆႇၵႅတ်ႇၶႄႁေႉၵင်ႈၵူၼ်းၵႃႉၶၢႆၵူၼ်းၼႆႉ ၼၢင်းယိင်း ၵူၼ်းၵႃႉဢၼ်ၶၢမ်ႇတၢင်းလႆႈၶၢႆတူဝ် ၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၊ ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ လွင်ႈတႃႇႁူမ်ႇလူမ်ႈ ပၢႆးၸႂ် ၊ ႁၢင်ႈ ၊ ၵုင်ႇသိၵ်ႈၶႃႇ ၸိူဝ်းၼႆႉ ၸုမ်းပွင်ၵၢၼ်လူင် ဢၼ်ၼႆႉ တေလႆႈပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၸုမ်းၽၢႆႇႁူမ်ႇလူမ်ႈၵႅတ်ႇၶႄပၼ် ၼၵ်းၼႃ ယူႇယဝ်ႉ ။⁶⁹

လိူဝ်သေ မၢပ်ႇမႂ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၵ်းပိူင်တိုဝ်းၵမ်လွင်ႈၽိတ်းၾိင်ႈယဝ်ႉ - တၢင်ႇလၢႆးၵေႃႈ ႁႃတၢင်ႇလၢႆးတၢင်း ၸႂ်ႉတိုဝ်း တၢင်ႇလွၵ်းလၢႆးၵႂႃႇလႆႈယူႇ ။ မိူၼ်ၸိူင်ႇၼင်ႇ -

• ယူႇတီႈၵေႃႉဢၼ်လႆႈၶၢမ်ႇတၢင်းလူႉသုမ်းၼၼ်ႉသေ မၢပ်ႇမႂ်ဢဝ်လိူင်ႈဢမ်ႇလႆႈၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇ ယွၼ်းၵႃႈသၢႆႈတႅၼ်း လွင်ႈလူႉသုမ်းလႆႈယူႇ ။⁷⁰
• ပေႃးထုၵ်ႇၺႃးတဵၵ်းတဵင်ၸႆႉၵၢၼ်ၼႆၸိုင် ၵႂႃႇတၢင်ႇထိုင်လႆႈတီႈ ၽူႈၵုမ်းၵမ်ၸုမ်းႁႅင်းၵၢၼ်ၵူႈမိူင်းမိူင်း (အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမားများ အဖွဲ့ချုပ်)။ ၵူၼ်းထုၵ်ႇၺႃး တဵၵ်းတဵင်ၼၼ်ႉ ဢဝ်တၢင်းၽိတ်းလႆႈၵူႈလွင်ႈလွင်ႈ လႄႈ မီးသူၼ်ႇလႆႈ ၵႃႈလူႉသူမ်းလႆႈတီႈၽူႈပူၼ်ႉပႅၼ်။

ပေႃးဝႃႈ ယူႇတီႈၽူႈမီးၸၼ်ႉ ပလိၵ်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈသေ ပူၼ်ႉပႅၼ်ၸွမ်းၼင်ႇပႃႈတႂ်ႈၼႆႉၸိုင် တေလႆႈဢဝ်လိူင်ႈၵၢၼ်ၵႂႃႇ ၸွမ်းၼင်ႇပၵ်းပိူင်မၢႆႈမီႈပလိၵ်ႈမီးၼၼ်ႉယူႇ ။

• ဢိင်ၼိူဝ်ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ သင်ဝႃႈထုၵ်ႇလီဢဝ်လိူင်ႈ သမ်ႉဢမ်ႇဢဝ် လုတ်ႈႁၢမ်းၵၢၼ် ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇထုၵ်ႇလီႁဵတ်း ဢမ်ႇၼၼ် ဢမ်ႇမီးၶေႃႈဢၢင်ႈ တဵမ်တဵမ်ထူၼ်ႈထူၼ်ႈသင်သေ ထိူင်းထိူဝ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတူၵ်းလိုၼ်း တႃႇတေဢဝ်လိူင်ႈ⁷¹
• ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်ထုၵ်ႇလီတီႉၺွပ်းၸွမ်းၼင်ႇပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈၼၼ်ႉ သမ်ႉဢမ်ႇတီႉၺွပ်းသေ တင်ႈၸႂ်ဢဝ်လုတ်ႈႁၢမ်းပႅတ်ႈ ။⁷²
• တင်ႈၸႂ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ဢမ်ႇမီး ဢမ်ႇမီးလွင်ႈယုမ်ႇယမ်တူဝ်ၵဝ်ႇသေ ဢမ်ႇပႃးႁဵတ်းပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇလၵ်းထတ်း တီႈလုမ်းတြႃး လႄႈ လုတ်ႈႁၢမ်းပႅတ်ႈ ။⁷³
• လွၵ်ႇငိူတ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၸႂ်ႉတိုဝ်းၶေႃႈၵႂၢမ်းလူမဝ် (ဢမ်ႇသႂၢင်းၵိၼ် ) ပၼ်တၢင်းသုၵ်ႉသၵ်ႉၼိူဝ် လိူင်ႈပၼ်ႁႃ တီႈလုမ်းတြႃး ၊ ဢမ်ႇယုမ်ႇယမ် ၼပ်ႉထိုဝ်လုမ်းတြႃး⁷⁴
• ၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈ ။ ႁပ်ႉငိုၼ်းမွၼ် ၊⁷⁵
• သၢၵ်ႈသေႇဢၼ်လႅပ်ႈပဵၼ်လႆႈယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸွမ်းၵဝ်းႁေႉႁၢမ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ယႃႉလူႉပႅတ်ႈ ၊ မၢႆတွင်း ပလိၵ်ႈ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ လိင်ႉလႅၼ်သေတၢင်ႇၼႄ ႁဵတ်းသၢင်ႈသေမဵဝ်းဢၼ်ငၢႆးငၢႆးဢၼ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။⁷⁶

ၽူႈတတ်းသိၼ်ၵေႃႈလီ ၊ ၽူႈမီးၸၼ်ႉၽၢႆႇမၢႆမီႈ ၶဝ်ႈပႃးၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၼႂ်းလုမ်း ၵိၼ်းသူၵိၼ်လၢပ်ႈ ၊ လွၵ်ႈငိူတ်ႈ ယွၼ်းၵိၼ် ၊ ၸႂ်ႉဢႃႇၼႃႇသေႁဵတ်းၵိၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ မီးမႃးၸိုင် တေလႆႈတိူင်ႇၸႅင်ႈ တီႈၸုမ်း ၵေႃႇမသိၼ်ႇ ၽၢႆႇၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ ၵူၼ်းၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈ ( ACC ) ၼၼ်ႉယူႇ ။⁷⁷

တီႈဢၼ်ႁဝ်းတိူင်ႇၸႅင်ႈ ႁူမ်ႈၵၼ်တင်း သၢၵ်ႈသေႇလၵ်းထၢၼ် ဢၼ်မၼ်ႈၵႅၼ်ႇ ၼႅၼ်ႈၼႃ သေတၢင်ႇၶိုၼ်ႈၼၼ်ႉ ၊ ဢၼ်တိူင်ႇၸႅင်ႈထႅင်ႈၵေႃႉၼိုင်ႈၶိုင်ယႃႉလူႉပႅတ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်လၢႆးတၢင်း ပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈတၢင်ႇဢၼ်သေ ၶိုၼ်းတိူင်ႇၸႅင်ႈမၢပ်ႇမႂ်ႇၶိုၼ်းႁဝ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈငိူင်ႉဝႄႈပႅတ်ႈယူႇယဝ်ႉ ။⁷⁸

• ၾိင်ႈမိူင်း ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၵၢၼ်ၽိတ်းသိၼ်ၵၢၼ် (2013) (မူၼ်ႉမႄး 2016 လႄႈ 2017)
• ၾိင်ႈမိူင်း ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၵူၼ်း (2005)
• ၾိင်ႈမိူင်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ (1993)
• လၵ်းမိူင်း (၂၀၀၈)
• ၾိင်ႈမိူင်းလူမဝ် လုမ်းတတ်းသိၼ် (2013)
• ပၵ်းပိူင်တိုဝ်းၵမ် ပၵ်းပိူင်လွင်ႈတၢင်းၽိတ်း
• ၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းပႅင်ႈ
• ပၵ်းပိူင်တိုဝ်းၵမ် လုမ်းတြႃး
• ၾိင်ႈမိူင်းလၵ်းထၢၼ် (1872) (မူၼ်ႉမႄး 2015)
• ၾိင်ႈမိူင်းထိင်းသိမ်းလၵ်းမၢႆ ၸုမ်းပလိၵ်ႈမိူင်းမၢၼ်ႊ (1995) (မူၼ်ႉမႄး မိူဝ်ႈ 1997)
• ၾိင်ႈမိူင်း ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ
• ပိူင်တိုဝ်းၵမ်တႃႇ ပလိၵ်ႈ
• ၾိင်ႈမိူင်း ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၵၢၼ်ၶၢႆတူဝ် (1949) (မူၼ်ႉမႄးမိူဝ်ႈ 1998)