ၵၢၼ်တိူင်ႇၸႅင်ႈ ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ

လိူဝ်သေ ၶေႃႈယူပ်ႈယွမ်း ၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်မၢင်ဢၼ်သေ ပေႃးမီးၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်မႃးၸိုင် ၽႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ပေႃးႁူႉၸွမ်းလွင်ႈမၼ်းၸိုင် မီးသုၼ်ႇတိူင်ႇၸႅင်ႈ၊ ပိုတ်ႇလိူင်ႈ လႆႈယူႇ။^{9 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 154၊ 155(1)။)}
သင်ဝႃႈ လိူင်ႈဢၼ်ႁဝ်း တိူင်ႇၸႅင်ႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇၸႂ်ႈလိူင်ႈမဵဝ်းဢၼ် ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈၶဝ် ဢဝ်လိူင်ႈလႆႈၼႆၸိုင် ထုၵ်ႇလီႇတိူင်ႇၸႅင်ႈ တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ၵမ်းသိုဝ်ႈ။^{10 ()}
ပေႃးပဵၼ်လိူင်ႈ မဵဝ်းဢၼ် ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈၶဝ် ဢဝ်လိူင်ႈလႆႈၼႆၸိုင် ထုၵ်ႇလီ တိူင်ႇၸႅင်ႈ တီႈၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ ပလိၵ်ႈ။^{11 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 154။)}  ႁႂ်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းလွင်ႈ ၵၢၼ်တိူင်ႇၸႅင်ႈ ပိုတ်ႇလိူင်ႈ တီႈလုမ်းပလိၵ်ႈ။

ဢၼ်လွင်ႈယႂ်ႇသုတ်း ပေႃးဝႃႈတေ တၢင်ႇတူဝ် ၵူၼ်းၵေႃႉထုၵ်ႇလူႉသုမ်းသေ တိူင်ႇၸႅင်ႈၸိုင် လူဝ်ႇလႆႈထၢမ် ဢဝ်ၵၢင်ၸႂ် ၵူၼ်းၵေႃႉ ထုၵ်ႇၺႃးလွင်ႈလူႉသုမ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ပေႃးတိူင်ႇၸႅင်ႈယဝ်ႉၸိုင် ၽူႈတတ်းသိၼ် တေႁႂ်ႈၵေႃႉ ပိုတ်ႇလိူင်ႈ၊ တိူင်ႇၸႅင်ႈလိူင်ႈၼၼ်ႉ ၵၢဝ်ႇၵိၼ်ႇ (ၵျၢမ်းတိတ်ႉၸႃႊၵျိၼ်ႊသူဝ်ႊ) သေ တႄႇၸႅတ်ႈထၢမ်ယဝ်ႉ။^{12 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 200(က)။)}
ၶေႃႈမုၼ်းဢၼ်ပၼ်ဝႆႉၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်ၸႂ်ႉလႆႈ မိူဝ်ႈလူဝ်ႇၵမ်ႉထႅမ် ၵူၼ်းၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၵေႃႉပိုတ်ႇလိူင်ႈလႄႈသင်၊ ဢမ်ႇၼၼ် ၶႂ်ႈသၢၼ်ၶတ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ။^{13 ((1872) မၢႆမီႈ လွင်ႈပၼ်သၢၵ်ႈသေႇ (2015 မႄးမၢႆမီႈ) မၢႆ 145၊ 155(3)၊ 157။ မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 162(1)။ ပပ်ႉၵႅမ်မိုဝ်းပလိၵ်ႈ ပွင်ႈလိၵ်ႈ 1414။)}
မၢင်ပွၵ်ႈယွၼ်ႉငဝ်းလၢႆးမၢင်လွင်ႈသေ ၵေႃႉထုၵ်ႇၺႃးလွင်ႈလူႉသုမ်းၼၼ်ႉ ယွၼ်ႉတိူင်ႇဢဝ်လိူင်ႈလႄႈ ဢိင်ၼိူဝ်မၢႆမီႈသေ ၸင်ႈလႆႈထူပ်းယွၼ်ႉလင်ၵၢၼ်တိူင်ႇၸႅင်ႈထႅင်ႈယဝ်ႉ။
ဝၢႆးသေ ၽူႈတတ်းသိၼ် ထတ်းၸႅတ်ႈတူၺ်းလိူင်ႈယဝ်ႉ တႃႇတေၸွပ်ႇတူၺ်းဢမူႉၼၼ်ႉ ၽူႈတတ်းသိၼ် တေၶိုၼ်းမွပ်ႈပၼ် ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈၶဝ်^{14 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 202(1)၊ 155(2)-(3)။)}  ဢမ်ႇၼၼ် ဢၢပ်ႈပၼ်တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇလွင်ႈၼၼ်ႉ^{15 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 202(1)။)}  ဢမ်ႇၼၼ် သင်ဝႃႈ တႃႇတေဢဝ်လိူင်ႈ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈတၢင်းတဵမ်ထူၼ်ႈၼႆၸိုင် ပိၵ်ႉလိူင်ႈလႆႈ^{16 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 203။)}  ဢမ်ႇၼၼ် တႅမ်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈသင်ႁွင်ႉ၊ ၶေႃႈပူင်ဝရၢၼ်း^{17 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 204။)}  ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။
သင်ဝႃႈဢမ်ႇမီးသၢၵ်ႈသေႇတဵမ်ထူၼ်ႈၼႆ ၽူႈတတ်းသိၼ် ပိၵ်ႉလိူင်လႆႈ။^{18 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 203။)}
သင်ဝႃႈတတ်းသဵၼ်ႈၸႂ် တေသိုပ်ႇႁပ်ႉထွမ်ႇ ထတ်းၸႅတ်ႈဢဝ်လိူင်ႈယူႇၼႆ သုၼ်ႇတူဝ် ၵေႃႉတိူင်ႇလိူင်ႈၼၼ်ႉလူဝ်ႇလႆႈၸၢင်ႈ ၽူႈတၢင်ၼႃႈႁင်းၵူၺ်းသေ သိုပ်ႇႁဵတ်းၵႂႃႇ၊ ၽူႈတၢင်ၼႃႈၵေႃႉၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈယူႇၽၢႆႇတႂ်ႈၵုမ်းၵမ် ၽူႈလူၼ်ႉလႅၼ်ႇၽၢႆမီႈသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇ။^{19 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 493။)}

သင်လုပ်နိုင်သည့်အရာများ

သင်ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၶွင်ႈတင်းတမ်ႇၼူတ်ႇၵမ်းသိုဝ်ႈၼႆၸိုင် လိူင်ႈဢမူႉၼၼ်ႉ တၢင်ႇလဝ်ႈႁင်းၵူၺ်းၵမ်းသိုဝ်ႈလႆႈယူႇ။
သင်ပဵၼ်လႆႈၼႆၸိုင် ဢဝ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ်တီႈ ၽူႈတၢင်ၼႃႈ၊ ၽူႈၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႆႈၸိုင် လီတီႈသုတ်းယဝ်ႉ။
ၽူႈၵေႃႉဢၼ်တိူင်ႇလဝ်ႈတီႈလုမ်းတြႃးၼၼ်ႉ တေႇၸဵမ်မိူဝ်ႈပဵၼ်လိူင်ႈတေႃႇပေႃးယဝ်ႉလႄႈ ပႃးၸဵမ်ၽွင်းတိုၵ်ႉၸႅတ်ႈထၢမ်ယူႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီဢဝ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ်လွင်ႈပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈၼၼ်ႉယူႇ။
ၵွပ်ႈလွင်ႈတၢင်းၽိတ်းသေလႄႈ ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ်လႆႈၶၢမ်ႇယၢပ်ႇလူႉသုမ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ ဢဝ်ၸွမ်းပၵ်းပိူင်ဝႃႈၸိုင် ႁပ်ႉဢဝ်လႆႈတၢင်းၸွႆႈထႅမ်ၵူၺ်းဢမ်ႇၵႃး လွင်ႈတိူင်ႇပၢင်ႇဢုပ်ႇဢူဝ်း ၵဵဝ်ႇလူၺ်းပၢႆးယူႇလီ၊ သင်ဝႃႈၸမ်ပဵၼ်ၼႆ ၸဵမ်တီႈယူႇသဝ်း ဢၼ်လွတ်ႈၽေးၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵေႃႈ ထုၵ်ႇလႆႈႁပ်ႉဢဝ်ပႃးယူႇယဝ်ႉ။
မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၽူႈတတ်းသိၼ်လူင် ဢိၵ်ႇတင်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ဢၼ်ပဵၼ်ၶႃႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၶုၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈမီး လွင်ႈဢၵျၢင်ႉတၢင်းယၢမ်ႈဢမ်ႇလီၼႆၸိုင် တိူင်ႇလၢတ်ႈတီႈ ၵေႃႇမသျိၼ်ႇ (ACC) ၽၢႆႇလူလွမ်လွင်ႈၸွမ်းဢၵတိ ၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈ ၼၼ်ႉလႆႈယူႇယဝ်ႉ။ ၶဝ်ႈတူၺ်း လိူဝ်သေတၢင်းၽိတ်းယဝ်ႉ လွင်ႈၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ထႅင်ႈလၢႆးၼိုင်ႈ။

ၶေႃႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင် တႃႇၸၢင်ႈၽူႈတၢင်ၼႃႈ

ပေႃးပဵၼ်လိူင်ႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈ ဢဝ်လိူင်ႈလႆႈ၊ သင်ဝႃႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈၶဝ် ယုမ်ႇယမ်ဝႃႈ မီးၶေႃႈမုၼ်း သၢၵ်ႈသေႇ တဵမ်ထူၼ်ႈ တွၼ်ႈတႃႇသိုပ်ႇၸွပ်ႇတူၺ်းလိူင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉၸိုင် တေလႆႈပွင်ႇထိုင်တီႈ လုမ်းတတ်းသိၼ် ဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇလွင်ႈၼၼ်ႉသေ သိုပ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈၼႃႈၵၢၼ်ၵႂႃႇ။^{20 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 157(1)၊ 156 (1)။)}
သင်ပဵၼ်လိူင်ႈ ဢၼ်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈၶဝ် ဢမ်ႇဢဝ်လိူင်ႈလႆႈၸိုင် မိူဝ်ႈလႂ် ၽူႈတတ်းသိၼ် ပၼ်ၶေႃႈသင်ႇၵွၼ်ႇ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈၶဝ် ၸင်ႇၵူတ်ႇထတ်းၸွပ်ႇႁႃလႆႈ။^{21 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 155(2)-(3)။)}
ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈၶဝ် တေသိုပ်ႇၸွပ်ႇတူၺ်းလိူင်ႈၼၼ်ႉ၊ ဢမ်ႇသိုပ်ႇၼၼ်ႉၵေႃႈ တေလႆႈ ပွင်ႇလႅင်းထိုင် ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈ/ၵေႃႉပိုတ်ႇလိူင်ႈၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။^{22 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 157(2)။)}
မိူဝ်ႈၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈၶဝ်ႈ ၵူတ်ႇထတ်းသွၵ်ႈႁႃၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈတၢင်းသင်သေ တေဢမ်ႇလႆႈထိူင်းၼႆယဝ်ႉ။^{23 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 173(1)။)}
တႃႇၸွပ်ႇထၢမ် လွင်ႈပိူင်ပဵၼ် ဢၼ်ပဵၼ်လိူင်ႈၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈ မီးသုၼ်ႇႁွင်ႉ ၵူၼ်းၸိူဝ်းႁူႉႁၼ်ၸွမ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မႃးတီႈလုမ်းသေ တွင်ႈထၢမ်။^{24 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 160-1။)}
မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉၵူတ်ႇထတ်းၸွပ်ႇထၢမ်ယူႇၼၼ်ႉ သင်မီးၵူၼ်းသေၵေႃႉၵေႃႉ ဢွၵ်ႇမႃးလၢတ်ႈၼႄ ပိူင်ပဵၼ် လူၺ်ႈၵၢင်ၸႂ်မၼ်း ႁင်းၵွႆးၸိုင် ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈ တေဢမ်ႇလႆႈႁၢမ်ႈ ၵူၼ်းၵေႃႉၼၼ်ႉ။^{25 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 163(2)။)}
သင်ဝႃႈ မီးၵူၼ်းၵေႃႉၼိုင်ႈ မႃးမွၵ်ႈလၢတ်ႈပၼ် သၢၵ်ႈသေႇ ထိုင်ၼႂ်းလုမ်းတတ်းသိၼ်ၸိုင် မိူဝ်ႈၽွင်းတိုၵ်ႉၵူတ်ႇထတ်းယူႇ တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်ၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇတွပ်ႇၶိုၼ်းၵႄႈၶေႃႈဢၼ်မၼ်းမွၵ်ႇလၢတ်ႈတီႈ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^{26 ((1872) မၢႆမီႈ လွင်ႈပၼ်သၢၵ်ႈသေႇ (2015 မႄးမၢႆမီႈ) မၢႆ 145၊ 155(3)၊ 157။ မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 162(1)။ ပပ်ႉၵႅမ်မိုဝ်းပလိၵ်ႈ ပွင်ႈလိၵ်ႈ 1414။)}
သင်လူဝ်ႇၸိုင် ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈၶဝ် ၵပ်းသိုပ်ႇတီႈႁူင်းယႃ ၼႂ်းပိုၼ်ႉတီႈၼၼ်ႉသေ ယွၼ်းဢဝ် ၽိုၼ်မၢႆတမ်း ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်း ပၢႆးယူႇလီ တီႈႁူင်းယႃလႆႈ။ ပေႃးႁဵတ်းၼၼ် ၵူၼ်းၵေႃႉထုၵ်ႈၺႃးလူႉသုမ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈၵႂႃႇၵူတ်ႇထတ်းတီႈ ႁူင်းယႃယဝ်ႉ။

သင်လုပ်နိုင်သည့်အရာများ

မိူၼ်ၼင်ႇလိူင်ႇ ၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်တင်းၵႃႇမၼၼ်ႉသေ ထုၵ်ႇလီဢဝ်ၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ်ၽၢႆႇပၢႆးယူႇလီ ဝႆးဝႆး။
ပၼ်တီႈယူႇ ဢၼ်မီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈပႃး လႄႈ တၢင်းၸွႆႈထႅမ်တၢင်ႇလွင်ႈ။
သင်ဝႃႈတမ်ႇၼူတ်ႇၶဝ် မီးလွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈဢမ်ႇၸိုဝ်ႈဢမ်ႇၸႂ်ႈသေ ယႃႉလူႉလႅဝ်ပႅတ်ႈၶူဝ်းၶွင်လၵ်းထၢၼ်၊ လွၵ်ႇငိူတ်ႇတေႃႇလၵ်းထၢၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆၸိုင် ဢိင်ၼိူဝ်ပၵ်းပိူင်ၽၢႆႇၵုမ်းထိင်း တမ်ႇၼူတ်ႇမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႈ (1995) သေ ၵႄႈၶၢႆၵႂႃႇလႆႈယူႇယဝ်ႉ။
မိူၼ်ၸိူင်ႉၼင်ႇ ၽူႈတတ်းသိၼ်လူင် ဢိၵ်ႇတင်းၵူၼ်းႁဵတ်းၵၢၼ် ဢၼ်ပဵၼ်ၶႃႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၶုၼ်ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈမီး လွင်ႈဢၵျၢင်ႉတၢင်းယၢမ်ႈဢမ်ႇလီၼႆၸိုင် တိူင်ႇလၢတ်ႈတီႈ ၵေႃႇမသျိၼ်ႇ (ACC) ၽၢႆႇလူလွမ်လွင်ႈၸွမ်းဢၵတိ ၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈ ၼၼ်ႉလႆႈယူႇယဝ်ႉ။ ၶဝ်ႈတူၺ်း လိူဝ်သေတၢင်းၽိတ်းယဝ်ႉ လွင်ႈၵႄႈလိတ်ႈပၼ်ထႅင်ႈလၢႆးၼိုင်ႈ။

ၶေႃႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင် တႃႇၸၢင်ႈၽူႈတၢင်ၼႃႈ

တႃႇထုၵ်ႇၸွမ်းမၢႆမီႈၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈၽူႈတၢင်ၼႃႈသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈ 

ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈၵေႃႉထုၵ်ႇၼေးၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈၽူႈတၢင်ၼႃႈသုၼ်ႇတူဝ် ႁႂ်ႈၸွႆႈပၼ် ၼႃႈၵၢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ သိုပ်ႇဢဝ်လိူင်ႈၵႂႃႇလႆႈ၊ ၽူႈတၢင်ၼႃႈၵေႃႉၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈယူႇၽၢႆႇတႂ်ႈၵုမ်းၵမ် ၽူႈလူၼ်ႉလႅၼ်ႇၽၢႆႇမၢႆမီႈသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇ။^{27 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 493။)}

ၶိုၼ်ႈလုမ်းတတ်းသိၼ် လႄႈ ႁဵတ်းပဵၼ်သၢၵ်ႈသေ မွၵ်ႇလၢတ်ႈၼႄ

မိူဝ်ႈၵူတ်ႇထတ်းၸွပ်ႇထၢမ် တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်ၼၼ်ႉ ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၵေႃႉထုၵ်ႇလူႉသုမ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈႁဵတ်းသၢၵ်ႈသေ မွၵ်ႇလၢတ်ႈလိူင်ႈလၢဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႄႈ တွပ်ႇပၼ်ၶေႃႈထၢမ် ၵပ်းၵၢႆႇလူၺ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။^{28 ((1872) မၢႆမီႈ လွင်ႈပၼ်သၢၵ်ႈသေႇ (2015 မႄးမၢႆမီႈ) မၢႆ 118၊ 132။)}
ၽူႈတတ်းသိၼ် မီးသုၼ်ႇ ဢွၵ်ႇၽိုၼ်လိၵ်ႈ ၶေႃႈသင်ႇႁွင်ႉ၊ ၶေႃႈပူင်ဝရၢၼ်းသေ ႁွင်ႉ ၽူႈႁူႉႁၼ်ၸွမ်းၵေႃႉၼၼ်ႉ ပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇ မွၵ်ႇလၢတ်ႈ တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်။^{29 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 90 (က)။)}

ၵၢၼ်ပိၼ်ႇ တွင်ႈထၢမ်ၵၼ်

ၵေႃႉထုၵ်ႇၺႃးမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇ တွင်ႈထၢမ် ၵေႃႉမႃးပဵၼ်သၢၵ်ႈသေ၊ ထႅင်တၢင်းၼိုင်ႈ မီးသုၼ်ႇထၢမ် လွင်ႈၶဝ်ပၼ် ၶေႃႈမုၼ်း ဢၼ်သၢၼ်ၶတ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။^{30 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 208(2)။)}
မိူဝ်ႈလူဝ်ႇ ၵမ်ႉထႅမ် ဢမ်ႇၼၼ် သၢၼ်ၶတ်း ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၵေႃႉလူႉသုမ်း ၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်း ၶေႃႈမုၼ်းၼႂ်း ၶေႃႈတိူင်ႇၸႅင်ႈပွၵ်ႈၵမ်းႁႅၵ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၽိုၼ်လိၵ်ႈတိူင်ႇၸႅင်ႈ တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ၵမ်းသိုဝ်ႈလႆႈယူႇ။^{31 ((1872) မၢႆမီႈ လွင်ႈပၼ်သၢၵ်ႈသေႇ (2015 မႄးမၢႆမီႈ) မၢႆ 145၊ 155(3)၊ 157။ မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ်ႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 162(1)။ ပပ်ႉၵႅမ်မိုဝ်းပလိၵ်ႈ ပွင်ႈလိၵ်ႈ 1414။)}
ပေႃးၵဵဝ်ႇၸွမ်းလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်ၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆၼႆၸိုင် ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၵေႃႉႁဵတ်းပၼ်သၢၵ်ႈသေၼၼ်ႉ ၸင်ႈလႆႈတွပ်ႇပၼ် ၵႂၢမ်းထၢမ် လွင်ႈလိူင်ႈၵႃႇမ ဢၼ်ယၢမ်ႈပဵၼ် မိူဝ်ႈဢွၼ်တၢင်းၼၼ်ႉ ပၼ်တီႈ ၵေႃႉဢၼ်ႁေႉၵင်ႈလိူင်ႈလၢဝ်းၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။^{32 ((1872) မၢႆမီႈ လွင်ႈပၼ်သၢၵ်ႈသေႇ (2015 မႄးမၢႆမီႈ) မၢႆ 155(4)။)}
ၽူႈတတ်းသိၼ် ႁေႉႁၢမ်ႈလႆႈ ၶေႃႈထၢမ် ဢၼ်ဢမ်ႇၵိုင်ႇလီထၢမ်ၼၼ်ႉလႆႈ။^{33 ((1872) မၢႆမီႈ လွင်ႈပၼ်သၢၵ်ႈသေႇ (2015 မႄးမၢႆမီႈ) မၢႆ 152။)}
လိူဝ်သေၶေႃႈထၢမ် ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၸွမ်း လိူင်ႈၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်ၼၼ်ႉသေ သင်ဝႃႈ ၶေႃႈထၢမ်ႈ ဢၼ်ထၢမ်ႈမႃးၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မီးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉ ၵုင်ႇသရေႇ ၼႃႈတႃႇၼႆၸိုင် ၽူႈတတ်းသိၼ် ႁေႉႁၢမ်ႈလႆႈ။^{34 ((1872) မၢႆမီႈ လွင်ႈပၼ်သၢၵ်ႈသေႇ (2015 မႄးမၢႆမီႈ) မၢႆ 151။)}

ၵၢၼ်သိူင်ႇလပ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈတမ်းၸႂ်

ၸွမ်းၼင်ႇ မၢႆမီႈမိူင်းမၢၼ်ႈ ဢၼ်တိုၵ်ႉတိုဝ်းၵမ်ဝႆႉၼၼ်ႉ တေလႆႈ ၸႅတ်ႈထတ်း ၽၢႆႇၼႃႈၵူၼ်းၼမ်။ မီးတီႈပွင်ႇဝႃႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ် မီးသုၼ်ႇ မႃးထွမ်ႇလႆႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။^{35 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 352။ (2008) မၢႆမီႈ ပိူင်ငဝ်ႈပိုၼ်းမိူင်း မၢႆ 19(ခ)။)}
ၵၢၼ်ၸႅတ်ႈၽၢႆႇၼႃႈၵူၼ်းတင်းၼမ်ၼၼ်ႉ မီးလွင်ႈယူပ်ႈယွမ်းဢိတ်ႉၼိုင်ႈ။ မိူၼ်ၼင်ႇ ၵၢၼ်ၸႅတ်ႈလိူင်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်ၼၼ်ႉသေ လွင်ႈမၢင်လိူင်ႈ လူဝ်ႇလႆႈပိၵ်ႉၽၵ်းတူသေ ထတ်းၸႅတ်ႈယဝ်ႉ။^{36 ((2019) မၢႆမီႈ လွင်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ မၢႆ 84(ခ)။)}
သင်ဝႃႈ ၽူႈတတ်းသိၼ် ၸိူဝ်းၸႅတ်ႈလိူင်ႈဢမူႉၼၼ်ႉ ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ လိူင်ႈၼႆႉ ထုၵ်ႇလီ ပိၵ်ႉၽၵ်းတူသေ ၸႅတ်ႈထတ်း ပၼ်ၶေႃႈပူင်ၼႆၸိုင် ၽူႈတတ်းသိၼ် မီးသုၼ်ႇ ႁေႉႁၢမ်ႈယႃႇႁႂ်ႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ၶဝ်ႈမႃးထွမ်ႇလႆႈ။^{37 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 352။)}
ၼႂ်းငဝ်းလၢႆး မၢင်လိူင်ႈၼၼ်ႉ သင်ၽူႈတတ်းသိၼ် ႁၼ်ထိုင်ဝႃႈ သင်ႇထုၵ်ႇယူႇၼႆၸိုင် ႁူမ်ႈပႃး လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢႃႇယု 16 ၶူပ်ႇလူင်းတႂ်ႈ၊ ၵူၼ်းသေၵေႃႉၵေႃႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်း ငဝ်းႁၢင်ႈသဵင်တင်းဢွၼ်ႊလၢႆး ဢမ်ႇၼၼ် ထီႇဝီႇသေ ဢွၵ်ႇလၢတ်ႈပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇလႆႈ၊ လွင်ႈၼႆႉ ၽူႈတတ်းသိၼ် မီးသုၼ်ႇ ဝၢင်းၶႂၢင်းပၼ်လႆႈ။^{38 ((1872) မၢႆမီႈ လွင်ႈပၼ်သၢၵ်ႈသေႇ (2015 မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလႆၢ) တွၼ်ႈ 60 က(၁)၊ (ခ)၊ (ဃ)။)}
(2005) ဢိင်ၼိူဝ်မၢႆမီႈ သၢၼ်ၶတ်းၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၵူၼ်းသေ ပိုတ်ႇလိူင်ႈဝႆႉၸိုင် တေလႆႈပၼ် ၵေႃႉထုၵ်ႇၺႃး ၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ် မိူၼ်ၼင်ႇ ပဵၼ်ၼၢင်းယိင်း၊ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လႄႈ ၵူၼ်းၼုမ်ႇ ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈၼႆ တွၼ်ႈတႃႇ လၢတ်ႈဢွၵ်ႇသၢၵ်ႈသေႇ လႄႈ ၼင်ႇႁိုဝ် တေမီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈၼၼ်ႉ တေလႆႈပဵၼ် တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ဢၼ်ၵူၼ်းတင်းၼမ် ဢမ်ႇၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ လႆႈ။^{39 ((2005) မၢႆမီႈ ႁေႉၵင်ႈ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၵူၼ်း မၢႆ 11 (က)။)}
ဢိင်ၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆးသေ ၽူႈတတ်းသိၼ် မီးသုၼ်ႇ ႁေႉႁၢမ်ႈ ဢမ်ႇပၼ်ၵူၼ်းတင်းၼမ်တူၺ်း ၽိုၼ်လိၵ်ႈၽိုၼ်လၢႆး ဢၼ်ယိုၼ်ႈတၢင်ႇတီႈလုမ်းၼၼ်ႉ။^{40 ((၂၀၀၅) လူကုန်ကူးမှုတားဆီးကာကွယ်ရေးဥပဒေ ပုဒ်မ ၁၁(ခ)။)}
ဢိင်ၼိူဝ်ငဝ်းလၢႆးသေ ၽူႈတတ်းသိၼ် မီးသုၼ်ႇ ႁေႉႁၢမ်ႈလႆႈ ဢမ်ႇပၼ်ပိုၼ်ၽႄ ၶေႃႈမုၼ်းႁူဝ်ယွႆႈ၊ ပိူင်တႅၵ်ႈမၼ်း - သၢၵ်ႈသေႇ (ဢမ်ႇၼၼ်) ၵေႃႉထုၵ်ႇၺႃးမၢပ်ႇမႂ် (ဢမ်ႇၼၼ်) ၵေႃႉၺႃးၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ပဵၼ်ၽႂ်၊ ၵေႃႉလႂ် ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁႂ်ႈၵူၼ်းတင်းၼမ်ႁူႉ။^{41 ((၂၀၁၉) ကလေးသူငယ်ဥပဒေ ပုဒ်မ ၈၅(ခ)၊ ၉၆။ (၂၀၀၅) လူကုန်ကူးမှုတားဆီးကာကွယ်ရေးဥပဒေ ပုဒ်မ ၁၁(ဂ)။)}

သင်လုပ်နိုင်သည့်အရာများ

တႃႇထုၵ်ႇၸွမ်းမၢႆမီႈၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈၽူႈတၢင်ၼႃႈသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈ 

ဢိင်ၼိူဝ်မၢႆမီႈသေ ၸၢင်ႈၽူႈတၢင်ၼႃႈ သိုပ်ႇႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇ ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈ၊ ၵေႃႉလႆႈၶၢမ်ႇတၢင်းပိူၼ်ႈပေႉၵိၼ်၊ ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇသေ ၼင်ႇၵႃႈပွင်ႇပဵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီဢဝ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈမၢႆမီႈ။

ၶိုၼ်ႈလုမ်းတတ်းသိၼ် လႄႈ ႁဵတ်းသၢၵ်ႈသေ မွၵ်ႇလၢတ်ႈၼႄ 

မိူဝ်ႈထိုင်ဝၼ်းမၵ်းမၼ်ႈ ဝၼ်းၶိုၼ်ႈလုမ်းတတ်းသိၼ်ၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇလႆႈၶၢတ်ႇသေ တေလႆႈမႃးမွၵ်ႇလၢတ်ႈၼႄ လွင်ႈပဵၼ်တေႉၼၼ်ႉ လွင်ႈယႂ်ႇၼႃႇ။
သင်ဝႃႈ ဢမ်ႇမႃးၶိုၼ်ႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ဢၼ်မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉ ဝၼ်းမၼ်းၼၼ်ႉၸိုင် ၶေႃႈဢၼ် တေတၢမ်းမႃးၸွမ်း တင်းလင်တေႉၵေႃႈ လိူင်ႈဢၼ်ဢဝ်ဝႆႉၼၼ်ႉ တေၵိုတ်းလွင်ႈတတ်းသိၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ဢွၵ်ႇၶေႃႈပူင်ဝရၢၼ်း သေ ထီႉသင်ႇႁႂ်ႈမႃး တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်လႆႈ။^{55 (မၢႆမီႈ လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵေႃႇသၢင်ႈၵၢၼ်ႁၢႆႉ မၢႆ 90(က)။)}
သင်ဝႃႈသၢၵ်ႈသေၼၼ်ႉဢမ်ႇမွၵ်ႇလၢတ်ႈၼႄလွင်ႈတေႉမၼ်းၼႆ ၶေႃႈဢၼ် တေတၢမ်းမႃးၸွမ်း တင်းလင်ၼၼ်ႉတေႉ ၵေႃႉထုၵ်ႇၺႃးလွင်ႈမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ တေထုၵ်ႇပွႆႇတူဝ်သေဢမ်ႇၵႃး တေဢဝ်လိူင်ၶိုၼ်း ၵေႃႉတၢင်ႇၼေး ၼၼ်ႉလႆႈ။^{56 (ၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်မၢႆမီႈ မၢႆ 193။)}
သင်ဝႃႈ ၵေႃႉတိူင်ႇဢဝ်လိူင်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၵေႃႉထုၵ်ႇၺႃးၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်ၼၼ်ႉ ၶႂ်ႈသိမ်း လိူင်ႈၶိုၼ်း(ဢမ်ႇဢဝ်လိူင်ႈယဝ်ႉ)ၼႆ ထုၵ်ႇလီတိူင်ႇပၢင်ႇၸွမ်း ၽူႈတၢင်ၼႃႈ ဢမ်ႇၼၼ် ပေႃးဢမ်ႇမီးၽူႈတၢင်ၼႃႈၵေႃႈ ႁႂ်ႈတိူင်ႇပၢင်ႇၸွမ်း ၽူႈမီးၸၼ်ႉ ဢၼ်ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းၽၢႆႇမၢႆမီႈ။
မုၵ်ႉၸုမ်း ဢၼ်ၸွႆႈပၼ် ၵေႃႉတိူင်ႇဢဝ်လိူင်ႈ၊ ႁႂ်ႈၵေႃႉပၼ်သၢၵ်ႈသေႇၼၼ်ႉ မႃးမွၵ်ႇလၢတ်ႈပၼ်ၶေႃႈမုၼ်းၼၼ်ႉ မီးတင်းၼမ်။

ၵၢၼ်ပိၼ်ႇ တွင်ႈထၢမ်ၵၼ်

ထုၵ်ႇလီသၢၼ်ၶတ်း လွင်ႈဢၼ်ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၸွမ်းဢမူႉ၊ လွင်ႈပၼ်တၢင်းသုၵ်ႉသၵ်ႉ၊ ၵၢၼ်ၸႅတ်ႈထၢမ်ဢမ်ႇၸွမ်းပိူင် ဢမ်ႇၼၼ် ၶေႃႈထၢမ် ဢၼ်ဢမ်ႇထုၵ်ႇလီထၢမ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။

ၵၢၼ်သိူင်ႇလပ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈတမ်းၸႂ် 

သင်ၵူၼ်းၵေႃႉပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇ တေဢွၵ်ႇလၢတ်ႈ လွင်ႈဢၼ်လီဢၢႆ၊ ဢမ်ႇၼၼ် လွင်ႈဢၼ်တေတုမ်ႉတိူဝ်ႉ ၵုင်ႇမုၼ်ၼႃႈတႃမၼ်း ၸိူဝ်းၼၼ်ႉၸိုင် ထုၵ်ႇလီ တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈၽူႈတတ်းသိၼ် တွင်ႈထၢမ် သုၼ်ႇတူဝ်ႁင်းၵွႆး၊ ဢမ်ႇၼၼ် ႁေႉႁၢမ်ႈ ဢမ်ႇပၼ် ၵူၼ်းတင်းၼမ် ၵႂႃႇမႃးၶဝ်ႈဢွၵ်ႇ တီႈပၢင်တွင်ႈထၢမ်ၼၼ်ႉ။
ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈ၊ ၵေႃႉပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီ တုၵ်းယွၼ်း တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ယႃႇႁႂ်ႈဢဝ် ၶေႃႈမုၼ်းသုၼ်ႇတူဝ် ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ပိုၼ်ၼႄ ႁႂ်ႈၵူၼ်းတင်းၼမ် ႁူႉႁၼ်ၸွမ်း ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။
ဢိင်ၼိူဝ်မၢႆမီႈ ၵၢၼ်ၵႅတ်ႇၶႄ ႁေႉၵင်ႈ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၵူၼ်း (2015) သေ ဢၼ်ပိုတ်ႇဢဝ်လိူင်ႈဝႆႉၼၼ်ႉ တႃႇတေသိူင်ႇလပ်ႉဝႆႉ ၶေႃႈမုၼ်းၵေႃႉပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇ မိူၼ်ၼင်ႇ ၼၢင်းယိင်း လႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢႃႇယု 16 ပီႊလူင်းတႂ်ႈၼႆႉ ဢဝ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ် လႆႈထႅင်ႈယူႇယဝ်ႉ။

ၶေႃႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင် တႃႇၸၢင်ႈၽူႈတၢင်ၼႃႈ

ဢဝ်လိူင်ႈ လွင်ႈပိူၼ်ႈဢဝ်ၶူဝ်းၶွင်ႁဝ်း

ၵေႃႉထုၵ်ႇလႆႈလူႉသုမ်းၼၼ်ႉ ဢဝ်လိူင်ႈ လွင်ႈပိူၼ်ႈမႃးဢဝ်ၶူဝ်းၶွင်တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ ယွၼ်းငိုၼ်း ၵႃႈသၢႆႈတႅၼ်း ဢၼ်လႆႈလူႉသုမ်းၵႂႃႇၼၼ်ႉ လႆႈယူႇယဝ်ႉ။^{42 (မၢႆမီႈ ဢမ်ႇတိုဝ်းၵမ်ၸွမ်းထမ်း မၢႆ 19။)}

တိူင်ႇၸႅင်ႈ လွင်ႈတဵၵ်းတဵင်ၸႂ်ႉၵိၼ် တီႈ ILO

ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ လႄႈ ၵူၼ်းဢၼ်ယူႇသဝ်းၼႂ်းမိူင်းမၢင်ႈၼႆႉ တိူင်ႇၸႅင်ႈ လွင်ႈတဵၵ်းတဵင်ၸႂ်ႉၵိၼ် တီႈၸုမ်းငဝ်ႈငုၼ်း ႁႅင်းၵၢၼ် လုမ်ႈၾႃႉ (ILO) လႆႈယူႇ။
ၵၢၼ်တိူင်ႇၸႅင်ႈ တီႈ ILO ၼႆႉ ၵူၼ်းၵေႃႉၺႃးတဵၵ်းတဵင်ၸႂ်ႉၵိၼ်ၼၼ်ႉ ၵႂႃႇတိူင်ႇၸႅင်ႈသေ ဢမ်ႇလႆႈၵူဝ်ပိူၼ်ႈမႃးမၢပ်ႇမႂ် ၶိုၼ်း၊ ပိူၼ်ႈတေမႃးၵဝ်း၊ ဢမ်ႇၼၼ်ၵေႃႈ တွပ်ႇတႅၼ်းသေလွင်ႈလွင်ႈ ၸိူဝ်းၼႆႉသေ မီးသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ် တႃႇတိူင်ႇၸႅင်ႈ ယွၼ်းလႆႈၵႃႈသၢႆႈတႅၼ်းၶိုၼ်း သေမဵဝ်းမဵဝ်းယူႇယဝ်ႉ။

လၢႆးႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵၢၼ်ထိင်းသိမ်း လၵ်းမၢႆပလိၵ်ႈ

ၸွမ်းၼင်ႇ မၢႆမီႈ ထိင်းသိမ်း လၵ်းမၢႆ ပလိၵ်ႈၵူၼ်းမိူင်း ပီႊ 1995 ၼၼ်ႉ သင်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈ ပူၼ်ႉပႅၼ် လိူင်ႈၸိူဝ်းဢၼ်ၼႄဝႆႉပႃႈတႂ်ႈၼႆႉၸိုင် တေၺႃးဢဝ်လိူင်ႈလူၺ်ႈမၢႆမီႈ ထိင်းသိမ်းလၵ်းမၢႆ ၸုမ်းပလိၵ်ႈၵူၼ်းမိူင်းယဝ်ႉ။

• ဢိင်ၼိူဝ်ၸၼ်ႉထၢၼ်ႈ ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ သင်ဝႃႈထုၵ်ႇလီဢဝ်လိူင်ႈ သမ်ႉဢမ်ႇဢဝ် လုတ်ႈႁၢမ်းၵၢၼ် ဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇထုၵ်ႇလီႁဵတ်း ဢမ်ႇၼၼ် ဢမ်ႇမီးၶေႃႈဢၢင်ႈ တဵမ်တဵမ်ထူၼ်ႈထူၼ်ႈသင်သေ ထိူင်းထိူဝ်ႉ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတူၵ်းလိုၼ်း တႃႇတေဢဝ်လိူင်ႈ^{43 ((1995) မၢႆမီႈ ထိင်းသိမ်း လၵ်းမၢႆပလိၵ်ႈၵူၼ်းမိူင်း (1997 မႄးမၢႆမီႈ) မၢႆ 13(က)။)}
• ထုၵ်ႇလီဢဝ်လိူင်ႈ ၸွမ်းၼင်ႇမၢႆမီႈ သေတႃႉ တင်ႈၸႂ်ဢမ်ႇဢဝ်လိူင်ႈ^{44 ((1995) မၢႆမီႈ ထိင်းသိမ်း လၵ်းမၢႆပလိၵ်ႈၵူၼ်းမိူင်း (1997 မႄးမၢႆမီႈ) မၢႆ 13(ခ)။)}
• တင်ႈၸႂ်ႁဵတ်း ဢမ်ႇၼၼ် ဢမ်ႇမီးၶေႃႈဢၢင်ႈ တဵမ်ထူၼ်ႈသေ ဢမ်ႇမႃးမွၵ်ႇလၢတ်ႈပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇ တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်^{45 ((1995) မၢႆမီႈ ထိင်းသိမ်း လၵ်းမၢႆပလိၵ်ႈၵူၼ်းမိူင်း (1997 မႄးမၢႆမီႈ) မၢႆ 20(က)။)}
• လွၵ်ႇငိုတ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်ၵႂၢမ်း ဢၼ်ဢမ်ႇလီၼပ်ႉထိုဝ် ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ယႃႉၵဝ်းၼႂ်းလုမ်းတတ်းသိၼ်၊ ဢမ်ႇၼပ်ႉယမ် လုမ်းတတ်းသိၼ် ၊^{46 ((1995) မၢႆမီႈ ထိင်းသိမ်း လၵ်းမၢႆပလိၵ်ႈၵူၼ်းမိူင်း (1997 မႄးမၢႆမီႈ) မၢႆ 20(ခ)။)}
• တၢင်းယၢမ်ႈလူႉ၊ ၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈ^{47 ((1995) မၢႆမီႈထိင်းသိမ်း လၵ်းမၢႆပလိၵ်ႈၵူၼ်းမိူင်း (1997 မႄးမၢႆမီႈ) မၢႆ 17(ဇ)။)}
• ယႃႉလႅဝ်သၢၵ်ႈသေႇ ဢၼ်ၸၢင်ႈပဵၼ်လွင်ႈတေႉ ဢမ်ႇၼၼ် လိင်ႉလႅၼ်တႅမ်ႈမၢႆဝႆႉ ၼႂ်းၽိုၼ်လိၵ်ႈမၢႆတွင်း ပလိၵ်ႈ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ^{48 ((1995) မၢႆမီႈ ထိင်းသိမ်း လၵ်းမၢႆပလိၵ်ႈၵူၼ်းမိူင်း (1997 မႄးမၢႆမီႈ) မၢႆ 18-19။)}

ၶွမ်ႊမီႊသျိၼ်ႊ ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ တၢင်းယၢမ်ႈလူႉ

သင်ဝႃႈ ၽူႈတတ်းသိၼ်ၶဝ်၊ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ ၽူႈမီးၸၼ်ႉ ၽၢႆႇမၢႆမီႈၶဝ်၊ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် လူင်ပွင်ၸိုင်ႈၶဝ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ႁပ်ႉၶူဝ်းတွၼ်ႈ၊ လွၵ်ႇငိုတ်ႈယွၼ်းဢဝ် ၶူဝ်းတွၼ်ႈ၊ ၸႂ်ႉတိုဝ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈ ဢမ်ႇမႅၼ်ႈတီႈမၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉၸိုင် တိူင်ႇၸႅင်ႈလႆႈတီႈ ၶွမ်ႊမီႊသျိၼ်ႊ ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ တၢင်းယၢမ်ႈလူႉ (ACC) လႆႈ။^{49 ((2013) မၢႆမီႈသၢၼ်ၶတ်းတၢင်းၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈ (2016၊ 2017 မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလႆၢ))}

ၶွမ်ႊမီႊသျိၼ်ႊ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်း မိူင်းမၢၼ်ႈ

ယူႇတီႈၵူၼ်းၵေႃႉလႂ်ၵေႃႉၼၼ်ႉသေ သင်ဝူၼ်ႉဝႃႈ ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ လႆႈထုၵ်ႇ ပူၼ်ႉပႅၼ် သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းၼႆၸိုင် တိူင်ႇၸႅင်ႈလႆႈတီႈ ၶွမ်ႊမီႊသျိၼ်ႊ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ (MNHRC) လႆႈ။^{50 ((2014) မၢႆမီႈ ၶွမ်ႊမီႊသျိၼ်ႊ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ မၢႆ 30။)}
လိူင်ႈဢၼ်တေတိူင်ႇၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇလႆႈပဵၼ်လိူင်ႈဢၼ်တိုၵ်ႉၸႅတ်ႈထတ်းႁပ်ႉထွမ်ႇ တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်။^{51 ((2014) မၢႆမီႈ ၶွမ်ႊမီႊသျိၼ်ႊ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ မၢႆ 37။)}
ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈတၢင်ႇၼႄၸွမ်းၼင်ႇပႃႈတႂ်ႈၼႆႉ။

• ၸိုဝ်ႈ ၊ တီႈၵပ်းသိုပ်ႇ တီႈယူႇ လႄႈ မၢႆၾူင်း
• ၽိုၼ်မိူၼ်မႂ်ၵပ်းတူဝ်
• တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ထုၵ်ႇလႆႈၶၢမ်ႇ ၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းၸိူင်ႉႁိုဝ် လႄႈ ၶေႃႈမုၼ်းႁူဝ်ယွႆႈတၢင်ႇဢၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ။

တႃႇတေတၢင်ႇၼႄသၢၵ်ႇသေႇၽိုၼ်လိၵ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆႉ ဢွၵ်ႇၶေႃႈသင်ႇလႆႈ။^{52 ((2014) မၢႆမီႈ ၶွမ်ႊမီႊသျိၼ်ႊ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ မၢႆ 36။)}
MNHRC ၼႆႉ ၵမ်ႉထႅမ်ပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင် ႁႂ်ႈပၼ်ၵႃႈသၢႆႈတႅၼ်း တီႈၵေႃႉလႆႈထုၵ်ႇလူႉသုမ်း ဢမ်ႇၼၼ် ႁႂ်ႈဢဝ်လိူင်ႈ ၸွမ်းၼင်ႇ မၢႆမီႈမီးၼၼ်ႉယူႇယဝ်ႉ။^{53 ((၂၀၁၄) မြန်မာနိုင်ငံလူ့အခွင့်အရေးကော်မရှင်ဥပဒေ ပုဒ်မ ၄၀။)}
သင်ၶႂ်ႈႁူႉထႅင်ႈၼႆ ႁႂ်ႈလဵပ်ႈႁဵၼ်းတီႈ ဝႅပ်ႉသၢႆႉ MNHRC

သင်လုပ်နိုင်သည့်အရာများ

ဢဝ်လိူင်ႈ လွင်ႈပိူၼ်ႈဢဝ်ၶူဝ်းၶွင်ႁဝ်း

သင်ပဵၼ်လႆႈၼႆ ႁႂ်ႈဢဝ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ်တီႈ ၽူႈတၢင်ၼႃႈ၊ တီႈမုၵ်ႉၸုမ်းဢၼ်ၵပ်းၵၢႆႇၸွမ်း ၼၼ်ႉၼႆ လီတီႈသုတ်းယဝ်ႉ။

တိူင်ႇၸႅင်ႈလွင်ႈ ၵၢၼ်တဵၵ်းတဵင်ၸႂ်ႉၵိၼ် တီႈ ILO

တိူင်ႇၸႅင်ႈ ၽူႈမီးၸၼ်ႉ တီႈ ILO ၼၼ်ႉ တဵၵ်းတီႈၼႆႈ။ ဤနေရာ ကို နှိပ်ပါ။

ပိူင်ႁဵတ်းသၢင်ႈ မုၵ်ႉၸုမ်းထိင်းသိမ်းလၵ်းမၢႆ ပလိၵ်ႈ

မိူၼ်ၼင်ႇၶေႃႈတိူင်ႇလွင်ႈ ၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်မၢႆမီႈၼၼ်ႉသေ ယွၼ်ႉတိူင်ႇၸႅင်ႈလႄႈ လွင်ႈဢမ်ႇလူဝ်ႇၼၼ်ႉ တေတၢမ်းမႃးၸွမ်း တင်းလင်။

သင်ပဵၼ်လႆႈၼႆ ႁႂ်ႈဢဝ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ်တီႈ ၽူႈတၢင်ၼႃႈ လႄႈ မုၵ်ႉၸုမ်းဢၼ်ၵဵဝ်ၸွမ်းလွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ လီတီႈသုတ်း။

ၶွမ်ႊမီႊသျိၼ်ႊ ၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉ တၢင်းယၢမ်ႈလူႉ

ၵေႃႉတိူင်ႇၸႅင်ႈၼၼ်ႉ ဢိင်ၼိူဝ် ၶေႃႈတိူင်ႇၵၢဝ်ႇ တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇသေ သင်ဝႃႈသၢၵ်ႈသေ ဢၼ်ယိုၼ်ႈတၢင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တႅတ်းတေႃးလီၼႆ ပိူၼ်ႈတေ ဢမ်ႇၸင်ႈယႃႉၸိုဝ်ႈသဵင်ႈႁဝ်း ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်မၢႆမီႈတၢင်ႇဢၼ်သေ တိူင်ႇဢဝ်လိူင်ႈႁဝ်းၶိုၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။5⁵⁷

လဵပ်ႈႁဵၼ်းတူၺ်း တေလႆႈတိူင်ႇၸႅင်ႈ ၶွမ်ႊမီႊသျိၼ်ႊ သၢၼ်ၶတ်း တၢင်းယၢမ်ႈလူႉၸိူင်ႉႁိုဝ်ၼႆ တဵၵ်းတီႈၼႆႈ သေ ၵပ်းသိုပ်ႇလႆႈ။ ဤနေရာ .

မိူၼ်ၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်မၢႆမီႈၼၼ်ႉသေ ယွၼ်ႉတိူင်ႇၸႅင်ႈလႄႈ ၸင်ႈမီးလွင်ႈၶွင်ႉၶမ် ဢၼ်ဢမ်ႇလူဝ်ႇၼၼ်ႉ ၸွမ်းလင်မႃး ယူႇယဝ်ႉ။

သင်ပဵၼ်လႆႈၼႆ ႁႂ်ႈဢဝ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ်တီႈ ၽူႈတၢင်ၼႃႈ လႄႈ မုၵ်ႉၸုမ်း ဢၼ်ၵဵဝ်ၸွမ်း လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉၼႆ တေလီတီႈသုတ်းယဝ်ႉ။

ၶွမ်ံမီႊသျိၼ်ႊ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ပဵၼ် ၵူၼ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ (MNHRC)

တႃႇတေသူင်ႇ လိၵ်ႈတိူင်ႇၸႅင်ႈၼၼ်ႉ တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၵေႃႉသူင်ႇပၼ်ၵေႃႈလႆႈ၊ လုၵ်ႉတီႈႁူင်းသူင်ႇလိၵ်ႈသေ သႂ်ႇသဵၼ်ႈမၢႆ တိူင်ႇၸႅင်ႈၵေႃႈလႆႈ။ ၵူၺ်းၵႃႈ သူင်ႇၸွမ်း ဢီးမဵဝ်းလ်သေ တိူင်ႇၸႅင်ႈတႄႉဢမ်ႇလႆႈ။

မိူၼ်ၼင်ႇၶေႃႈတိူင်ႇလွင်ႈ ၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်မၢႆမီႈၼၼ်ႉသေ ယွၼ်ႉတိူင်ႇၸႅင်ႈလႄႈ လွင်ႈဢမ်ႇလူဝ်ႇၼၼ်ႉ တေတၢမ်းမႃးၸွမ်း တင်းလင်။

သင်ပဵၼ်လႆႈၼႆ ႁႂ်ႈဢဝ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ်တီႈ ၽူႈတၢင်ၼႃႈ လႄႈ မုၵ်ႉၸုမ်း ဢၼ်ၵဵဝ်ၸွမ်း လွင်ႈၸိူဝ်းၼႆႉၼႆ တေလီတီႈသုတ်းယဝ်ႉ။

ၶေႃႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင် တႃႇၸၢင်ႈၽူႈတၢင်ၼႃႈ