တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ အဘၣ်ဃးဒီး ပိ၁်မုၣ်ပိ၁်မၢၤ

GBV ဒီးတၢ်သိၣ်တၢ်သီ

လၢ စံၣ်ညီၣ်ကွီၢ်ကရူၢ်အတၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ကွဲး ပူၤန့ၣ် အိၣ်ဒီး တၢ်ဘျၢလၢ အဘၣ်ဃးဒီး တၢ်မၤဒၢၣ် ဆူၣ်လၢ အိၣ်သူၣ်လီၤအသးလၢ မုၣ်ခွါအတၢ်အိၣ်အသးအဖီခိၣ် န့ၣ်လီၤ. တၢ်သ့ၣ်တဖၣ်အံၤ-

• တၢ်မၤဆူၣ်မၤစိး.⁴
• တၢ်လီန့ၢ်လွဲန့ၢ်လၢ ကတ့ဖျီအသးဒီးတၢ်လီန့ၢ်လွဲန့ၢ်လၢ ကအိၣ်ဃု၁်န့ၢ်တၢ်.⁵ တၢ်တမံၤအံၤန့ၣ် သ့ၣ်ညါဝဲလၢ ပိ၁်မုၣ်အံၤ ကဘၣ်ဒိဆါဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ် ဒၣ်ကယၢ၁် တၢ်ဃ့ၢ်စိ၁်ဃု၁်ကွံ၁် ပိ၁်မုၣ် အံၤန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်တမံၤအံၤစ့ၢ်ကီးလီၤ.⁶
• တၢ်မၤတံ၁်တ၁်ပိ၁်မုၣ်အံၤလၢအဘၣ် ဃးဒီးမုၣ်ခွါအတၢ်အိၣ်အသးလၢနီၢ်ခိနီၢ်ကစၢ်⁷ တၢ်ကတိၤ⁸ အဂီၢ် တၢ်ဆိးကါအီၤဒ်တၢ်ဟ့ၣ်တၢ်စံၣ်ညီၣ်အဂီၢ်သ့ ခီဖျိ သဲစးတဖၣ်လၢ အဒီသဒၢ ပိာ်မုၣ်တဂၤ အတၢ်မဲာ်ဆှး ဒီး အသူးအသ့ၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်ဂုၤဂၤလၢဒိးသန့ၤထီၣ်အသးလၢတၢ်မၤဒၢၣ်ဆူၣ်ခီဖျိမုၣ်ခွါ အတၢ်အိၣ်အသးအဖီခိၣ်အက့ၢ်အဂီၤတဖၣ်စ့ၢ်ကီး မ့ၢ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢအဘၣ်ထွဲဃု၁်ဒီးတၢ်ကူၣ်ကၤၦၤကညီႇတၢ်မၢန့ၢ်ဆူၣ်တၢ်ဒီးပိ၁်မုၣ်ဟးဂီၤအတၢ်မၤတဖၣ်န့ၣ်လီၤ. ကွၢ်ဘၣ် ''တၢ်မၢန့ၢ်ဆူၣ်တၢ်ႇတၢ်ကူၣ်ကၤၦၤကညီ ဒီးဃဲသဲကွီၢ်မ့ၣ်'' တဖၣ်တက့ၢ်.

တၢ်မၤဆူၣ်မၤစိး

ဒ်ကီၢ်ပယီၤတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢအအိၣ်ပ၁်ဝဲအသိးပိ၁်ခွါတဂၤမ့ၢ်အိၣ်ဃု၁်ဒီးပိ၁်မုၣ်ဖိလၢအသးအိၣ် (၁၆)နံၣ်ဆူအဖီလ၁် လၢအအိၣ်ဒီးအတၢ်ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးမ့ၢ်ဂ့ၤႇတဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးမ့ၢ်ဂ့ၤတၢ်အံၤမ့ၢ်တၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးတမံၤန့ၣ်လီၤ.⁹

မ့ၢ်မၤဆူၣ်မၤစိး ပိာ်မုၣ်အသးအိၣ် ၁၂နံၣ်အဖီလာ်န့ၣ် ကလီၤဃိာ် အနံၣ် ၂၀တုၤ တစိၤသး သ့န့ၣ်လီၤ.¹⁰

တၢ်မ့ၢ်အိၣ်ဃု၁်ဒီးပိ၁်မုၣ်လၢအအိၣ်၁၆နံၣ်ဆူအဖီခိၣ်လၢအတအိၣ်ဒီးအတၢ်ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးန့ၣ်မ့ၢ်တၢ်မၤ ဆူၣ်မၤစိးအကွီၢ်မ့ၣ်န့ၣ်လီၤ¹¹  ဖဲအံၤန့ၣ် ပာ်ဃုာ်ဒီး တၢ်မံဃုာ်ဒီး မါ လၢ အတၢ်ဘၣ်အသးတအိၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.¹²

တၢ်လီန့ၢ်လွဲန့ၢ်အီၤမ့ၢ်ဂ့ၤတၢ်မၤပျံၤမၤဖုးအီၤခီဖျိတၢ်မၤဆါဘၣ်အီၤမ့ၢ်ဂ့ၤႇ တၢ်ကျဲးစၢးမၤဝဲဒ်သိးအတၢ်ဘၣ်သူၣ် ဘၣ်သးက အိၣ်ထီၣ်အဂီၢ် (မ့တမ့ၢ်) တၢ်မၤန့ၢ်တၢ်လၢၦၤလၢအတသ့ၣ်ညါ နၢ်ပၢၢ်န့ဆၢၣ်အတၢ်အိၣ်အသး ဒီးတၢ်မၤအသး လၢက ပိ၁်ထီၣ်အခံခီဖျိတၢ်ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးန့ၣ်တၢ်တစံးလၢ ''တၢ်ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး'' န့ၣ်ဘၣ်.¹³  ပှၤဒ်န့ၣ်တဖၣ်န့ၣ် ပာ်ဃုာ်ဒီး ပှၤတဖၣ်လၢ အအီကသံၣ်မူၤ အဃိ တသ့ တနၢ်ပၢၢ် တၢ်မၤအသးလၢအကပိ၁်ထီၣ်အခံတဖၣ်အဃိန့ၣ်လီၤ.

မ့ၣ်လၢတၢ်ဆှီးထီၣ်အီၤသ့ဒ်သိးတၢ်မၤဆူၣ်မၤစိးအကွီၢ်မ့ၣ်တဖၣ်အိၣ်ဒံးဝဲန့ၣ်လီၤ. မ့ၢ်ဝဲ တၢ်မၤနၢၤ မၤဃၣ်တၢ်¹⁴ တၢ်မၤဆါဘၣ်တၢ်ဒီးတၢ်မၤဆါဘၣ်တၢ်ဒိၣ်ဒိၣ်မုၢ်မုၢ် တၢ်မၤတံ၁်တ၁်တြီၤတၢ်လၢ တၢ်တတီတလိၤဒီးတၢ်ဟံးဃ၁်ဖီၣ်ဃ၁်တၢ်လၢတၢ်တတီတလိၤ တဖၣ်¹⁵ လၢတၢ်တတီတလိၤအပူၤတၢ်မၤတံ၁်တ၁်ထီဒါတၢ်ဒီးတၢ်ဟံးဃ၁်ဖီၣ်ဃ၁်တၢ်လၢအတတီတလိၤ¹⁶ တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

တၢ်သိၣ်တၢ်သီဂုၤဂၤဒီး ဟံၣ်ဃီပူၤ တၢ်မၤဒၢၣ်မၤဆူၣ်

ကီၢ်ပယီၤအတၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ အအိၣ်ပ၁်တဖၣ် တဖိးဘၢဘၣ်တၢ်အက့ၢ်အဂီၤခဲလၢ၁် လၢအဘၣ်ဃးဒီးတၢ်မၤ ဒၢၣ်ဆူၣ်လၢ အိၣ်သူၣ်လီၤအသးလၢ မုၣ်ခွါအတၢ်အိၣ်အသး အဖီခိၣ် (မ့တမ့ၢ်) တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢကဟံးဃ၁်ဖီၣ်ဃ၁်တၢ် လီၤလီၤဆီဆီလၢ အဘၣ်ဃးဒီးဟံၣ်ဃီပူၤ အတၢ်မၤဒၢၣ် ဆူၣ်တဖၣ် မ့ၢ်တအိၣ်ဒံးသနၣ်က့တၢ်ဘျၢတဖၣ်လၢ အအိၣ်လၢစံၣ် ညီၣ်ကွီၢ်ကရူၢ် အတၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ကွဲး အတၢ်သိၣ်တၢ်သီ အပူၤတဖၣ်ဘၣ်ထွဲဒီးပိ၁်ခွါႇ ပိ၁်မုၣ်ကိးဂၤဒဲးန့ၣ်လီၤ. တၢ်ဘျၢ တဖၣ်အံၤတၢ်ဆိးကါအီၤလၢကွီၢ်မ့ၣ်လၢ လ၁်တဖၣ်အံၤ လီၤဆီဒၣ်တၢ်လၢဟံၣ်ဃီပူၤအတၢ်မၤဒၢၣ်ဆူၣ်ကွီၢ်မ့ၣ်တ ဖၣ်န့ၣ်လီၤ.

• တၢ်မၤဆါလီၤက့ၤဒၣ်အနီၢ်ကစၢ်¹⁷ ၊ တၢ်မၤနၢၤမၤဃၣ်လၢစုလၢခီၣ်¹⁸ တၢ်မၤသံဘၣ်ၦၤဂၤ¹⁹
• တၢ်မၤပျံၤမၤဖုးလၢအတပူၤဒီး တၢ်မၤကမၣ် တၢ်သိၣ်တၢ်သီ²⁰ ၊ လၢတၢ်တတီတလိၤအပူၤ တၢ်မၤတံ၁်တ၁်ထီဒါတၢ် ဒီးတၢ်ပၢၤ ဃ၁်စၢဃ၁်တၢ်²¹ တၢ်စိ၁်ဟုၣ်ကွံ၁်ၦၤ²²

လၢ ဟံၣ်ဃီပူၤ တၢ်မၤဒၢၣ်မၤဆူၣ် န့ၣ် တမ့ၢ်ထဲ နီၢ်ခိတၢ်မၤဒၢၣ်မၤဆါတၢ်ဘၣ်. တိၢ်စ့ဒီး နီၢ်သးတၢ်ဘၣ်ဒိဘၣ်ထံးတဖၣ်စ့ၣ်ကီး ဘၣ်ဃးဝဲလၢ ဟံၣ်ဃီပူၤ တၢ်မၤဒၢၣ်မၤဆူၣ် န့ၣ်လီၤ.

တၢ်မၢန့ၢ်ဆူၣ်တၢ်

မ့တမ့ၢ်လၢ တၢ်စံၣ်ညီၣ်လၢ ကမၤတၢ်မၤဆူၣ် လၢ တၢ်မၤကမၣ်သဲစးအဃိ ဒီး တၢ်ဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်လီၤမူဒါ လၢ ထံကီၢ်ဂ့ၢ်ဂီၢ်အူတၢ်အိၣ်အသးအဃိ န့ၣ် တၢ်မၢဆူၣ်မၤစိးတၢ်န့ၣ် တၢ်တြီဃာ်အီၤလီၤ.²⁴

ဖိသၣ်ပှၤမၤတၢ်ဖိ အခီပညီန့ၣ် တၢ်ဆါတၢ်ပှ့ၤဖိသၣ်, တၢ်မၢအီၤ ကုၢ်, တၢ်မၢအီၤဒ်ကုၢ်, တၢ်စၢဃာ်မၢအီၤလၢ ဒ့ၣ်ကမၢ်, တၢ်ပာ်ဖှိၣ်ဆူၣ်အီၤလၢ ကသူအီၤလၢ တၢ်ဂံာ်ဂူာ်လိာ်သးလၢစုကဝဲၤန့ၣ်လီၤ.²⁵

အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ အလုပ်သမား အဖွဲ့ချုပ် (ILO) တၢ်မၤဆူၣ်တၢ်ဖံးတၢ်မၤတဖၣ်န့ၣ် ဆှိးထီၣ်အီၤသ့ ဆူထံကီၢ်ကဒဲ ကဒဲၦၤမၤတၢ်ဖိအတၢ်ကရၢကရိ (ILO) အပှၤဆဲးကျိးလီၢ်လၤဒိၣ်အအိၣ် သ့ဝဲ န့ၣ်လီၤ. ၦၤလၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ်ခီဖျိတၢ်မၢန့ၢ်ဆူၣ်အမၤ တၢ်အဃိတဖၣ်လၢ အသုတအိၣ်ဒီး တၢ်ပျံၤတၢ်ဖုးဒီးကဃ့န့ၢ်က့ၤ အတၢ်တူၢ်ဘၣ်တၢ်လိးက့ၤတဖၣ် တမံၤမံၤခီဖျိတၢ် ဆှိးကဒါက့ၤတၢ်ႇ မၤတံ၁်တ၁်တြီဃ၁်တၢ် (မ့) တၢ်မၤဆၢက့ၤအီၤတမံၤမံၤန့ၣ် ဟ့ၣ်ဃာ်အခွဲးအယာ်န့ၣ်လီၤ

တၢ်ကူၣ်ကၤၦၤကညီ

တၢ်ကူၣ်ကၤၦၤကညီ အက့ၢ်အဂီၤခဲလၢ၁်တပူၤဒီး တၢ်သိၣ်တၢ်သီဘၣ်န့ၣ်လီၤ. အါန့ၢ်အန့ၣ် တၢ်မ့ၢ်မၤတၢ်ကူၣ်ကၤ ၦၤကညီဆူ ပိ၁်မုၣ်တဖၣ်ဒီးဖိသၣ် ၁၈နံၣ်ဆူအဖီလ၁်တဖၣ် န့ၣ်ဒီး တၢ်ကဟ့ၣ်အဝဲသ့ၣ်လၢ တၢ်စံၣ်ညီၣ် လၢအဆူၣ်အကိၤ သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.²⁶

ၦၤတဂၤလၢ အဘၣ်တၢ်ကူၣ်ကၤအီၤ ခီဖျိလၢတၢ်မၤဆူၣ်မၢဆူၣ်အီၤအဃိ တဂၤန့ၣ်ဒ်တၢ်သိၣ်တၢ်သီတမံၤအံၤအသိး တၢ်ဟံးန့ၢ်အီၤဒ် အမၤကမၣ်တၢ်တဂၤအသိးတန့ၢ်ဘၣ်.²⁷

ၦၤလၢအဘၣ်တၢ်ကူၣ်ကၤအီၤတဂၤ ဟ့ၣ်ဆှိးထီၣ်အတၢ်ဂ့ၢ်ဆူ တၢ်တြီဆၢဒီသဒၢထီဒါ တၢ်ကူၣ်ကၤၦၤကညီအတၢ်သိၣ် တၢ်သီအတၢ်ကရၢကရိလၢ အဘၣ်တၢ်ကရၢကရိအီၤဒ် ၂ဝဝ၅ တၢ်တြီဆၢဒီသဒၢထီဒါ တၢ်ကူၣ်ကၤၦၤကညီ အတၢ်သိၣ်တၢ်သီ အသိးအအိၣ်သ့န့ၣ်လီၤ.

ဖဲတၢ်သိၣ်တၢ်သီအံၤအပူၤ လၢတၢ်ကဒီသဒၢ ပိာ်မုၣ်တဖၣ်ဒီး တၢ်ကဘၣ်ပ၁်ၦၤလၢ အဘၣ်တၢ်ကူၣ်ကၤအီၤအသး ၁၈ နံၣ်ဆူ အဖီလ၁်တဖၣ် အတၢ်ဂ့ၢ်တၢ်ဝီတဖၣ်လၢ တၢ်ဘံၣ်တၢ်ဘၢအပူၤအဂီၢ် တၢ်ပ၁်လီၤပ၁်တၢ်ဘျၢ ဒ်အမ့ၢ်တၢ်ပ၁်တၢ်အ ဆၢလၢၦၤအါဂၤ အတၢ်နု၁်လီၤဟးထီၣ်လၢ ကီၢ်ဘျီၣ်ပူၤႇတၢ်တြီဃ၁်လၢ ၦၤလၢအတဘၣ်ဃးဒီး တၢ်အမူးအရၢ်တဖၣ် တဟံးန့ၢ်ဘၣ်ကွီၢ်ဘျီၣ် အလံ၁်ကွဲးနီၣ်ကွဲးဃါတဖၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.²⁸

ၦၤလၢအဘၣ်တၢ်ကူၣ်ကၤအီၤတဂၤကြၢးဒိးန့ၢ်တၢ်မၤစၢၤလၢ တၢ်ကဆှိးထီၣ်က့ၤ ၦၤလၢအကူၣ်ကၤအီၤတဂၤအဂီၢ် မ့ၢ်ဂ့ၤတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့ဒီးကသံၣ်ကသီအတၢ်မၤစၢၤအဂီၢ်မ့ၢ်ဂ့ၤ လၢကဒိးန့ၢ်တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိး တစိၢ်တလီၢ်အဂီၢ် မ့ၢ်ဂ့ၤဒီးတၢ်ဂုၤဂၤလၢအဘၣ်ဃးဒီး ၦၤကူၦၤကညီအတၢ်ရ့လိ၁်ဘၣ်ထွဲ အတၢ်မၤစၢၤတဖၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤသ့န့ၣ်လီၤ.²⁹

ဃဲသဲကွီၢ်မ့ၣ်

ဃဲသဲတၢ်ဖံးတၢ်မၤန့ၣ် တမ့ၢ်တၢ်လၢအလီၤပလိ၁်အသးဒီး ကီၢ်ပယီၤအသဲစးတၢ်သိၣ်တၢ်သီဘၣ်.³⁰

ဒ်တၢ်မၤဃၣ်မၤဟးမၢ်ကွံ၁်ပိ၁်မုၣ်ဟးဂီၤ အတၢ်မၤတၢ်သိၣ်တၢ်သီ (၁၉၄၉) အိၣ်ဝဲအသိးလၢ တၢ်လီၢ်လၢအ ဘၣ်ထွဲဒီးၦၤ အါဂၤအလီၢ်တဖၣ်န့ၣ် တၢ်မ့ၢ်ကွဲန့ၢ်လွဲန့ၢ်တၢ်လၢ တၢ်ကမၤ ဃဲသဲကွီၢ်မ့ၣ် ခီဖျိတၢ်စံးတၢ်ကတိၤႇ တၢ်ဟူးတၢ်ဂဲၤ တဖၣ်န့ၣ် ဒီးတၢ်တဖၣ်အံၤမ့ၢ်တၢ်လၢ တပူၤဒီးတၢ်သိၣ်တၢ်သီန့ၣ်လီၤ³¹

တၢ်မၤထီၣ်ဟံၣ်လၢ တၢ်ကမၤပိ၁်မုၣ်ဟးဂီၤအတၢ်မၤႇ တၢ်သုးကျဲၤဒီးဟံးန့ၢ်တၢ်အဘၣ်ဘျုးလၢ အဘၣ်ဃးဒီးမုၣ်ခွါ အတၢ်အိၣ် ဃု၁်အတၢ်မၤတဖၣ်န့ၣ် တၢ်ပ၁်လီၤန့ၢ်အီၤလၢ ကွီၢ်မ့ၣ်အတၢ်စံၣ်ညီၣ် သ့န့ၣ်လီၤ.³²

ၦၤလၢဘၣ်တၢ်ထံၣ်န့ၢ်အီၤဖဲ အအိၣ်ဃု၁်ဒီး ပိ၁်မုၣ်တဂၤလၢ အဘၣ်တၢ်သ့ၣ်ညါအီၤလၢ ပိ၁်မုၣ်ဟးဂီၤတဖၣ်န့ၣ် တၢ်ဟံးန့ၢ် အီၤဒ်အမၤကမၣ်တၢ်သ့န့ၣ်လီၤ.³³  ပိ၁်မုၣ်လၢအမၤတၢ်လၢ အဘၣ်ဃးဒီးမုၣ်ခွါ အတၢ်အိၣ်ဃု၁်အတၢ်ဖံးတၢ်မၤ (မ့) ၦၤလၢအလဲၤမၤ ဘၣ်ဃးအသး ဒီးပိ၁် မုၣ်ဟးဂီၤဒီးမၢဝဲအဖိ (ဖိသၣ်) လၢအကလဲၤဃု၁်အိၣ်ဃု၁်ဒီးၦၤ မၤတၢ်အံၤတဖၣ်န့ၣ်ဒီးၦၤ တဂၤအံၤတၢ်ပ၁်လီၤ န့ၢ်အီၤလၢကွီၢ်မ့ၣ်အတၢ်စံၣ်ညီၣ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ³⁴

ပိ၁်မုၣ် (မ့) ၦၤအံးထွဲကွၢ်ထွဲတၢ်တဂၤမ့ၢ်သ့ၣ်ညါဝဲလၢအဖိမုၣ် (ဖိသၣ်) အံၤလုၢ်အီၣ်အသး သမူခီဖျိ ဃဲသဲ အတၢ်မၤဘၣ်ဆၣ် မ့ၢ်အပျဲဒုးမၤဝဲန့ၣ်ဒီးမိၢ်ပၢ်ႇ ၦၤအံးထွဲကွၢ်ထွဲတၢ်တဖၣ် ဘၣ်တၢ်ဟံးန့ၢ်အီၤလၢတၢ်ကမၣ်သ့န့ၣ်လီၤ.³⁵

ဒ်ကွီၢ်မ့ၣ်တၢ်စံၣ်ညီၣ်တဲ၁်အတၢ်သိၣ်တၢ်သီအိၣ်အသိးၦၤလၢအဆိးကါဖိသၣ် (၁၈) နံၣ်ဆူအဖီလ၁်လၢအကမၤပိ၁်မုၣ် တဂ့ၤအတၢ်မၤ ဒီးဟံးန့ၢ်တၢ်ဘၣ်ဘျုးလၢအဂီၢ်ဒၣ်ဝဲတဂၤန့ၣ်တၢ်ပ၁်လီၤန့ၢ်အီၤလၢတၢ်စံၣ်ညီၣ်လၢအဆူၣ်အကိၤဒိၣ်န့ၢ်တက့ၢ်သ့န့ၣ်လီၤ³⁶

မ့တမ့ၢ်လၢတၢ်လၢ ကမၤပူၤဖျဲးပိ၁်မုၣ်တဂၤ အသးသမူ တမံၤဘၣ်ဒီးတၢ်မၤဟးဂီၤ/မၤလီၤတဲ၁် ပိ၁်မုၣ်အဟုးအသးန့ၣ် မ့ၢ်တၢ်လၢအထီဒါတၢ်သိၣ်တၢ်သီလီၤ.³⁷

တၢ်မၤဟးဂီၤ/မ:လီၤတဲ၁်ဟုသးလၢ အၦၢ်ထီၣ်အဆၢကတီၢ်ႇ တၢ်မၤဟးဂီၤ/မၤလီၤတဲ၁်ဟုးသးအံၤလၢ တအိၣ်ဒီး ပိ၁်မုၣ်တဂၤအံၤအတၢ်ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သး (မ့) ဖဲတၢ်မၤဟးဂီၤမၤလီၤတဲ၁်ဟုးသးအံၤ အကတီၢ်ပိ၁်မုၣ်အံၤမ့ၢ်သံဒီး ၦၤလၢ အမၤတၢ်တဖၣ်တၢ်ပ၁်လီၤန့ၢ်အီၤလၢတၢ်စံၣ် ညီၣ်လၢအဃၢဒိၣ်န့ၢ်တက့ၢ်သ့န့ၣ်လီၤ.³⁸

လၢတၢ်ကပ၁်ဘံၣ်ပ၁်ဘၢတၢ်ဆံးစၢ်တၢ်အဂီၢ်တၢ်စူးကွံ၁်/တၢ်ခူၣ်လီၤဘၢလီၤတၢ်လိၣ်ထီၣ်ဖးထီၣ်သီ (မ့) ဖိသၣ်အိၣ် ဖျဲၣ်သီအနီၢ်ကစၢ်လၢအသံအံၤန့ၣ်မ့ၢ်ကွီၢ်မ့ၣ်တမံၤ န့ၣ်လီၤ.³⁹

တၢ်မၤၦၤကွၢ်ပဟုး (တၢ်ဒုးအိၣ်ဖျဲၣ်ဖိသၣ်)လၢ အတအိၣ်ဒီးလံ၁်တၢ်ဟ့ၣ်ခွဲးလၢ ပဒိၣ်အအိၣ်န့ၣ်ဘၣ်ဒီး မ့ၢ်တၢ်လၢ အထီဒါတၢ်သိၣ်တၢ်သီန့ၣ်လီၤ.⁴⁰

ၦၤကူၣ်သ့နၢ်ပၢၢ်တၢ်ဘၣ်ဃး ကသံၣ်ကသီတဖၣ် အတၢ်တူၢ်လိ၁်အုၣ်ခီၣ် မ့ၢ်တအိၣ်ဘၣ်ဒီး တၢ်မ့ၢ်မၤတၢ်မၤ တၢ်လၢအတဒုး အိၣ်ထီၣ်ဟု;သးသ့အံၤန့ၣ်ဒီး ၦၤလၢအတူၢ်ဘၣ်တၢ်ဆါဒီးၦၤလၢ အမၤတၢ်စ့ၢ်ကီးကဘၣ်တၢ်ပ၁်လီၤ န့ၢ်အီၤလၢ တၢ်လီၤဃိ၁်အ တၢ်စံၣ်ညီၣ်ႇ တၢ်ဟ့ၣ်စ့အတၢ်စံၣ်ညီၣ်သ့န့ၣ်လီ⁴¹

ဖဲအမၤတၢ်ဒံးန့ၣ်အကတီၢ် ပိ၁်မုၣ်အံၤမ့ၢ်သံဝဲ (မ့တမ့ၢ်) မ့ၢ်တအိၣ်ဒီး ပိ၁်မုၣ်တဂၤအံၤ အတၢ်ဘၣ်သူၣ်ဘၣ်သးန့ၣ် ဘၣ်ဒီး တၢ်ပ၁်လီၤအါထီၣ် တၢ်စံၣ်ညီၣ်တဖၣ်သ့ဝဲန့ၣ်လီၤ.⁴²

ဖဲတၢ်ဟံးဃ၁်ဖီၣ်ဃ၁်ကတီၢ် တၢ်လူၤဃုတၢ်လၢပိ၁်မုၣ်တဂၤ အအိၣ်န့ၣ်တၢ်ကဘၣ်မၤအီၤဒၣ်လၢ ပိ၁်မုၣ်အဂၤတဂၤန့ၣ်လီၤ.⁴³

ဖိသၣ်ပိာ်မုၣ်ဖိတဖၣ်န့ၣ် ကဘၣ်တၢ်သမံသမိးအီၤလၢ ပိာ်မုၣ်ဃိာ်ပှၤတၢ် န့ၣ်လီၤ.⁴⁴

ပိ၁်မုၣ်တဖၣ် ဖဲအဘၣ်တၢ်ဆှိးထီၣ်အီၤလၢ တၢ်အမူးအရၢ်တမံၤဂ့ၤတမံၤဂ့ၤန့ၣ် အိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲး တၢ်ယ၁်လၢကပတံထီၣ် တၢ်အုၣ်ကီၤအဂီၢ်သ့န့ၣ်လီၤ⁴⁵

ပိ၁်မုၣ်လၢ အဘၣ်တၢ်ပၢၤဃ၁်အီၤလၢ ဃိ၁်ပူၤလၢအသးအိၣ် (၁၆) နံၣ်အဖီခိၣ်တဖၣ် ကဘၣ်တၢ်ဆှၢထီၣ်ဆှၢ လီၤအီၤဆူ ဃိ၁်ပူၤလၢဃိ၁်အၦၤမၤတၢ်ဖိ အပိ၁်မုၣ်တဖၣ်န့ၣ်လီၤ.⁴⁶

ပိ၁်မုၣ်တဖၣ်န့ၣ်ကဘၣ်တၢ်ပ၁်လီၤဆီအဝဲသ့ၣ်ဒီး ပိ၁်ခွါ လၢအလီၤဃိ၁်တဖၣ်ဒီး တဘၣ်တၢ်ကွီၤအစု ဒီးထးကွီၤစုႇ တဘၣ်တၢ်စၢဃ၁်အီၤ (မ့တမ့ၢ်) တဘၣ်တၢ်ဟ့ၣ်အီၤ နီၣ်တီၢ်အတၢ်စံၣ်ညီၣ်န့ၣ်ဘၣ်.⁴⁷

လၢတၢ်ချၢ ၦၤလၢအအံးထွဲကွၢ်ထွဲဖိသၣ် မ့ၢ်တအိၣ်ဒီးပိ၁်မုၣ်လၢ အဘၣ်လီၤဃိ၁်တဂၤဃ့သကွံၢ်ကညးဝဲလၢ တၢ်က ပ၁်အဖိဆံးအံၤဒ်သိးသိးဒီးအီၤတုၤ အသးအိၣ် (၆) နံၣ်န့ၣ်သ့ဝဲလီၤ⁴⁸  လၢတၢ်အိၣ်အသးဒ်န့ၣ်အဖီခိၣ် လၢဖိသၣ်အဂီၢ် တၢ်အီၣ်တၢ်အီႇ တၢ်ကူတၢ်သိး, တၢ်အိၣ်တၢ်ဆိး အဂီၢ်ဒီး တၢ်အံးထွဲကွၢ် ထွဲတၢ်အိၣ်ဆူၣ်အိၣ်ချ့တဖၣ်န့ၣ်ဃိ၁်လီၢ်လၤဒိၣ်အမူဒါအိၣ်လၢကဘၣ်ဟ့ၣ်မၤစၢၤဝဲန့ၣ်လီၤ⁴⁹

လၢတၢ်ကသ့ၣ်ညါအါထီၣ်ၦၤလၢအဘၣ်တၢ်ဆှိးအီၤဃု၁်ဒီးၦၤအသး (၁၆) နံၣ်အဖီလ၁်တဖၣ် အတၢ်ခွဲးတၢ်ယ၁် အဂီၢ်ကွၢ်လၢ ''သ့ၣ်ညါနတၢ်ခွဲးတၢ်ယ၁်-ၦၤလၢအဘၣ်တၢ်ဆှိးအီၤတဖၣ် အခွဲးအယ၁်" တက့ၢ်

ပိာ်ခွါ ဒီး ပိာ်မုၣ်အဂီၢ် အသးအနံၣ်အလါ လၢ ကဖျီသးအဂီၢ် မ့ၢ် ၁၈နံၣ်န့ၣ်လီၤ.⁵⁰

လုၢ်လၢ်သဲစးတဖၣ်န့ၣ် တၢ်လုၢ်ဘၢအိၣ်လၢ တၢ်ဟံးန့ၢ်တၢ်န့ၢ်သါ, တၢ်ဒိးတ့ဒိးဖျီ, တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါကရၢ ဒီး တၢ်စူးကါတဖၣ် အလိၤန့ၣ်လီၤ.

ပှၤလၢ အမၢဆူ ဖိဒံဖိသၣ်ဒ်သိး ကဖျီအသး မ့တမ့ၢ် ပျဲလၢ ကဖျီအသး န့ၣ် ကဘၣ်တၢ် စံၣ်ညီၣ်အီၤ ဒ် ကွီၢ်မ့ၣ် ဒီး ကျိၣ်စ့ န့ၣ်လီၤ.⁵¹

ဒ်ကီၢ်ပယီၤအတၢ်သိၣ်တၢ်သီတဖၣ်အိၣ်ဝဲအသိး တၢ်မၤကစၢ်တဂၤ တဘၣ်ကွၢ်တလီၤတၢ် ဒီးရ့လိ၁်လီၤဆီတၢ် ခီဖျိၦၤကလု၁်ႇ အိၣ်ဖျဲၣ်လီၢ်, တၢ်ဘူၣ်တၢ်ဘါဒီး ပိ၁်မုၣ်ပိ၁်ခွါအတၢ် အိၣ်အသးတဖၣ်အဖီခိၣ်ဘၣ် မ့တမ့ၢ်လၢက ဟ့ၣ်ၦၤကိး ဂၤဒဲးလၢတၢ်ခွဲးတၢ်ယ၁်ဒ်သိးသိးအဂီၢ်သမၢဝဲအခွဲးတအိၣ်ဘၣ်န့ၣ်လီၤ.⁵⁸

လၢတၢ်မၤလီၢ်အပူၤန့ၣ် ပိ၁်မုၣ်တဖၣ်အိၣ်ဒီးခွဲးယ၁်လၢ ကဒိးန့ၢ် တၢ်ခွဲးတၢ်ယ၁်တုၤသိးသိး ဒီးပိ၁်ခွါတဖၣ်န့ၣ်လီၤ⁵⁹

ပိ၁်မုၣ်တဖၣ်အိၣ်ဒီးတၢ်ခွဲးတၢ်ယ၁်လၢ ကဒိးန့ၢ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယ၁် တုၤသိးသိးဒီး လါလဲတုၤသိးသိးဒီးပိ၁်ခွါတဖၣ်န့ၣ်လီၤ.⁶⁰

ပိ၁်ခွါမ့ၢ်ဂ့ၤႇ ပိ၁်မုၣ်မ့ၢ်ဂ့ၤၦၤမၤတၢ်ဖိကိးဂၤဒဲး ဒိးန့ၢ်ဘၣ်တၢ်ခွဲးတၢ်ယ၁်လၢ တၢ်ဘူးတၢ်လဲအစှၤကတၢၢ်လါလဲစ့ ဒ်အဘၣ်တၢ်ပ၁်ဖျါတ့ၢ်အီၤလၢ တၢ်ဘူးတၢ်လဲအစှၤကတၢၢ် အတၢ်သိၣ်တၢ်သီအပူၤန့ၣ်လီၤ.⁶¹

တၢ်တြီဃ၁်အိၣ်ဝဲလၢတၢ်သုတမၤတၢ်ကွၢ်တလီၤဒီးရ့လိ၁်လီၤဆီတၢ်ခီဖျိလၢ တၢ်မၤတၢ်ဃုထၢၦၤမၤတၢ်ဖိႇ တၢ်ဟ့ၣ် လီၤတၢ်မၤဒီး တၢ်ဟ့ၣ်မူဒါဆူပဒိၣ်အၦၤမၤတၢ်ဖိတဖၣ် န့ၣ်လီၤ.ဘၣ်ဆၣ်ဒီးတၢ်မၤလၢ အကြၢးအဘၣ်ဒီး ပိ၁်ခွါတဖၣ် အဂီၢ်န့ၣ်မ့ၢ်တၢ်လၢ တၢ်ပ၁်လီၤဆီအီၤတမံၤန့ၣ်လီၤ.⁶²

ပိ၁်မုၣ်တဖၣ်အိၣ်ဒီး တၢ်ခွဲးတၢ်ယ၁်လၢ ကဟံးန့ၢ်တၢ်ဆံးစၢ်ခွဲးယ၁် တချုးဆံးစၢ်ဒံးဘၣ် (၆) နွံဒီးဆံးစၢ်ဝံၤ ၈ နွံ န့ၣ်လီၤ⁶³ လၢကဒိးန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဆံးစၢ်ကတီၢ်လၢ အသီယံ၁်ဝဲအဂီၢ်န့ၣ် အိၣ်သူၣ်လီၤအသးလၢ အတၢ်မၤသကိးတၢ် အတၢ်ဒၢနု၁်ကျိၣ် စ့လၢတၢ်မၤကစၢ်အၦၤကူၦၤကညီဂ့ၢ်ဝီအတၢ်ဘီၣ်တၢ်ညီအတၢ်ရဲၣ်တၢ်ကျဲၤအပူၤန့ၣ်လီၤ.⁶⁴

ပိ၁်မုၣ်လၢ အမၤတၢ်လၢတၢ်မၤအလီၢ်လၢ တမ့ၢ်ဒ်တၢ်လၢအညီနုၢ် (လၢတမံၤ) တၢ်မၤလီၢ်လၢ အတၢ်မၤ အကျိၤအကျဲတဒ်သိးဒီး တၢ်မၤအဂၤတဖၣ် အတၢ်ဆံးစၢ်ခွဲးယ၁်, ၦၤမၤတၢ်ဖိ ခွဲးယ၁် အဂုၤအဂၤႇ တၢ်ဒီသ ဒၢကဟု ကယ၁်ခွဲးယ၁်ဒီး ခွဲးယ၁် လၢကန့ၢ်ဘၣ် တၢ်ဘၣ်ဘျုးအဂီၢ်တဖၣ်န့ၣ် ကအိၣ်ဝဲဒီး တၢ်လၢအတဘၣ်ထွဲဒီး တၢ်သိၣ်တၢ်သီလၢ ဟ့ၣ်တၢ်အုၣ်ကီၤန့ၣ် သ့ဝဲစ့ၢ်ကီးလီၤ.

ကသ့ၣ်ညါအါထီၣ် ၦၤမၤတၢ်ဖိအတၢ်ခွဲးတၢ်ယ၁်တဖၣ်အဂီၢ် ကွၢ် ပှၤမၤတၢ်ဖိအခွဲးအယာ် သနၢၣ် တက့ၢ်.

• Age of Marriage Act (2017)
• ၂၀၀၅ တၢ်တြီဆၢ ဒီသဒၢ တၢ်ကူၣ်ကၤၦၤကညီတၢ်သိၣ်တၢ်သီ
• ၁၈၉၈ ကီၢ်ပယီၤသဲစးတဖၣ် အဲးသဲစး အဒ့အဆၢ ၁၃
• ၂၀၁၉ ဖိဒံဖိသၣ်သဲစး
• (၁၈၉၈) ကွီၢ်မ့ၣ်တၢ်သိၣ်ဘျၢသဲစး
• (၂၀၀၈) တၢ်ဘျၢသဲစးခိၣ်သ့ၣ်
• ၁၈၇၂ ပှၤအုၣ်အသးသဲစး (၂၀၁၅ တၢ်ဘှီ)
• (၂၀၁၂) စံာ်ပျီဟီၣ်ခိၣ်သဲစး ၃(ဆ)
• ၁၉၅၁ တၢ်ဃ့ခွဲးမုၢ်နံၤဒီး တၢ်ပျၢ်တၢ်မၤမုၢ်နံၤအဲးသဲစး(၂၀၁၄ တၢ်ဘှီ)
• သဲစးတၢ်ဘှီစံၣ်ညီၣ်ကွီၢ်ကရူၢ်အတၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ကွဲး (၆/၂၀၁၆)
• ၁၉၄၉ သဲစးမၤဟါမၢ်ဃဲသဲ (၁၉၉၈ တၢ်ဘှီ)
• (၁၉/၁၉၉၀) ကီၢ်ပယီၤမုၣ်ကွၢ်ပှၤဆါဒီးမုၣ်ကွၢ်ဖိဆံးကီၣ်ကးသဲစး
• ၂၀၁၂ တၢ်မၤအဘူးအလဲအစှၤကတၢၢ်သဲစး
• ၂၀၁၆ ကမျၢၢ်တၢ်စူးကါဟီၣ်ခိၣ်ကျဲသနူအဒ့ ၇၅(က)
• စံၣ်ညီၣ်ကွီၢ်ကရူၢ်အတၢ်သိၣ်တၢ်သီတၢ်ကွဲး
• ၁၈၉၄ ဃိာ်သဲစး
• ၂၀၁၂ ကမျၢၢ်တၢ်အိၣ်ကၢၤအိၣ်ခိးသဲစး
• ၁၉၄၉ သဲစးမၤဟါမၢ်ဃဲသဲ (၁၉၉၈ တၢ်ဘှီ)

တၢ်ကတိၤဆှၢနုာ်

• ရှားပါသည့် ဖြစ်စဉ်အချို့တွင် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ပြီးနောက် တချိန်တည်းတွင် ပြစ်ဒဏ် ချမှတ် ခံထား ရသူအပေါ် တစ်ဉီးချင်း စီအလိုက် ဖြစ်စေ၊ လူအများကို လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့် ပေးသည့် အခါတွင်ဖြစ်စေ၊ ထိုသူ ကျူးလွန်ခဲ့သော ပြစ်မှုများကို လွတ်ငြိမ်းသက်သာခွင့် ပေးနိုင်ပါသည်။
• ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံထားရသူသည် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ရရှိသည့်အခါ သို့မဟုတ် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာ ခွင့်တွင် ပါဝင်လာသည့်အခါ ထိုသူကျခံရန် ကျန်ရှိနေသောမည်သည့်ပြစ်ဒဏ်မဆိုမှ လွတ်ငြိမ်းခွင့်ရပြီး ချက်ချင်း လွှတ်ပေးရမည်ဖြစ်ပါသည်။
• ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့် သို့မဟုတ် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်တွင် ပါဝင်လာခြင်း၏ ဥပဒေဆိုင်ရာ အကျိုးဆက်များသည် သီးခြားဖြစ်ပေါ်နေသော အခြေအနေအပေါ်မူတည်ပြီး ကွဲပြားနိုင် သောကြောင့် ရှေ့နေနှင့် ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ခြင်းသည် အကောင်းဆုံးဖြစ်ပါသည်။
  • ရှေ့နေအနေဖြင့် ပြင်ဆင်မှု တင်သွင်းခြင်း သို့မဟုတ် အယူခံတင်ခြင်းကဲ့သို့သော အခြားရွေးချယ်စရာများကို ၎င်း၏ အမှုသည်ကို အသိပေးသင့်ပါသည်။ အမှုရောက်ရှိ နေသော အဆင့်ပေါ်မူတည်၍ တရားသူကြီးက စွဲချက်များကို ပလပ်ပေးရန်၊ သို့မဟုတ် ဉပဒေအရာရှိက စွဲချက်များကို ဖြုတ်ချပေးရန်၊ သို့မဟုတ် ရုပ်သိမ်းနိုင်သော အမှုများတွင် တရားလို၏ လျှောက်ထားမှုဖြင့် အမှုကို ရုပ်သိမ်းပေးရန် ရှေ့နေက ကြိုးစားပေးနိုင် ပါသည်။
• ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်လုပ်ငန်းစဉ် အစိတ်အပိုင်းအနေဖြင့် လွတ်ငြိမ်း ချမ်းသာခွင့် ရရန် ပြစ်ဒဏ်ကျခံရသူ အနေဖြင့် အချို့သောစာရွက်စာတမ်းများကို လက်မှတ်ထိုးရ နိုင်ပါသည်။ မမှန်ကန်သောထွက်ဆိုချက်များကို တင်ပြမိနိုင်ချေ၊ သို့မဟုတ် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့် ပေးခံရမည့်သူ အပေါ် မတရားဝန်ပိစေနိုင်မည့် သဘောတူညီချက်ကို ပေးလိုက်မိနိုင်ချေ တို့ကို ရှောင်ရှားနိုင်ရန်အတွက် ဖြစ်နိုင်လျှင် ဖြစ်နိုင်သည့်နေရာတိုင်းတွင် ထိုအထောက်အထား စာရွက်စာတမ်း များကို ရှေ့နေက ပြန်လည်ဆန်းစစ်သင့်ပါသည်။

ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်

• စွပ်စွဲခံရသူသည် အပြစ်ရှိကြောင်း ဝန်ခံလျှင် သို့မဟုတ် အခြားသူများ၏ ပြုလုပ်မှုများသည် ပြစ်မှုကျူးလွန်ခြင်းဖြစ်ကြောင်း သတင်းအချက်အလက်ကို ပေးလျှင် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်း ချမ်းသာခွင့် အတွက် အကြုံးဝင်နိုင်ပါသည်။ ¹
  • မိမိ၏ ပြုလုပ်မှုနှင့်စပ်လျဉ်း၍ ဝန်ခံရန် သို့မဟုတ် အခြားသူများကို ဆန့်ကျင် သက်သေ ထွက်ဆိုရန် ဆန္ဒရှိနေပါက မိမိ၏ ရှေ့နေနှင့် ဉီးစွာဆွေးနွေးတိုင်ပင်သင့်ပါသည်။
• စွပ်စွဲခံရသူသည် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ရရှိရန်အတွက် အပြစ်ရှိကြောင်းဝန်ခံရန်ဆုံးဖြတ်လျှင် စွပ်စွဲခံရသူကို ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်လုပ်ငန်းစဉ်အစိတ်အပိုင်းအနေဖြင့် တရားရုံးတွင် မျက်မြင် သက်သေ အဖြစ် စစ်မေးမည် ဖြစ်ပါသည်။ ²
• ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ရရှိရန်အတွက် ဥပဒေအရာရှိနှင့် ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းနိုင်သော်လည်း နောက်ဆုံး ဆုံးဖြတ်ချက်ချခြင်းသည် တရားသူကြီး၏ကိုယ်ပိုင်ဆုံးဖြတ်ခွင့် ဘောင်အတွင်းတွင်ရှိပါသည်။
• စွပ်စွဲခံရသူသည် ပြစ်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ အပြစ်ရှိကြောင်းယုံကြည်ထိုက်သည့် လုံလောက်သော ယုံကြည်ထိုက်သည့် အကြောင်းပြချက်များရှိသည်ဟု တရားသူကြီးက ထင်မြင်လျှင် စွပ်စွဲခံရသူကို စစ်ဆေးစီရင်ရန်အတွက် ပြည်ထောင်စုတရားလွှတ်တော်ချုပ် သို့မဟုတ် ခရိုင်တရားရုံးသို့ တင်ပို့မည် ဖြစ်သည်။ ³
• စွပ်စွဲခံရသူကို စစ်ဆေးစီရင်ရန်တင်ပို့သည့်အချိန်နှင့် နောက်ဆုံးဆုံးဖြတ်ချက်(စီရင်ချက်ချခြင်း) မတိုင်ခင် အချိန်ကြားတွင် ပြည်ထောင်စုတရားလွှတ်တော်ချုပ်သည် မူလတရားရုံး (မြို့နယ်သို့ မဟုတ်ခရိုင်တရားရုံး) ကို စွပ်စွဲခံရသူအား ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးရန်အမိန့်ပေးနိုင်ပါသည်။ ⁴
• ဥပဒေအရာရှိသည် စွပ်စွဲခံရသူသည် သက်သေခံချက်များကို ထိန်ချန်ထားခြင်းသို့မဟုတ် မမှန်သော သတင်းအချက်အလက်များပေးခြင်း စသည့် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပါ စည်းကမ်းချက် များကို လိုက်နာခြင်းရှိမရှိဟု တင်ပြနိုင်ပြီး ထိုအခါ မူလ စွဲချက်များ အပြင် သတင်း အချက် အလက် ဝှက်သိမ်းခြင်း၊ မမှန်သက်သေခံခြင်းတို့ ပြင်ပါ ⁵

သမ္မတ ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးခြင်း/လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်

• နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် ပြစ်မှုတစ်ခုအတွက် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံထားရသူ မည်သူကိုမဆို ပြစ်ဒဏ် သက်သာခွင့် ပေးခြင်း သို့မဟုတ် လူအုပ်စုတစ်စုကို လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့် တို့ကို ပေးနိုင်ပါသည်။ ⁶
  • ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်တွင် ရာဇဝတ်ပြစ်ဒဏ်၏ အစိတ်အပိုင်း တရပ်ရပ်ကို ဆိုင်ငံခြင်းမှ သည် ပြစ်ဒဏ်တစ်ရပ်လုံးကို ဆိုင်းငံ့ထားခြင်းလည်းပါဝင်နိုင်ပါသည်။
  • ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ကို လက်ခံရရှိသောလူပုဂ္ဂိုလ်(သို့မဟုတ် လူပုဂ္ဂိုလ်များ)အပေါ် စည်းကမ်းချက်များနှင့်ဖြစ်စေ၊စည်းကမ်းချက်များမထားဘဲဖြစ်စေ ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ကို ပေးနိုင်ပါသည်။
  • ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးခြင်း ခံရသူသည် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်တွင် ပါရှိသော စည်းကမ်းချက်များနှင့် မကိုက်ညီမှု တစုံတရာရှိခဲ့လျှင် နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် ပြစ်ဒဏ် လွတ်ငြိမ်းခွင့်ကို ဖျက်သိမ်းနိုင်ပြီး စွပ်စွဲခံရသူကို ကျန်ရှိသေးသော ပြစ်ဒဏ်အပိုင်းကို ဆက်လက်ကျခံစေရန် အမိန့်ပေးနိုင်ပါသည်။ ⁷
    • သီးခြားဖော်ပြထားသော အပြုအမှုများကို လုပ်ဆောင်ခြင်းမှ ရှောင်ကျဉ်ရန် သို့မဟုတ် ဆောင်ရွက်ခြင်းမပြုရန် စသည့်အချက်များအပေါ် အခြေခံပြီး ပြစ်ဒဏ် လွတ်ငြိမ်းခွင့် သို့မဟုတ် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်များကို စည်းကမ်းချက် ထား၍ ပေးခြင်းဖြစ်နိုင်ပါသည်။
• သမ္မတသည် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးရန်အလို့ငှာ အမှုကိုစစ်ဆေးစီရင်ခဲ့သည့် ရုံးထိုင် တရားသူကြီး၏ သဘောထားမှတ်ချက်ကို ရယူနိုင်သည်။ ⁸
• ယေဘုယျအားဖြင့် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်များကို အုပ်စုတစ်စုအပေါ် ပြုလုပ်လေ့ရှိသော်လည်း ဖြစ်နိုင်လျှင် ပြစ်ဒဏ်ကျခံနေရသူ အနေဖြင့် အုပ်ချုပ်ရေးကဏ္ဍမှ သက်ဆိုင်ရာအာဏာပိုင်များထံ ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့် ၊ သက်သာခွင့်ပေးပါရန် တစ်ဦးချင်းအယူခံများ တင်သွင်းရန် စဉ်းစား သင့်ပါသည်။