ၾိင်ႈမိူင်း ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၵပ်း ၼၢင်းယိင်း

ၸျီႇပီႇဝီႇ လႄႈ ပၵ်းပိူင်

ၼႂ်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ၶေႃႈပိုတ်ႇၸႅင်ႈ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇတၢင်းလွင်ႈၼၢင်းယိင်း၊ ၵၢၼ်ႁုၵ်းႁၢႆ ဢၼ်ၵဵဝ်တင်းယိင်းၸၢႆး။ မိူၼ်ၼင်ႇ

• ၵၢၼ်ၵၼ်ႉၸၼ်။⁴
• လႅၼ်တႄႇ ၼႃႈႁိူၼ်း လႄႈ လႅၼ်ယူႇၸွမ်း (ၼွၼ်းၸွမ်း)။⁵ လွင်ႈဝႃႈၼၢင်းယိင်းၵေႃႉၼႆႉ ႁူႉယူႇမၼ်းတေၸဵပ်းသႅပ်ႇယူႇၼႆသေတႃႉ ၺွပ်းဢဝ်တူဝ်ၼၢင်းယိင်းၵႂႃႇ ၵေႃႈပႃးယဝ်ႉ။⁶
• ပၵ်းပိူင် ဢၼ်ၵႅတ်ႇၶႄပၼ် တၢင်းဢၢႆ လႄႈ ၵုင်ႇသိၵ်ႉၶႃႇ ၼၢင်းယိင်းလႄႈ ၸၢင်ႈပၼ်တၢမ်ႇလႆႈ။ ၶေႃႈႁပ်ႉႁွင်း ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈတၢင်းဢၢႆ လႄႈ ၵုင်ႇသိၵ်ၶႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ သင်ဝႃႈမီးၵၢၼ်ဢဝ် ဢဵၼ်ႁႅင်းတူဝ် လၢႆးႁဵတ်းတၢင်းသၢင်ႈ⁷ ၊ လွင်ႈလၢတ်ၸႃ⁸ ၊ ပၼ်တၢင်းသုၵ်ႉလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ၵႃႇမၸိုင် ၸႂ်ႉတိုဝ်းတႃႇ ပၼ်တၢမ်ႇတၢင်းၽိတ်းလႆႈယူႇ။

ၵၢၼ်ႁုၵ်းႁၢႆႉ ဢၼ်ၵိူတ်ႇပဵၼ်မႃး ယွၼ်ႉပိူင်ပဵၼ်ၼိူဝ်ၾၢင်ႁၢင်ႊ ၸၢႆး- ယိင်းၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်း တႃႇၼႂ်းၾိင်ႈမိူင်း ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၵူၼ်း၊ တဵၵ်းတဵင်ၸႂ်ႉဢဵၼ်ႁႅင်း လႄႈ ၵၢၼ်ၶၢႆတူဝ် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။ တူၺ်းတီႈၵၢၼ်တဵၵ်းတဵင်၊ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၵူၼ်း လႄႈ ၵၢၼ်ၶၢႆတူဝ်ၼၼ်ႉလႄႈ။

လွင်ႈၵၼ်ႉၸၼ်

ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၾိင်ႈမိူင်းဢၼ်တိုၵ်ႉတိုဝ်းၵမ်ဝႆႉ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတူမ်သေ ၵူၼ်းၸၢႆးၼိုင်ႈၵေႃႉ သင်ဝႃႈၼွၼ်းၸွမ်းၼၢင်းယိင်း ဢႃႇယု 16 ပီႊလူင်းတႂ်ႈၸိုင် ၼၢင်းယိင်းၵေႃႉၼၼ်ႉ ၽွမ်ႉၸွမ်းၵေႃႈလီ၊ ဢမ်ႇၽွမ်ႉၸွမ်းၵေႃႈလီ ပဵၼ် လိူင်ႈၵၼ်ႉၸၼ်ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။⁹

သင်ဝႃႈၵၼ်ႉၸၼ်လူလၢႆ ၼၢင်းယိင်း ဢႃႇယု 12 ပီႊလူင်းတႂ်ႈၸိုင် ပၼ်တၢမ်ႇၶွၵ်ႈ 20 ပီႊ ဢမ်ႇၼၼ် တေႃႇၸူဝ်ႈ။¹⁰

သင်ၼွၼ်းၸွမ်းၼၢင်းယိင်း ဢႃႇယု 16 ပီႊ ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်သေ ဢမ်ႇၽွမ်ႉၸွမ်းၸိုင် ပဵၼ်လိူင်ႈၵၼ်ႉ ၸၼ်ယဝ်ႉ။¹¹  ဢမ်ႇလႆႈလွင်ႈၽွမ်ႉၸွမ်း မေးၼၢင်းသေ ၼွၼ်းလူၺ်ႈၵၼ် ၸိုင် ပႃးၼႂ်းလိူင်ႈ ၵၼ်ႉၸၼ်ယဝ်ႉ။¹²

လွင်ႈႁဵတ်းသၢင်ႈ ဢၼ်ယွၵ်ႇလႅၼ်၊ လွၵ်ႇငိူတ်ႈ ႁႂ်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉ ၸဵပ်းသႅပ်ႇ၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈမီးၵၢင်ၸႂ်ၽွမ်ႉၸွမ်း ၸိူဝ်းၼႆႉ လႄႈသင် ၽွၼ်းယွၼ်ႉႁဵတ်းႁႂ်ႈၵၢင်ၸႂ်ၽွမ်ႉၸွမ်း လႄႈ ဢမ်ႇႁူႉလိူင်ႈပိူင်ပဵၼ် သၾႃႇဝ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ဢမ်ႇလႆႈႁွင်ႉဝႃႈ 'ပဵၼ်လွင်ႈၽွမ်ႉၸွမ်း'။¹³  တီႈၼႆႉၼႆႉ ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢမ်ႇႁူႉပွင်ႇ လွင်ႈၵူၼ်း ယွၼ်ႉၽွၼ်းသိုပ်ႇၵၢၼ် မဝ်းမိင်း ယႃႈမဝ်းၵမ်ၵေႃႈ ၶဝ်ႈပႃးၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ ဢၼ်ၸၢင်ႈဢဝ်လိူင်ႈလႆႈၸွမ်း လိူင်ႈၵၼ်ႉၸၼ်ၼၼ်ႉ ယင်းတိုၵ်ႉမီးထႅင်ႈယူႇ။ ၵၢၼ်ဢဝ်ပေႉပုၼ်ႈၵၼ်¹⁴ ၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸဵပ်းသႅပ်ႇ လႄႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈ ဝၢတ်ႇၸႅပ်းႁၢဝ်ႉႁႅင်း¹⁵ ၊ ၵၢၼ်ၶတ်းၶၢၼ်ႉ တဵၵ်းတဵင်ႁေႉႁၢမ်ႈ လႄႈ တဵၵ်းတီႉၵမ်ၵုမ်းၶင်¹⁶ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ ၶဝ်ႈပႃးသဵင်ႈယဝ်ႉ။

ၾိင်ႈမိူင်းတၢင်ႇလွင်ႈ လႄႈ ၵေႃႇၵၢၼ်ႁၢႆႉၼႂ်းႁိူၼ်း

ၾိင်ႈမိူင်းဢၼ်တိုၵ်ႉတိုဝ်းၵမ်ဝႆႉ ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်ၼႆႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈႁူမ်ႇငမ်းလႆႈၼိူဝ် ၵၢၼ်ပေႉၵိၼ် ဢၼ်ဢိင်ၼိူဝ် ၾၢင်ႁၢင်ႈယိင်း- ၸၢႆးၼၼ်ႉ တၢင်းသဵင်ႈ လႄႈ ၵၢၼ်ပေႉၵိၼ်ၼႂ်းႁိူၼ်းသေတႃႉ ၶေႃႈႁပ်ႉႁွင်း တင်းသဵင်ႈ လႄႈ ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်းတႃႇ ၵူၼ်းၸၢႆး ၼၢင်းယိင်း တင်းသဵင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။ ၶေႃႈႁပ်ႉႁွင်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈတီႈ ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ ၸိူဝ်းလၢတ်ႈ ၼေဝႆႉ တၢင်းတႂ်ႈၼႆႉသေ ပိူင်ယႂ်ႇတႄႉ ၸႂ်ႉတိုဝ်းလႆႈတီႈ ၵၢၼ်ပေႉၵိၼ်ၼႂ်းႁိူၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

• ႁဵတ်းႁႂ်ႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၸႅပ်းသႅပ်ႇႁင်းၵွႆး¹⁷ ၊ ၵၢၼ်ပေႉၵိၼ်ၵၼ် ပႃးမိုဝ်း¹⁸ ၊ ၶႃႈႁႅမ်တၢႆၵူၼ်း¹⁹
• လွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်လွၵ်ႇငိူတ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇလွတ်ႈၵၢင်းတင်း ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ²⁰ ၊ ၵၢၼ်ၶတ်းၶၢၼ်ႉ တဵၵ်းတဵင်ႁေႉႁၢမ်ႈ လႄႈ တဵၵ်းတီႉၵုမ်းၶင်²¹ ၊ ၺွပ်းၵူၼ်းဝႆႉသေယွၼ်းငိုၼ်း (ၸႂ်ႉထုတ်ႇဢဝ်ၶိုၼ်း)²²

ၵၢၼ်ပေႉၵိၼ်ၼႂ်းႁိူၼ်းၼႆႉ ဢမ်ႇလၢတ်ႈလႆႈဝႃႈ ၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်းတႃႇ ၵၢၼ်ပေႉၵိၼ် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈတူဝ်ၶိင်း မဵဝ်းလဵဝ်ၵွႆး သေဢမ်ႇၵႃး ငိုၼ်းတွင်း လႄႈ ၵၢၼ်တုမ်ႉတိူဝ်ႉ ၸဵပ်းသႅပ်ႇ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၢႆးၸႂ်ၼၼ်ႉ ၵေႃႈ ၵဵဝ်ႇတၢင်းၵၢၼ်ပေႉၵိၼ် ၼႂ်းႁိူၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

လိူင်ႈၵၢၼ်တဵၵ်းတဵင်

ႁေႉႁၢမ်ႈၵၢၼ်တဵၵ်းတဵင်ၸႂ်ႉႁဵတ်းၵၢၼ် ၶေႃႈဝဵၼ်ႉ- လိူဝ်သေဝႃႈ ယွၼ်ႉႁဵတ်းၽိတ်းပူၼ်ႉပႅၼ်မႅၼ်ႈ ၾိင်ႈမိူင်းသေ ထုၵ်ႇလူင်းတုတ်ႇပၼ်တၢမ်ႇလႄႈ ၺႃးတၢမ်ႇႁဵတ်းၵၢၼ်ၼၵ်း လႄႈ ဢၼ်ၸိုင်ႈမိူင်း ပၼ်တၢင်းၽိတ်း ႁႂ်ႈၵိုင်ႇငမ်ႇတၢင်းၾိင်ႈမိူင်းၼၼ်ႉၵွႆး။²⁴

လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်ၺႃးၸႂ်ႉႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႆႉ တီႈပွင်ႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၺႃးၵႃႉၶၢႆ၊ ၸႂ်ႉႁဵတ်းၶႃႈလိပ်း၊ ၵႃႉၶၢႆၵူၼ်း၊ ၸႂ်ႉႁဵတ်းၵၢၼ်သေ သၢႆႈ ၼီႈ၊ ထုၵ်ႇၺႃးၸုမ်းယိပ်းၵွင်ႈၵၢင်သေၸုမ်းၸုမ်း တဵၵ်းတဵင်ႁဵတ်းၵၢၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ဢမ်ႇႁဵတ်းဢမ်ႇလႆႈၼႆသေ ဢဝ်ၶဝ်ၼႂ်းၸုမ်း။²⁵

တႃႇယိုၼ်ႈတၢင်ႇ လွင်ႈၵၢၼ်တဵၵ်းတဵင် ပေႉၵိၼ်ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၵပ်းသိုပ်ႇတိတ်းတေႃႇ တီႈၽူႈမီးၸၼ်ႉ မုၵ်ႉၸုမ်းႁႅင်းၵၢၼ်လုမ်ႈၾႃႉ (ILO)။ ၵေႃႉၺႃးလွင်ႈလူႉသုမ်းၼၼ်ႉ တွၼ်ႈတႃႇတေလႆႈ ၵႃႈသၢႆႈတႅၼ်းၶိုၼ်း လူဝ်ႇဢဝ်လိူင်ႈၶဝ်၊ ႁေႉႁၢမ်ႈယႃႉၵဝ်း ဢမ်ႇၼၼ် ဢမ်ႇလူဝ်ႇၵူဝ်ႁေ တႃႇတွပ်ႇတႅၼ်းၶိုၼ်းသေလွင်ႈလွင်ႈ ယဝ်ႉၵေႃႈ မီးသုၼ်ႇလႆႈ ယွၼ်းငိုၼ်း ၵႃႈသၢႆႈတႅၼ်းၶိုၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။

လိူင်ႈၵႃႉၶၢႆၵူၼ်း

ၾၢင်ႁၢင်ႈၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၵူၼ်းတင်းသဵင်ႈၼႆႉ ၵွင်ႉၵဵဝ်ႇတင်း ၾိင်ႈမိူင်းမူတ်းယဝ်ႉ။ လိူဝ်ၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈၵႃႉၶၢႆ မႅၼ်ႈၼၢင်းယိင်းလႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢႃႇယု 18 ပီႊ လူင်းတႂ်ႈၸိုင် လူင်းတုတ်ႇပၼ်တၢမ်ႇလႆႈ ႁၢဝ်ႈႁၢဝ်ႈႁႅင်းႁႅင်း ၼၼ်ႉယူႇ။²⁶

ၼႂ်းလိူင်ႈၵႃႉၶၢႆၵူၼ်းၼႆႉ ၸွမ်းလူၺ်ႈၾိင်ႈမိူင်းမီးဝႆႉၼၼ်ႉ သေ ဢမ်ႇဢဝ် လိူင်ႈလႆႈၵူၼ်းၸိူဝ်းၵႃႉၶၢႆၵူၼ်း ဢၼ်ထုၵ်ႇတဵၵ်းတဵင်ၶဝ်ႈမႃးၼႂ်းၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၵူၼ်း။²⁷

ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၾိင်ႈမိူင်းၵႅတ်ႇၶႄၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၵူၼ်း ပီႊ 2005 မီးဝႆႉၼၼ်ႉသေ ၵူၼ်းထုၵ်ႇၺႃးပိူၼ်ႈဢဝ်ၵႂႃႇ ၶၢႆၼၼ်ႉ တိူင်ႇၸႅင်ႈလႆႈတီႈ တပ်ႉပလိၵ်ႈၽဵဝ်ႈမူၺ်ႉၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၵူၼ်းၼၼ်ႉ လႆႈယူႇ။

ၼႂ်းၾိင်ႈမိူင်းဢၼ်ၼႆႉၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃးဝႆႉ ၶေႃႈႁပ်ႉႁွင်း ၵၢၼ်လူလွမ်ပႂ်ႉပႃး ၶေႃႈမုၼ်းၵူၼ်းၵေႃႉထုၵ်ႇၺႃး ၵႃႉၶၢႆ ဢႃႇယု 18 လူင်းတႂ်ႈ၊ ၼင်ႇႁိုဝ် တေပဵၼ်ၵၢၼ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈ တႃႇၶေႃႈမုၼ်းၶၢဝ်ႇသၢၼ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈႁေႉႁၢမ်ႈ ၵူၼ်းတင်းၼမ်ၵႂႃႇမႃး ၼႂ်းပၢင်တတ်းသိၼ်၊ တေဢမ်ႇလႆႈပၼ် ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၵွင်ႉတင်း လိူင်ႈ ၵမ်းသိုဝ်ႈၼၼ်ႉ ဢဝ်ၵႂႃႇလႆႈၾိၼ်လိၵ်ႈၾိၼ်လၢႆး တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။ ၵွၼ်ႇပႆႇပိုၼ်ၽၢဝ်ႇဢွၵ်ႇ ၶေႃႈမုၼ်းၶၢဝ်ႇသၢၼ်ႁူဝ်ယွႆႈ ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈၼၼ်ႉ တေလႆႈယွၼ်းသုၼ်ႇ လႆႈတီႈ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း လႄႈ ၽူႈမီးၸၼ်ႉ ၸိူဝ်းၵဵဝ်ႇၵွင်ႉၸွမ်းၵွၼ်ႇ။²⁸

ၼင်ႇႁိုဝ် ၵူၼ်းၸိူဝ်းဢဝ်တူဝ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇၵႂႃႇၶၢႆ တေဢမ်ႇဢဝ်လိူင်ႈလႆႈ၊ ၼင်ႇႁိုဝ်တေလႆႈဢွင်ႈတီႈယူႇ ၸူဝ်ႈၶၢဝ်း တႃႇလိုဝ်ႈသဝ်း၊ ၼင်ႇႁိုဝ်တေလႆႈတၢင်းၵမ်ႉၸွႆႈ တႃႇပၢႆးယူႇလီ၊ ယႃႈယႃ လႄႈ တၢင်းၵမ်ႉ ထႅမ်တၢင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၵေႃႉထုၵ်ႇၶၢႆတူဝ်ၼၼ်ႉ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထဵမ်လႆႈယူႇ။²⁹

လိူင်ႈၶၢႆတူဝ်

ၵၢၼ်ၶၢႆတူဝ်ၼႆႉ ဢမ်ႇပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ် ၼႂ်းၾိင်ႈမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်။³⁰

ၸွမ်းလူၺ်ႈၾိင်ႈမိူင်းၵူတ်ႇၽဵဝ်ႈၵၢၼ်ၶၢႆတူဝ် ပီႊ 1949 ၼၼ်ႉသေ သင်ၸႂ်ႉတိုဝ်းၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ် ၵဵဝ်ႇၸွမ်း လွင်ႈၵၢၼ်ၶၢႆတူဝ်လႄႈ ၾၢင်ႁၢင်ႈဢၼ်ပဵၼ်ၵၢၼ် ႁူၺ်းႁွင်ႉ ႁႂ်ႈပဵၼ်ၵၢၼ်ၶၢႆတူဝ် ၼၼ်ႉၸိုင် ပဵၼ်ၵၢၼ် ၽိတ်းၾိင်ႈမိူင်းယဝ်ႉ။³¹

သင်ဝႃႈ ႁဵတ်းႁူင်းၶၢႆတူဝ်သေႁႃၵိၼ် ဢမ်ႇၼၼ် ဢဝ်ၼမ်ႉတွၼ်းၼႂ်းၵၢၼ်ၵႃႇမမႃး တႃႇပဵၼ်ၵၢၼ်မၢၵ်ႈမီး ၸိူဝ်းၼႆႉၸိုင် လူင်းထတ်းပၼ်တၢမ်ႇလႆႈ လွင်ႈတၢင်းၽိတ်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈယူႇ။³²

ဢဝ်လိူင်ႈပႃးလႆႈ ၵူၼ်းဢၼ်ယူႇဝႆႉ လႄႈ လဵၼ်ႈၵေႃႉၸွမ်း ၵူၼ်း ဢၼ်ႁူႉဝႆႉဝႃႈ မၼ်းပဵၼ်ၵူၼ်းၶၢႆတူဝ်။³³  သင်ဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်ယူႇတႆႈႁဝ်း ၵုမ်းၵမ်ၼၼ်ႉ ယူႇၸွမ်းၵၼ် တင်း ၵူၼ်းၵေႃႉဢၼ် ၶၢႆတူဝ်သေ လဵင်ႉတွင်ႉၸိုင် ပၼ်တၢမ်ႇငိုၼ်း လႄႈ ဢဝ်လိူင်ႈလႆႈ ၵူၼ်းၵႃႉၶၢႆတူဝ်ၼၼ်ႉ။³⁴

သင်ဝႃႈ ပေႃႈမႄႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၽူႈၵုမ်းထိင်း ႁူႉဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼၼ်ႉ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၶၢႆတူဝ်သေ ႁႃလဵင်ႉတွင်ႉယူႇသေ ဢမ်ႇႁၢမ်ႈ၊ သိုပ်ႇပၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇထႅင်ႈၸိုင် ဢဝ်လိူင်ႈပႃးလႆႈ ပေႃႈမႄႈ၊ ၽူႈၵုမ်းထိင်းၼၼ်ႉယူႇ။³⁵

ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈသေ သင်ၸႂ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢႃႇယု 18 ပီႊလူင်းတႂ်ႈ ႁဵတ်းၵၢၼ်မိူၼ် ၵၢၼ်ၶၢႆတူဝ်ၸိုင် ဢဝ်လိူင်ႈ လူင်းတူတ်ႇပၼ်တၢမ်ႇလႆႈၵူၼ်းၵေႃႉၸႂ်ႉ ႁဵတ်းၵၢၼ်ၼၼ်ႉယူႇ။³⁶

လိူဝ်သေတႃႇပဵၼ်ၵၢၼ် ၸွႆႈထႅမ်ၼၢင်းယိင်းၼိုင်ႈၵေႃႉၼၼ်ႉသေ ၵၢၼ်ယႃႉလုၵ်ႈ၊ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတူၵ်း လုၵ်ႈၸိူဝ်းၼႆႉ ပဵၼ်ၵၢၼ်ဢၼ်သၢၼ်ၶတ်းတင်း ၾိင်ႈမိူင်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။³⁷

သင်ဝႃႈ ပႃးတွင်ႉဝႆႉႁိုင်ယဝ်ႉသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတူၵ်းလုၵ်ႈ၊ ယႃႉလုၵ်ႈတူၵ်း လူၺ်ႈၼၢင်းယိင်းဢမ်ႇၽွမ်ႉၸႂ်ၸွမ်း၊ ဢမ်ႇၼၼ် မိူဝ်ႈၽွင်းယႃႉလုၵ်ႈ တူၵ်းယူႇၼၼ်ႉ ၼၢင်းယိင်း ၵေႃႉၼၼ်ႉလႆႈတၢႆၵႂႃႇၸိုင် လူင်းတူတ်ႇပၼ်တၢမ်ႇလႆႈ ၼၵ်းၼၵ်းၼႃၼႃယူႇ။³⁸

တွၼ်ႈတႃႇပဵၼ်ၵၢၼ် လပ်ႉပႅတ်ႈ လွင်ႈၵိူတ်ႇလုၵ်ႈၼၼ်ႉၼႆသေ သင်ဝႃႈ ဢဝ်တူဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႅင် ဢမ်ႇၼၼ် တူဝ်တၢႆ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢၼ်ၸင်ႇ ႁႃၵိူတ်ႇၵႂႃႇၽင် ဢမ်ႇၼၼ် ပိုဝ်ႉပႅတ်ႈၸိုင် လၢႆးႁဵတ်းတၢင်းသၢင်ႈၼၼ်ႉ ၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းၵၢၼ် ၽိတ်းၾိင်ႈယဝ်ႉ။³⁹

ဢၼ်ဢမ်ႇမီးဝႂ်သေ ႁဵတ်းမႄႈၵဵပ်းၼႆႉ သၢၼ်ၶတ်းတင်းၾိင်ႈမိူင်း။⁴⁰

သင်ဝႃႈဢမ်ႇမီး ဝႂ်ႁပ်ႉႁွင်း ဢၼ်ၸုမ်းၵဵဝ်ႇ ၵပ်းၽၢႆႇၵၢၼ် ယႃႈယႃ မၵ်းမၼ်ႈပၼ်ၼၼ်ႉသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈယႃႇႁႂ်ႈမၢၼ်းလႆႈလုၵ်ႈၼႆၸိုင် ၵူၼ်းပဵၼ်ၵွႆးဢမ်ႇၵႃး ၵေႃႉဢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈ ၶပ်းၶိုင်ပၼ်ႉၵေႃႈ ၸၢင်ႊလႆႈၺႃးတၢမ်ႇၶွၵ်ႈ လႄႈ တၢမ်ႇငိုၼ်းၼၼ်ႉယဝ်ႉ။⁴¹

သင်ႁဵတ်းၼၼ်လႄႈ မႄႈပႃးတွင်ႉ တၢႆၵႂႃႇ၊ ဢမ်ႇၼၼ် မႄႈပႃးတွင်ႉ ဢမ်ႇၽွမ်ႉၸွမ်းသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇၸိုင် ၸင်ႈၺႃးတၢမ်ႇလိူဝ်မႃးထႅင်ႈလူးၵွၼ်ႇယဝ်ႉ။⁴²

မိူဝ်ႈၽွင်းတီႉၵမ်ၼၢင်းယိင်းၼၼ်ႉ ၼၢင်းယိင်းထႅင်ႈၵေႃႉ႞ၵွႆး တေလႆႈသွၵ်ႈႁႃတီႈမၼ်း။⁴³

တႃႇၵုမ်းထိင်းၽူႈယိင်းဢၼ်တီႉၵမ်ဝႆႉၼၼ်ႉ တေလႆႈပဵၼ်ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၼၢင်းယိင်းၵူၺ်း။⁴⁴

ၼၢင်းယိင်းၼႆႉ ပႅၵ်ႉသမ်ႉၺႃးဢဝ်လိူင်ႈဝႆႉ သႅၼ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈယဝ်ႉ မီးသုၼ်ႇလႆႈတုၵ်းယွၼ်း ၵၢၼ်ႁပ်ႉပၢၵ်ႇ ၼၼ်ႉ ယဝ်ႉ။⁴⁵

ၼၢင်းယိင်း ဢႃႇယူႉ 16 ၶိုၼ်ႈၼိူဝ် ဢၼ်မီးၼႂ်းၶွၵ်ႈၶင်ၼၼ်ႉ တႃႇၵၢၼ်ႁပ်ႉသူင်ႇၵႂႃႇမႃးတီႈၶွၵ်ႈ ၶင်ၸူဝ်ႈၶၢဝ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈပဵၼ်ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း ၽူႈယိင်း ၼႂ်းၶွၵ်ႈၶင်ၼၼ်ႉ ၵူၺ်းတေလႆႈဢဝ် ပုၼ်ႈၽွၼ်းႁပ်ႉသူင်ႇ။⁴⁶

တေလႆႈဢဝ်ၼၢင်းယိင်း ၸိူဝ်းလႆႈတူၵ်းၶွၵ်ႈၶင်ၸူဝ်ႈၶၢဝ်း ၸႅၵ်ႇဝႆႉတင်းၵူၼ်းၸၢႆး တေဢမ်ႇလႆႈ ၶတ်းသေႃးမိုဝ်း၊ မတ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် ပၼ်တၢမ်ႇၶွၼ်ႉဝၢႆ ၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉ။⁴⁷

သင်ဝႃႈ တႃႇတူၺ်းထိုင်လုမ်းလႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ တီႈတၢင်းၼွၵ်ႈဢမ်ႇမီးၽႂ်လုမ်းလႃးၼႆၸိုင် ၼၢင်းယိင်းၵေႃႉထုၵ်ႇၺႃးၶွၵ်ႈၶင်ၼၼ်ႉ တုၵ်းယွၼ်းလႆႈ တႃႇဢဝ်လုၵ်ႈမၼ်းဝႆႉယူႇဝႆႉၸွမ်းမၼ်းၼၢင်းလႆႈ ၼႂ်းၶွၵ်ႈၶင် တေႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႆႈ ဢႃႇယု 6 ပီႊ။⁴⁸  ၼႂ်းၶၢဝ်းယၢမ်း ငဝ်းလၢႆးၸိူင်ႉၼၼ်ႉ ၽူႈမီးပုၼ်ႈၽွၼ်း တီႈၶွၵ်ႈၶင်ၶဝ် တေလႆႈႁပ်ႉဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵမ်ႉၸွႆႈပၼ် တၢင်းၵိၼ်ယႅမ်ႉ၊ ၶူဝ်းၼုင်ႈတၢင်းမႂ် ၵၢၼ်ယူႇၵၢၼ်ၵိၼ် လႄႈ ၵၢၼ်လုမ်းလႃးတူၺ်းထိုင် ပၢႆးယူႇလီ တႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ။⁴⁹

ၼင်ႇႁိုဝ်တေႁူႉ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ် ၵူၼ်းၵေႃႉထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ် ပႃးၸဵမ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢႃႇယု 16 ပီႊလူင်းတႂ်ႈၼၼ်ႉတူၺ်းတီႈ “လဵပ်ႈႁဵၼ်းသုၼ်ႇလႆႈၸဝ်ႈၵဝ်ႇလႄႈ- သုၼ်ႇလႆႈၵူၼ်းၵေႃႉထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ် ” ၼၼ်ႉလႄႈ။

တႃႇတေၵူပ်ႉၵူႈ ႁႂ်ႈၶဝ်ၸွမ်းၾိင်ႈမိူင်းၼၼ်ႉ ၵူၼ်းၸၢႆး လႄႈ ၵူၼ်းယိင်းတေလႆႈမီးဢႃႇယူႉ 18 ၶိုၼ်ႈၼိူဝ်။⁵⁰

ၾိင်ႈမိူင်းတႃႇၸႂ်ႉတိုဝ်း ၼႂ်းၾိင်ႈထုင်းၼႆႉ မီးၵၢၼ်တုမ်ႉယွၼ်ႈၼိူဝ် ၵၢၼ်သိုပ်ႇႁပ်ႉ ၸၢမ်ႇပူၺ်ႈၶူဝ်းၶွင် ဢမူၺ်ႇ၊ ၵၢၼ်ၵူပ်ႉၵူႈပဵၼ်ႁိူၼ်း၊ မုၵ်ႉၸုမ်းၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၽႃႇသႃႇ လႄႈ လၢႆးႁဵတ်းတၢင်းသၢင်ႈၼၼ်ႉယဝ်ႉ။

။ ၽူႈလႆၽႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ပေႃးၸႂ်ႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၵူပ်ႉၵူႈ ဢမ်ႇၼၼ် ပၼ်ၶႂၢင်ႉၵူပ်ႉၵူႈၸိုင် ၽိတ်းၾိင်ႈ လႄႈ ဢဝ်တၢမ်ငိုၼ်းလႆႈ။⁵¹

ၸွမ်းလူၺ်ႈ ၾိင်ႈမိူင်းဢၼ်တိုၵ်ႉတိုဝ်းၵမ်ဝႆႉသေ ၸဝ်ႈၵၢၼ်ၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ ဢိင်ၼိူဝ် ၵူၼ်းၶိူဝ်း၊ ဢွင်ႈတီႈၵိူတ်ႇ၊ ၽႃႇသႃႇၵိူဝ်းယမ် လႄႈ ၸၢႆးယိင်းသေ ၸႅၵ်ႇၽႄ ဢမ်ႇၼၼ် ဢမ်ႇပၼ်သုၼ်ႇလႆႈသၢၼ်ၶတ်း တႃႇပၼ်သုၼ်ႇလႆႈ သုၼ်ႇပဵၼ်ၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်။⁵⁸

တီႈဢွင်ႈႁဵတ်းၵၢၼ်ၼႆႉ ၼၢင်းယိင်းၵေႃႈ မီးပုၼ်ႈၽွၼ်းႁပ်ႉ ၸၢမ်ႇပူၺ်ႈသုၼ်ႇလႆႈၽဵင်ႇ ပဵင်းၵၼ်တင်း ၵူၼ်းၸၢႆးလႆႈယူႇ။⁵⁹

ၼၢင်းယိင်းၼႆႉ မီးသုၼ်ႇလႆႈႁပ်ႉ ငိုၼ်းလိူၼ် ၽဵင်ႇပဵင်းၵၼ်တင်း ၵူၼ်းၸၢႆး လႆႈယူႇ။⁶⁰

ပဵၼ်ၵူၼ်းယိင်းၵေႃႈလီ ၵူၼ်းၸၢႆးၵေႃႈယဝ်ႉ ႁႅင်းၵၢၼ်ၵူႊၵေႃႉၼႆႉ တီႈဢေႇသုတ်း မီးသုၼ်ႇလႆႈ ႁပ်ႉ ငိုၼ်းလိူၼ် ၸွမ်းၼင်ႇမၵ်းမၼ်ႈဝႆႉပၼ် ၼၼ်ႉယဝ်ႉ။⁶¹

မိူဝ်ႈပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း လႄႈ လိူၵ်ႈၵူၼ်း ႁဵတ်းၵၢၼ်ၸိုင်ႈမိူင်း ၼၼ်ႉ ႁေႉႁၢမ်ႈဝႆႉ ၵၢၼ်ၸႅၵ်ႇၽႄ သိူၵ်ႈသမ်ႇ တေႃႇၵၼ်ဝႆ့။ ၵူၺ်းၵႃႈ ဢၼ်ပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ဢၢပ်ႈပၼ်ၵၢၼ် တီႈၵူၼ်းၸၢႆး ၼင်ႇၵိုင်ႇငမ်ႇတင်းၶဝ် ၼၼ်ႉတႄႉ ဝႆႉပဵၼ်ၶေႃႈဝဵၼ်ႉသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈလႆႈယူႇ။⁶²

ၼၢင်းယိင်းၼႆႉ မီးသုၼ်ႇလႆႈၶေႃယွၼ်း ဝၼ်းလိုဝ်ႈၵိူတ်ႇလုၵ်ႈ ဢွၼ်ၼႃႈမိူဝ်ႈပႆႇၵိူတ်ႇလုၵ်ႈ ႁူၵ်းဝူင်ႈ၊ ၵိူတ်ႇလုၵ်ႈယဝ်ႉ ပႅတ်ႇဝူင်ႈၸဵမ်ၸိူဝ်းၼႆႉလႆႈယူႇ။⁶³ ၼႂ်းၶၵ်ႉတွၼ်ႈ ၵၢၼ်ၵွပ်ႇၵူႈ ၸဝ်ႈၵၢၼ်ၼၼ်ႉ ဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈၶဝ်ပႃး၊ လွင်ႈပၼ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၸိူဝ်းၼႆႉသေ မီးသုၼ်ႇၸၢမ်ႇ ပူၺ်ႈလႆႈ ဝၼ်းလိုဝ်ႈတႃႇၵိူတ်ႇလုၵ်ႈ ႁိုင်ၼၢၼ်းယူႇ။⁶⁴

သုၼ်ႇလႆႈဢဝ်ၶႂၢင်ႉၵိူတ်ႇလုၵ်ႈ၊ သုၼ်ႇလႆႈႁႅင်းၵၢၼ်တၢင်ႇလွင်ႈ၊ ၵၢၼ်လူလွမ်တူၺ်းထိုင် လႄႈ ၵၢၼ်ၵႅတ်ႇၶႄပၼ် ၸိူဝ်းၼႆႉ တႃႇၼၢင်းယိင်းၸိူဝ်း ႁဵတ်းသၢင်ႈၵၢၼ်ၼႂ်း ၶၵ်ႉတွၼ်ႈ ဢၼ်ဢမ်ႇမႅၼ်ႈၸွမ်းလွၵ်းၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇၸၢင်ႊ ၶဝ်ႈတၢင်းတိုဝ်း ၼႂ်းၾိင်ႈမိူင်းဢၼ်ပၼ်ဝႆႉ ၵၢၼ်ႁပ်ႉႁွင်း။

တႃႇႁူႉလွင်ႈ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ် ႁႅင်းၵၢၼ်လီငၢမ်း လိူဝ်ၼၼ်ႉ တူၺ်းတီႈ ၶၵ်ႉတွၼ်ႈ သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ် ႁႅင်းၵၢၼ် ၼၼ်ႉလႄႈ။

• (၂၀၀၇) ၾိင်ႈမိူင်းလွင်ႈဢႃႇယုႉတႃႇၵုပ်ႈၵူႊ- Age of Marriage Act (2007)
• 2005 မၢႆမီႈ ၵႅတ်ႇၶႄ ႁေႉၵင်ႈ ၵၢၼ်ၵႃႉၶၢႆၵူၼ်း
• ၁၈၉၈ ပၵ်းပိူင် ၵူၺ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈပၵ်းပိူင်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၾိင်ႈမိူင်းဢႅၵ်း (ပႃးမႃးဢႅၵ်း)- ပႅၵ်ႈ ၁၃
• ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် 2019
• ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ၁၈၉၈
• လၵ်းမိူင်း (2008)
• ပၵ်းပိူင် ပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇ ၁၈၇၂ (မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ ၂၀၁၅)
• ပၵ်းပိူင် တိူၵ်ႇႁႆႈ၊ လွၵ်းၼႃး ၂၀၁၂။ ၃ (ဆ)။
• ပၵ်းပိူင် ၶႂၢင်ႉလိုဝ်ႈ လႄႈ ဝၼ်းပိၵ်ႉၵၢၼ် ၁၉၅၁။ မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ ၂၀၁၄။
• ၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ (၆/၂၀၁၆)။
• ပၵ်းပိူင် မႄႈမွၵ်ႇယႃႈတႃႇတေလႆႈမူတ်းႁၢႆ မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ ၁၉၄၉။
• ပၵ်းပိူင် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ မေႃယႃ(Nurse) လႄႈ မေႃယႃၽၢႆႇလုမ်းလႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ (Midwife)(မႄႈၶူးလဵင်ႉလုၵ်ႈ)(၁၉/၁၉၉၀)။
• ပၵ်းပိူင် ပိူၼ်ႉထၢၼ်ၵႃႈၸၢင်ႈ ၼိုင်ႈဝၼ်းတီႈဢႄႇသူတ်း ၂၀၁၂။
• မူႇပိူင်ၸၢမ်းၶိူဝ်း ၵၢၼ်ၸႂ်ႉတိုဝ်းတီႈလိၼ် (တွၼ်ႈ ၇၅(ၵ)) ၂၀၁၆။
• ၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ
• ပၵ်းပိူင် ၶွၵ်ႈၶင်လူင် ၁၈၉၄။
• ပၵ်းပိူင် ႁုၼ်ႈမုၼ်းႁူမ်ႇလူမ်ႈတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း ၂၀၁၂။
• ပၵ်းပိူင် မႄႈမွၵ်ႇယႃႈတႃႇတေလႆႈမူတ်းႁၢႆ မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ ၁၉၄၉။

သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ် ၽူႈထုၵ်ႇၺႃးမၢပ်ႇမႂ်

• ရှားပါသည့် ဖြစ်စဉ်အချို့တွင် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ပြီးနောက် တချိန်တည်းတွင် ပြစ်ဒဏ် ချမှတ် ခံထား ရသူအပေါ် တစ်ဉီးချင်း စီအလိုက် ဖြစ်စေ၊ လူအများကို လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့် ပေးသည့် အခါတွင်ဖြစ်စေ၊ ထိုသူ ကျူးလွန်ခဲ့သော ပြစ်မှုများကို လွတ်ငြိမ်းသက်သာခွင့် ပေးနိုင်ပါသည်။
• ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံထားရသူသည် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ရရှိသည့်အခါ သို့မဟုတ် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာ ခွင့်တွင် ပါဝင်လာသည့်အခါ ထိုသူကျခံရန် ကျန်ရှိနေသောမည်သည့်ပြစ်ဒဏ်မဆိုမှ လွတ်ငြိမ်းခွင့်ရပြီး ချက်ချင်း လွှတ်ပေးရမည်ဖြစ်ပါသည်။
• ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့် သို့မဟုတ် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်တွင် ပါဝင်လာခြင်း၏ ဥပဒေဆိုင်ရာ အကျိုးဆက်များသည် သီးခြားဖြစ်ပေါ်နေသော အခြေအနေအပေါ်မူတည်ပြီး ကွဲပြားနိုင် သောကြောင့် ရှေ့နေနှင့် ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ခြင်းသည် အကောင်းဆုံးဖြစ်ပါသည်။
  • ရှေ့နေအနေဖြင့် ပြင်ဆင်မှု တင်သွင်းခြင်း သို့မဟုတ် အယူခံတင်ခြင်းကဲ့သို့သော အခြားရွေးချယ်စရာများကို ၎င်း၏ အမှုသည်ကို အသိပေးသင့်ပါသည်။ အမှုရောက်ရှိ နေသော အဆင့်ပေါ်မူတည်၍ တရားသူကြီးက စွဲချက်များကို ပလပ်ပေးရန်၊ သို့မဟုတ် ဉပဒေအရာရှိက စွဲချက်များကို ဖြုတ်ချပေးရန်၊ သို့မဟုတ် ရုပ်သိမ်းနိုင်သော အမှုများတွင် တရားလို၏ လျှောက်ထားမှုဖြင့် အမှုကို ရုပ်သိမ်းပေးရန် ရှေ့နေက ကြိုးစားပေးနိုင် ပါသည်။
• ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်လုပ်ငန်းစဉ် အစိတ်အပိုင်းအနေဖြင့် လွတ်ငြိမ်း ချမ်းသာခွင့် ရရန် ပြစ်ဒဏ်ကျခံရသူ အနေဖြင့် အချို့သောစာရွက်စာတမ်းများကို လက်မှတ်ထိုးရ နိုင်ပါသည်။ မမှန်ကန်သောထွက်ဆိုချက်များကို တင်ပြမိနိုင်ချေ၊ သို့မဟုတ် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့် ပေးခံရမည့်သူ အပေါ် မတရားဝန်ပိစေနိုင်မည့် သဘောတူညီချက်ကို ပေးလိုက်မိနိုင်ချေ တို့ကို ရှောင်ရှားနိုင်ရန်အတွက် ဖြစ်နိုင်လျှင် ဖြစ်နိုင်သည့်နေရာတိုင်းတွင် ထိုအထောက်အထား စာရွက်စာတမ်း များကို ရှေ့နေက ပြန်လည်ဆန်းစစ်သင့်ပါသည်။

ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်

• စွပ်စွဲခံရသူသည် အပြစ်ရှိကြောင်း ဝန်ခံလျှင် သို့မဟုတ် အခြားသူများ၏ ပြုလုပ်မှုများသည် ပြစ်မှုကျူးလွန်ခြင်းဖြစ်ကြောင်း သတင်းအချက်အလက်ကို ပေးလျှင် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်း ချမ်းသာခွင့် အတွက် အကြုံးဝင်နိုင်ပါသည်။ ¹
  • မိမိ၏ ပြုလုပ်မှုနှင့်စပ်လျဉ်း၍ ဝန်ခံရန် သို့မဟုတ် အခြားသူများကို ဆန့်ကျင် သက်သေ ထွက်ဆိုရန် ဆန္ဒရှိနေပါက မိမိ၏ ရှေ့နေနှင့် ဉီးစွာဆွေးနွေးတိုင်ပင်သင့်ပါသည်။
• စွပ်စွဲခံရသူသည် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ရရှိရန်အတွက် အပြစ်ရှိကြောင်းဝန်ခံရန်ဆုံးဖြတ်လျှင် စွပ်စွဲခံရသူကို ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်လုပ်ငန်းစဉ်အစိတ်အပိုင်းအနေဖြင့် တရားရုံးတွင် မျက်မြင် သက်သေ အဖြစ် စစ်မေးမည် ဖြစ်ပါသည်။ ²
• ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ရရှိရန်အတွက် ဥပဒေအရာရှိနှင့် ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းနိုင်သော်လည်း နောက်ဆုံး ဆုံးဖြတ်ချက်ချခြင်းသည် တရားသူကြီး၏ကိုယ်ပိုင်ဆုံးဖြတ်ခွင့် ဘောင်အတွင်းတွင်ရှိပါသည်။
• စွပ်စွဲခံရသူသည် ပြစ်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ အပြစ်ရှိကြောင်းယုံကြည်ထိုက်သည့် လုံလောက်သော ယုံကြည်ထိုက်သည့် အကြောင်းပြချက်များရှိသည်ဟု တရားသူကြီးက ထင်မြင်လျှင် စွပ်စွဲခံရသူကို စစ်ဆေးစီရင်ရန်အတွက် ပြည်ထောင်စုတရားလွှတ်တော်ချုပ် သို့မဟုတ် ခရိုင်တရားရုံးသို့ တင်ပို့မည် ဖြစ်သည်။ ³
• စွပ်စွဲခံရသူကို စစ်ဆေးစီရင်ရန်တင်ပို့သည့်အချိန်နှင့် နောက်ဆုံးဆုံးဖြတ်ချက်(စီရင်ချက်ချခြင်း) မတိုင်ခင် အချိန်ကြားတွင် ပြည်ထောင်စုတရားလွှတ်တော်ချုပ်သည် မူလတရားရုံး (မြို့နယ်သို့ မဟုတ်ခရိုင်တရားရုံး) ကို စွပ်စွဲခံရသူအား ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးရန်အမိန့်ပေးနိုင်ပါသည်။ ⁴
• ဥပဒေအရာရှိသည် စွပ်စွဲခံရသူသည် သက်သေခံချက်များကို ထိန်ချန်ထားခြင်းသို့မဟုတ် မမှန်သော သတင်းအချက်အလက်များပေးခြင်း စသည့် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပါ စည်းကမ်းချက် များကို လိုက်နာခြင်းရှိမရှိဟု တင်ပြနိုင်ပြီး ထိုအခါ မူလ စွဲချက်များ အပြင် သတင်း အချက် အလက် ဝှက်သိမ်းခြင်း၊ မမှန်သက်သေခံခြင်းတို့ ပြင်ပါ ⁵

သမ္မတ ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးခြင်း/လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်

• နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် ပြစ်မှုတစ်ခုအတွက် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံထားရသူ မည်သူကိုမဆို ပြစ်ဒဏ် သက်သာခွင့် ပေးခြင်း သို့မဟုတ် လူအုပ်စုတစ်စုကို လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့် တို့ကို ပေးနိုင်ပါသည်။ ⁶
  • ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်တွင် ရာဇဝတ်ပြစ်ဒဏ်၏ အစိတ်အပိုင်း တရပ်ရပ်ကို ဆိုင်ငံခြင်းမှ သည် ပြစ်ဒဏ်တစ်ရပ်လုံးကို ဆိုင်းငံ့ထားခြင်းလည်းပါဝင်နိုင်ပါသည်။
  • ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ကို လက်ခံရရှိသောလူပုဂ္ဂိုလ်(သို့မဟုတ် လူပုဂ္ဂိုလ်များ)အပေါ် စည်းကမ်းချက်များနှင့်ဖြစ်စေ၊စည်းကမ်းချက်များမထားဘဲဖြစ်စေ ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ကို ပေးနိုင်ပါသည်။
  • ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးခြင်း ခံရသူသည် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်တွင် ပါရှိသော စည်းကမ်းချက်များနှင့် မကိုက်ညီမှု တစုံတရာရှိခဲ့လျှင် နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် ပြစ်ဒဏ် လွတ်ငြိမ်းခွင့်ကို ဖျက်သိမ်းနိုင်ပြီး စွပ်စွဲခံရသူကို ကျန်ရှိသေးသော ပြစ်ဒဏ်အပိုင်းကို ဆက်လက်ကျခံစေရန် အမိန့်ပေးနိုင်ပါသည်။ ⁷
    • သီးခြားဖော်ပြထားသော အပြုအမှုများကို လုပ်ဆောင်ခြင်းမှ ရှောင်ကျဉ်ရန် သို့မဟုတ် ဆောင်ရွက်ခြင်းမပြုရန် စသည့်အချက်များအပေါ် အခြေခံပြီး ပြစ်ဒဏ် လွတ်ငြိမ်းခွင့် သို့မဟုတ် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်များကို စည်းကမ်းချက် ထား၍ ပေးခြင်းဖြစ်နိုင်ပါသည်။
• သမ္မတသည် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးရန်အလို့ငှာ အမှုကိုစစ်ဆေးစီရင်ခဲ့သည့် ရုံးထိုင် တရားသူကြီး၏ သဘောထားမှတ်ချက်ကို ရယူနိုင်သည်။ ⁸
• ယေဘုယျအားဖြင့် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်များကို အုပ်စုတစ်စုအပေါ် ပြုလုပ်လေ့ရှိသော်လည်း ဖြစ်နိုင်လျှင် ပြစ်ဒဏ်ကျခံနေရသူ အနေဖြင့် အုပ်ချုပ်ရေးကဏ္ဍမှ သက်ဆိုင်ရာအာဏာပိုင်များထံ ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့် ၊ သက်သာခွင့်ပေးပါရန် တစ်ဦးချင်းအယူခံများ တင်သွင်းရန် စဉ်းစား သင့်ပါသည်။