သေသေၵေႃႉၵေႃႉ လႆႈထုၵ်ႇတီႉၵမ်ႁိုဝ်?

သုၼ်ႇလႆႈတႃႇၸၢင်ႈ ၽူႈတၢင်ၼႃႈ

သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ႇႁဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ

• သုၼ်ႇလႆႈတႃႇၸၢင်ႈ ၽူႈတၢင်ၼႃႈ^{13 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 340။)}
• ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း ၺႃးၵုမ်းၶင်ဝႆႉ 24 ၸူဝ်ႈမူင်းၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၸွမ်း ၽူႈတၢင်ၼႃႈ သုၼ်ႇတူဝ်^{14 (မၢႆမီႈ လွင်ႈၶင်ၶွၵ်ႈ မၢႆ 40၊ ပပ်ႉၵႅမ်မိုဝ်းၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈ ပွင်ႈလိၵ်ႈ 73-74။)}
• ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း တႄႇပိုတ်ႇလိူင်ႈ (ဢမူႉ) တေႃႇထိုင်ဢမူႉပေႃးယဝ်ႉၵႂႃႇၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈဢမ်ႇပၼ်ငိုၼ်းလႆႈၼႆ မီးသုၼ်ႇလႆႈဢဝ် ၽူႈတၢင်ၼႃႈ ၸိုင်ႈမိူင်း မႃးၸွႆႈပၼ်လၢႆလၢႆ^{15 ((2016) မၢႆမီႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈၸွႆႈထႅမ် (2021) မႄးမၢႆမီႈ တွၼ်ႈ 2(ၶ)။မၢႆမီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းၽူႈတၢင်ၼႃႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် တွၼ်ႈ 36(ဌ)၊ မၢႆမီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းၽူႈတၢင်ၼႃႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ တွၼ်ႈ 110။ ပပ်ႉၵႅမ်မိုဝ်း လုမ်းတတ်းသိၼ် 457(1)။ )}

 

သုၼ်ႇဢမ်ႇလၢတ်ႈသင်သေ ယူႇလႆႈတဵတ်ႇယဵၼ်

ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိတ်ႈ လွၵ်ႇငိုတ်ႈ ၵေႃႉထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ်၊ ပၼ်ၵႂၢမ်းမၼ်ႈၵႅၼ်ႇ၊ တႅၵ်းတဵင်ႁႂ်ႈယွမ်းႁပ်ႉ၊ ႁဵတ်းႁၢႆႉၸႃႉ ဢမ်ႇၼၼ် ၸႂ်ႉလွၵ်းလၢႆးသေလွင်ႈလွင်ႈသေ ႁႂ်ႈလၢတ်ႈဢွၵ်ႇၶေႃႈမုၼ်း ၶၢဝ်ႇသၢၼ် ၸိူင်ႉၼၼ် ဢမ်ႇလႆႈ။^{16(မၢႆမီႈ ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 330၊ တွၼ်ႈ 331၊ 343။)}
ၶေႃႈၵႂၢမ်းဢၼ် မွၵ်ႇလၢတ်ႈ ပႃႈၼႃႈၽူႈတတ်းသိၼ်ၼၼ်ႉၵူၺ်း ဢဝ်ပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇ ၵေႃႉထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉလႆႈ။^{17 ((1872) မၢႆမီႈ လွင်ႈသၢၵ်ႈသေႇ (2015 မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ) တွၼ်ႈ 24။)}

 

ၵၢၼ်တီႉၵမ်

တေလႆႈဢဝ်တူဝ်ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇၼၼ်ႉ မႃးၸူးၽၢႆႇၼႃႈ ၽူႈတတ်းသိၼ် ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း 24 ၸူဝ်ႈမူင်း။^{18 ((2008) လၵ်းမိူင်း တွၼ်ႈ 376။)}
သင်ဝႃႈၵေႃႉထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ မီးဢႃႇယု 18 ပီႊလူင်းတႂ်ႈ (လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈ) ၼႆ ၵေႃႉထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ လႆႈသုၼ်ႇလႆႈၽူႈယႂ်ႇသေဢမ်ႇၵႃး လႆႈပႃးသုၼ်ႇလႆႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ
လႄႈ သုၼ်ႇလႆႈတႃႇလူလွမ်တူၺ်းထိုင်လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈထႅင်ႈ။ မိူဝ်ႈပႂ်ႇလႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈ လွင်ႈတၢင်းတၢင်ႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈဢဝ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢၢပ်ႇပၼ်တီႈ လုမ်းတတ်းသိၼ်ၵမ်းလဵဝ်။^{19 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ တွၼ်ႈ 20။)}
ႁေႉႁၢမ်ႈဝႆႉ ၵၢၼ်တီႉၵမ်ၵုမ်းၶင် ဢၼ်ဢမ်ႇမီးဝၼ်းသုတ်းတိူၵ်ႈ။
ဢမူႉ ဢၼ်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈၶဝ် ဢဝ်လိူင်ႈဢမ်ႇလႆႈၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇလႆႈတီႉၺွပ်း ၵုမ်းၶင်ဝႆႉ ႁိုင်လိူဝ် 24 ၸူဝ်ႈမူင်း။
ပေႃးပဵၼ်ဢမူႉဢၼ် ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈ ဢဝ်လိူင်ႈလႆႈၼၼ်ႉၼႆ ၵေႃႉထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ တုၵ်းယွၼ်းလႆႈ တီႈၽူႈတတ်းသိၼ် တႃႇတေပွႆႇပၼ် (ဢမ်ႇၼၼ်) တႃႇယူႇၼွၵ်ႈၶွၵ်ႈၶင်သေ ၵႄႈၶၢႆတေႃႇသူႈ။ (ႁပ်ႉထွမ်ႇရမၢၼ်ႇ)^{20 (ပပ်ႉၵႅမ်မိုဝ်း လုမ်းတတ်းသိၼ် ပွင်ႈလိၵ်ႈ 403(1)။)}
မိူဝ်ႈၸဝ်ႈၼႃႈတီႈ ပလိၵ်ႈၶဝ် တိုၵ်ႉၸႅတ်ႈတူၺ်း ဢမူႉယူႇၼၼ်ႉ ဢိင်ၼိူဝ်လိူင်ဢမူႉ/မၢႆမီႈ သေ ၸင်ႈၵုမ်းၶင်ဝႆႉ 15 ဝၼ်းထိုင် 30 ဝၼ်း။^{21 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 167၊ 167 (2)။)}

 

သင်ဘာလုပ်နိုင်သလဲ။

 

ၽွင်းပလိၵ်ႈၶဝ် ၵုမ်းၶင်ဝႆႉၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇၺႃးပူၼ်ႉပႅၼ်တင်းတူဝ်ၸႂ်

ၽွင်းၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇ ၺႃးၵုမ်းၶင်ဝႆႉၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈၶဝ် တေဢမ်ႇလႆႈႁဵတ်းႁႂ်ႈၽူႈၶွင်ႈ မၢပ်ႇၸဵပ်းသႅပ်ႇ လႄႈ တိူဝ်ႉသၢင်ႈ တေဢမ်ႇလႆႈပွႆႈဝႆႉ ႁႂ်ႈႁဵတ်းၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇၸဵပ်းသႅပ်ႇ တိူဝ်ႉသၢင်ႈ။^{22 (1995 မၢႆမီႈ ထိင်းသိမ်းလၵ်းမၢႆ ပလိၵ်ႈၵူၼ်းမိူင်း(1997 မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ) တွၼ်ႈ 17(ၵ)။ (2008) လၵ်းမိူင်း တွၼ်ႈ 44။ ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 330၊ 331။)}
သင်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈ ၵူတ်ႇထတ်းတွင်ႈထၢမ် ပဵၼ်တၢင်းၵၢၼ်တီႈၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇ ဢၼ်ၺႃးတီႉ ၵမ်ဝႆႉၼၼ်ႉ ယိုင်းဢၢၼ်းတႃႇယွမ်းႁပ်ႉတၢင်းၽိတ်း ဢမ်ႇၼၼ် တႃႇလႆႈၶေႃႈမုၼ်း ၶၢဝ်ႇသၢၼ်ၼႆသေ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇၸဵပ်းသႅပ်ၸိုင် ၼၼ်ႉပဵၼ်ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈယဝ်ႉ။^{23 (1995 မၢႆမီႈ ထိင်းသိမ်းလၵ်းမၢႆပလိၵ်ႈ (1997မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ) တွၼ်ႈ 17(ဂ)။ (2008) လၵ်းမိူင်း တွၼ်ႈ 44။ ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 330၊ 331။)}

 

သုၼ်ႇတႃႇႁပ်ႉပၢၵ်ႇ

ၵေႃႉထုၵ်ႇၺႃးမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇတၢင်ႇယိုၼ်ႈ ၶေႃႈၵမ်ႉယၼ် လႄႈ သုၼ်ႇလႆႈႁပ်ႉထွမ်ႇ ၵၢၼ်ၵမ်ႉယၼ်။^{24 (ပပ်ႉၵႅမ်မိုဝ်း ပလိၵ်ႈ ပွၵ်းလိၵ်ႈ 1785။)}
သင်ပဵၼ်လိူင်ႈဢၼ်မီးသုၼ်ႇလႆႈ ၵၢၼ်ၵမ်ႉယၼ် ၼၼ်ႉၸိုင် ၼွၵ်ႈလိူဝ်တၢင်ႇလွင်ႈ ၽူႈတတ်းသိၼ် တေလႆႈပၼ်သုၼ်ႇလႆႈ ၵၢၼ်ၵမ်ႉယၼ်ယဝ်ႉ။^{25 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 496။)} အာမခံပေးခွင့်ရှိသည့် အမှုဖြစ်စေ၊ အာမခံမရနိုင်သည့် အမှုမျိုးဖြစ်စေ၊ စွပ်စွဲခံရသူသည် –

 

1. ဢႃႇယူႉ 16 ပီႊလူင်းတႆႈ
2. ပဵၼ်ၼၢင်းယိင်း
3. ပၢႆးယူႇလီဢမ်ႇၶႅမ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် ဢိင်ႇၵႃႇဢမ်ႇတဵမ်ထူၼ်ႈၼႆၸိုင် တေလႆႈမီးသုၼ်ႇလႆႈ လွင်ႈၵမ်ႉယၼ်။2^{26 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 497(1)။)}

 

အာမခံပေးခွင့် မရှိသည့် အမှုဖြင့် စွဲဆိုရန် စုံစမ်းစစ်ဆေးရာတွင် လုံလောက်သည့် သက်သေ မရှိပါက စွပ်စွဲခံရသူကို အာမခံ ဖြင့် လွှတ်ပေးရမည်။^{သင်ပဵၼ်ဢမူႉဢၼ် ဢမ်ႇမီးသုၼ်ႇလႆႈ ၵၢၼ်ၵမ်ႉယၼ်ၼၼ်ႉသေတႃႉ ပေႃးလုမ်းတတ်းသိၼ်ၶဝ် ၸႅတ်ႈတူၺ်းယဝ်ႉ ပေႃးဢမ်ႇမီး သၢၵ်ႇသေႇတဵမ်ထူၼ်ႈၸိုင်ႈ တေလႆႈပွႆႇပၼ် ၵေႃႉထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ် ၸွမ်းၼင်ႇ သုၼ်ႇၵမ်ႉယၼ်။}
ငိုၼ်းတွၼ်ႈတႃႇ ၵမ်ႉယၼ်ၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇလႆႈၼမ်ႁႅင်းလူၼ်ႉလိူဝ်။^{28 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 498။)}

 

သင်လုပ်နိုင်သည့်အရာများ

ၸၢင်ႈၽူႈတၢင်ၼႃႈ။

သင်ဝႃႈထုၵ်ႇတွပ်ႇထႅင် လွင်ႈသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၼၼ်ႉၼႆ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ်လႆႈ။
မိူဝ်ႈၸႅတ်ႈဢမူႉၼၼ်ႉ တၢင်ႇၼႄ ၵၢၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႆႈ။

 

ၸႂ်ႉသုၼ်ႇ ယူႇယဵၼ်ယဵၼ်

ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် လုမ်းတတ်းသိၼ် လၢတ်ႈဝႃႈမီးတၢင်းၽိတ်း ဢမ်ႇၼၼ်ႇ မိူဝ်ႈဢမ်ႇပႂ်ႇလႆႈယွမ်းႁပ်ႉဝႃႈ ပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈဢုပ်ႇဢူဝ်းၸွမ်း ၽူႈတၢင်ၼႃႈသုၼ်ႇတူဝ်။
ႁႂ်ႈတွပ်ႇထႅင်ၶိုၼ်း လွင်ႈၵၢၼ်တဵၵ်းတဵင်ႁႂ်ႈယွမ်းႁပ်ႉ ႁႂ်ႈပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇ ဢၼ်တၢင်ႇၼႄ တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်။
သင်ဝႃႈ တဵၵ်းတဵင်ႁႂ်ႈယွမ်းႁပ်ႉၼႆ ႁႂ်ႈယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် ဢမ်ႇၼၼ် တၢင်ႇၼႄပၼ် ၵၢၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်းဝႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ။
သင်ဝႃႈ ၽူႈမီးၸၼ်ႉပလိၵ်ႈလွၵ်ႇငိုတ်ႈ ႁႂ်ႈယွမ်းႁပ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် ႁႂ်ႈပၼ်ၶေႃႈမုၼ်းၶၢဝ်ႇငၢဝ်း၊ ပၼ်ၵႂၢမ်းမၼ်ႈၵႅၼ်ႇ၊ ပေႃႉထုပ်ႉႁႂ်ႈၸဵပ်းတူဝ်၊ တဵၵ်းတဵင်ႁၢဝ်ႉႁႅင်းၼႆ ၶိုၼ်းဢဝ်လိူင်ႈ လွင်ႈၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ် တီႈၽူႈမီးၸၼ်ႉပလိၵ်ႈၵေႃႉၼၼ်ႉသေ တၢင်ႇထိုင်တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်လႆႈ။

 

ၸႂ်ႉသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ် ၵၢၼ်တီႉၺွပ်းၵုမ်းၶင်။ 

 

ဝၢႆးသေထုၵ်ႇတီႉၺွပ်းၵုမ်းၶင်ဝႆႉ တီႈလုမ်းပလိၵ်ႈ တႃႇႁႂ်ႈၸဵဝ်းလႆႈဢွၵ်ႇၶွၵ်ႈၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈၼႅတ်ႈ ၸတ်းၵၢၼ်ဝႆးဝႆး။
ၵဵဝ်ႇၸွမ်းမၢႆမီႈ လွင်ႈၵၢၼ်တီႉၺွပ်း ၵုမ်းၶင်ဝႆႉၼၼ်ႉ တွင်ႈထၢမ်တီႈ လုမ်းၸၼ်ႉၼိူဝ်လႆႈ။^{90 (ရာဇဝတ်ကျင့်ထုံးဥပဒေ ပုဒ်မ ၄၉၁(၁) (က)-(ခ)။)}
ၵဵဝ်ႇၸွမ်းမၢႆမီႈ လွင်ႈၵၢၼ်တီႉၺွပ်း ၵုမ်းၶင်ဝႆႉၼၼ်ႉ တွင်ႈထၢမ်တီႈ လုမ်းၸၼ်ႉၼိူဝ်လႆႈ။^{91 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 491 (1) (က)-(ခ)။)}  တႅမ်ႈလိၵ်ႈ ယိုၼ်ႈပၼ် ၼႃႈသၽႃးမိူင်းႁူမ်ႈတူမ်^{92 (မၢႆမီႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈတၢင်ႇၽိုၼ်လိၵ်ႈ ၶေႃႈပူင် (No.24/2014)၊ (2018) မၢႆမီႈ ပိူင်ငဝ်ႈပိုၼ်းမိူင်း တွၼ်ႈ 378။)}  ကို ပြုလုပ်နိုင်သည်။
သို့ ဢမ်ႇၼၼ် မိူဝ်ႈလုမ်းတတ်းသိၼ် တိုၵ်ႉထတ်းၸႅတ်ႈယူႇၼၼ်ႉ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းယိုၼ်ႈတၢင်ႇတီႈလုမ်းၸၼ်ႉၼိူဝ်^{93 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 439။)}

သင်ဝႃႈ ၽူႈမီးၸၼ်ႉၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈ တဵၵ်းတဵင်ပေႉၵိၼ်လူႇလၢႆၼႆ တေလႆႈတၢင်ႇၼႄ တီႈၽူႈတတ်းသိၼ် ၵမ်းလဵဝ်။ 

သင်ဝႃႈ ဢမ်ႇၸၢင်ႈဢွၵ်ႇ လွင်ႈၵုမ်းၶင် တီႈႁူင်းပလိၵ်ႈ ဝႆးဝႆးၼႆ ယွၼ်းႁႂ်ႈ ၶၢႆႉပၼ်တီႈၶင်ၼၼ်ႉလႆႈ။
သင်ဝႃႈ ၽူႈမီးၸၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတိူဝ်ႉသႅပ်ႇ မၢတ်ႇၸဵပ်း ၽွင်းယၢမ်း ၵၢၼ်ၸႅတ်ႈထၢမ် ႁႂ်ႈပၼ်ၶေႃႈမုၼ်း တီႈၶွၵ်ႈၶင်ႁူင်းပလိၵ်ႈၼၼ်ႉၼႆ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်
ပူၼ်ႉပႅၼ် လွင်ႈၶဝ်ႁဵတ်းႁၢႆႉၼၼ်ႉသေ တိူင်ႇဢဝ်လိူင်ႈၶဝ် ထိုင်တီႈလုမ်းလႆႈ။ သင်ဝႃႈ ၽူႈမီးၸၼ်ႉၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတိူဝ်ႉၸႅပ်ႇမၢတ်ႇၸဵပ်း
ရဲအရာရှိမှ ထိခိုက်နာကျင်စေလျှင်^{94 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 330။)}  သို့မဟုတ်  အခြား တစ်ဦး တစ်ယောက်မှ ထိခိုက်နာကျင်အောင် ပြုလုပ်နေသည်ကို ခွင့်ပြုထားလျှင်   ရဲဝန်ထမ်းဆိုင်ရာ အုပ်ချုပ်မှုစည်းမျဉ်းကျင့်ထုံးနှင့်အညီ အရေးယူရန် တိုင်ကြားနိုင်သည်။
သင်ဝႃႈ ၽူႈမီးၸၼ်ႉၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈတိူဝ်ႉၸႅပ်ႇမၢတ်ႇၸဵပ်း^{95 ((1995) မၢႆမီႈ ထိင်းသိမ်း လၵ်းမၢႆပလိၵ်ႈၵူၼ်းမိူင်း (1997 မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ) တွၼ်ႈ 17(ဆ)။)}   ၼႆ ဢိင်ၼိူဝ် မၢႆမီႈၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပလိၵ်ႈသေ တိူင်ႇဢဝ်လိူင်ႈၶဝ်လႆႈ။

ၸႂ်ႉသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ် ၵၢၼ်ၵမ်ႉယၼ်။

ႁႂ်ႈတၢင်ႇယိုၼ်ႈၵၢၼ် ၵမ်ႉယၼ်(ဢမႃႉၶၢၼ်ႇ)ဝႆးဝႆး။
သင်ဝႃႈဢမ်ႇပေႃးၸႂ် လွင်ႈၶေႃႈတွပ်ႇ ၵၢၼ်ထွမ်ႇလွင်ႈၵၢၼ် ၵမ်ႉယၼ်ၼၼ်ႉၼႆ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းၶေႃႈပူင် သေ ၶိုၼ်းတၢင်ႇထိုင်တီႈ လုမ်းၸၼ်ႉၼိူဝ်လႆႈ။⁹⁶

 

ၶေႃႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင် တႃႇၸၢင်ႈၽူႈတၢင်ၼႃႈ

သုၼ်ႇလႆႈတႃႇၸၢင်ႈ ၽူႈတၢင်ၼႃႈ

သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ႇႁဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ

• သုၼ်ႇလႆႈတႃႇၸၢင်ႈ ၽူႈတၢင်ၼႃႈ^{30 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 340)}
• ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း ၺႃးၵုမ်းၶင်ဝႆႉ 24 ၸူဝ်ႈမူင်းၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၸွမ်း ၽူႈတၢင်ၼႃႈ သုၼ်ႇတူဝ်^{31 (မၢႆမီႈ လွင်ႈၶင်ၶွၵ်ႈ တွၼ်ႈ 40၊ ပပ်ႉၵႅမ်မိုဝ်း ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈ ပွင်ႈလိၵ်ႈ 73-74။)}
• ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း တႄႇပိုတ်ႇလိူင်ႈ (ဢမူႉ) တေႃႇထိုင်ဢမူႉပေႃးယဝ်ႉၵႂႃႇၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈဢမ်ႇပၼ်ငိုၼ်းလႆႈၼႆ မီးသုၼ်ႇလႆႈဢဝ် ၽူႈတၢင်ၼႃႈ ၸိုင်ႈမိူင်း မႃးၸွႆႈပၼ်လၢႆလၢႆ^{32 ((2016) မၢႆမီႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈၸွႆႈထႅမ် (2021) မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ တွၼ်ႈ 2(ခ)။ မၢႆမီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းၽူႈတၢင်ၼႃႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် တွၼ်ႈ 36(ဌ)၊ မၢႆမီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းၽူႈတၢင်ၼႃႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ ၵၢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈမၢႆမီႈ 110။ ပပ်ႉၵႅမ်မိုဝ်း လုမ်းတတ်းသိၼ် တွၼ်ႈ 457(1)။)}

သုၼ်ႇလႆႈမၢႆတွင်းဝႆႉ လွင်ႈဢမ်ႇမီးတၢင်းၽိတ်း 

တွၼ်ႈတႃႈ လွင်ႈၽိတ်းၾိင်ႈဢၼ်ဢဝ်တၢင်းၽိတ်းဝႆႉၼၼ်ႉ တေႃႇထိုင်ၶၢဝ်းယၢမ်းၼေလႆႈသၢၵ်ႈသေႇ တဵမ်ထူၼ်ႈသေ ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇၼၼ်ႉ တိုၵ်ႉပဵၼ်ၽူႈမီးတၢင်းၽိတ်း။^{33 (မၢႆမီႈ လွင်ႈသၢၵ်ႈသေႇ မၢႆ 101၊ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မိူင်းမၢၼ်ႈ v.ဢူးဢေးၵျီႊ၊1964 BLR 396၊ မွင်ႇတိၼ်ႇမျုႉ v. မိူင်းႁူမ်ႈတုမ်မၢၼ်ႊမႃႊ၊ 1966 B.R.644)}

သုၼ်ႇလႆႈတုမ်ႉတွပ်ႇၶေႇၶႆၶိုၼ်း

ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႈၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇလႆႈႁပ်ႉႁူႉၸွမ်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ/ တွၼ်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၺႃးမၢပ်ႇမႂ်ဝႆႉၼၼ်ႉ။^{35 (ရာဇဝတ်ကျင့်ထုံးဥပဒေ ပုဒ်မ ၂၁၀။)}
ၵဵဝ်ႇၵပ်းလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈဢၼ်ၸဝ်ႈၵဝ်ႇ ၺႃးမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉသေ မီးသုၼ်ႇဢွၵ်ႇၶေႃႈထၢမ် လႄႈ တႃႉၸွမ်း တႃႁၼ်သၢၵ်ႈသေႇ တင်းလၵ်းထၢၼ်တၢင်ႇလွင်ႈ ဢၼ်တေတၢင်ႇလၢတ်ႈၼေတီႈလုမ်းထတ်းသိၼ်ၼၼ်ႉယူႇ။^{36 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 210။)} ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇလႆႈတၢင်ႇ လၢတ်ႈၼေလၵ်းထၢၼ်ဢၼ်တေပဵၼ်တႃႇၼမ်ႉတွၼ်းၽွၼ်းလီ လႄႈ တႃႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉလႆႈ။^{37 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 208(2)။)}
ၵေႃႉထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇလႆႈတၢင်ႇလၢတ်ႈၼႄ သၢၵ်ႈသေႇ ဢၼ်တေပဵၼ် ၽွၼ်းလီ တွၼ်ႈတႃႇၸဝ်ႈၵဝ်ႇၼၼ်ႉလႆႈ။^{38 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 298၊ 290၊ 342။)} ႈၵေႃႉထုၵ်ႇၺႃးမၢပ်ႇမႂ် ၶိုၼ်းပဵၼ်တႃႁၼ်သၢၵ်ႈသေႇ^{39 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 342(1) (က)။)}

ၶၢဝ်းယၢမ်း လႄႈ လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ် ဢၼ်ၵုမ်ႇထူၼ်ႈ

တႃႇၵေႈၶႆလႆႈ ၶေႃႈမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈပၼ်ၶၢဝ်းယၢမ်းႁၢင်ႈႁႅၼ်း တီႈၽူႈထုၵ်ႇၺႃးမၢပ်ႇမႂ်သေ တေလႆႈ ၵမ်ႉၸွႆႈပၼ်ဢၼ်တေပဵၼ်တၢင်းၵမ်ႉထႅမ်ၼၼ်ႉ။^{40 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 342(2)။)}

တႃႇၵႄႈၶၢႆလႆႈ ၶေႃႈမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ တေလႆႈပၼ် ၶၢဝ်းယၢမ်းႁၢင်ႈႁႅၼ်းတွၼ်ႈတႃႇၽူႈထုၵ်ႇၺႃးမၢပ်ႇမႂ်သေ တေလႆႈ ၵမ်ႉၸွႆႈပၼ်တၢင်းၵမ်ႉထႅမ်။^{41 ((2008) လၵ်းမိူင်း တွၼ်ႈ 19(ဂ)၊ 375။)}  တို့ပါဝင်သည်။

ၶၢဝ်းယၢမ်း လႄႈ လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ် ဢၼ်ၵုမ်ႇထူၼ်ႈ

ၽူႈထုၵ်ႇၺႃးမၢပ်ႇမႂ် မီးသုၼ်ႇလႆႈႁပ်ႉ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇၸႅတ်ႈ ဢၼ်မီးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း လႄႈ လွတ်ႈၵၢင်းတင်း လွင်ႈဢမ်ႇၸွမ်းၽၢႆႇလႂ်။^{42 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 361။)}
လွင်ႈတတ်းသိၼ် တီႈလုမ်း တႅပ်းတတ်းတြႃးၼၼ်ႉ ဢိင်ၼိူဝ်မၢႆမီႈလႄႈ ၶေႃႈမုၼ်းဢၼ်ၵဵဝ်ႇၸွမ်းဢမူႉၼၼ်ႉသေ တေလႆႈၵၢင်းယၢၼ်တင်း ၵၢၼ်ၸွမ်းၽၢႆႇ လႄႈ လွင်ႈၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈ။^{43 ((2008) လၵ်းမိူင်း တွၼ်ႈ 347။)}
ၽူႈတတ်းသိၼ်ၼႆႉ တေလႆႈမီးဝႆႉသေႁပ်ႉထွမ်ႇၸွမ်း ၽွင်းမိူဝ်ႈတၢင်ႇလၢတ်ႈ လွင်ႈတၢင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ ၵူႈပွၵ်ႈ။ မိူဝ်ႈႁပ်ႉထွမ်ႇၵူတ်ႇထတ်း ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈၼၼ်ႉ တေလႆႈမီးၽူႈတတ်းသိၼ်ၵေႃႉပဵၼ်ၽူႈၼင်ႈ ၸိုင်ႈပၼ်ၶေႃႈတႅပ်းတတ်းလႆႈတႃႇသေႇ။^{44 (ဒ္(2017) လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵၢၼ်တတ်းသိၼ် တွၼ်ႈတႃႇၽူႈတတ်းသိၼ် ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ပွင်ႈ1 ထိုင် ပွင်ႈ 4။)}

ၵူၼ်းၸိူဝ်းၶဝ်ႈပႃးၼႂ်းပၢင်မၢပ်ႇမႂ် ၵၢၼ်တတ်းသိၼ် မိူၼ်ၼင်ႇ ၽူႈတတ်းသိၼ်၊ ၽူႈမီးၸၼ်ႉၽၢႆႇမၢႆမီႈ လႄႈ ၸိူဝ်းပဵၼ်ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်လူင်ပွင်ႈၸိုင်ႈ ၽူႈလႂ်ၽႂ်သေဢမ်ႇဝႃႈ ႁေႉႁၢမ်ႈတေဢမ်ႇလႆႈႁပ်ႉၶူဝ်းတွၼ်ႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၶူဝ်းၶွင်ဢၼ်မီးၵႃႈၶၼ် သေဢၼ်ဢၼ်တီႈ ၵူၼ်းၸိူဝ်းၵပ်းၵၢႆႇၵၼ်တင်း ၵၢၼ်မၢပ်ႇမႂ်။^{45 ((၂၀၁၇)မြန်မာနိုင်ငံ တရားသူကြီးများအတွက် တရားစီရင်ရေး ကျင့်ဝတ် အပိုဒ် ၁ မှ ၄။ (၂၀၁၃) အဂတိလိုက်စားမှုတိုက်ဖျက်ရေးဥပဒေ (၂၀၁၆၊ ၂၀၁၇ ပြင်ဆင်ချက်))}

သုၼ်ႇလႆႈႁဵတ်းသၢင်ႈ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ ၶၼ်ၶၼ်ဝႆးဝႆး တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်

ၼင်ႇႁိုဝ်တေပဵၼ် ၵၢၼ်ၵူတ်ႇၸႅတ်ႈ ၵၢၼ်တတ်းသိၼ် ဢၼ်ၽဵင်ႇပဵင်းၸွမ်းထမ်းၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီ ၶပ်းၶိုင်ၵူတ်ႇၸႅတ်ႈပၼ် ၵူၼ်းၵေႃႉထုၵ်ႇၺႃးမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ ၶၼ်ၶၼ်ဝႆးဝႆး ၸွမ်းၼင်ႇပွင်ပဵၼ်လႆႈ။^{46 ((2017) လွင်ႈတိုဝ်းၵမ် ၵၢၼ်တတ်းသိၼ် တွၼ်ႈတႃႇၽူႈတတ်းသိၼ် ၼႂ်းမိူင်းမၢၼ်ႈ ပွင်ႈ 1 ထိုင် ပွင်ႈ4။ (2013) မၢႆမီႈ သၢၼ်ၶတ်း တၢင်းၵိၼ်သူး (2016၊ 2017 မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ))}
ၼႂ်းၵၢၼ်ၵူတ်ႇၸႅတ်ႈ တတ်းသိၼ်လွင်ႈဢမူႉၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈတၢင်းမၼ်ႈၵႅၼ်ႇ၊ ၽဵင်ႇပဵင်းသင်သေ တေဢမ်ႇလႆႈ ႁဵတ်းႁႂ်ႈၶၵ်ႉတွၼ်ႈၵၢၼ် ထိူင်း။^{47 (ပပ်ႉၵႅမ်မိုဝ်း လုမ်းတတ်းသိၼ် ပွင်ႈလိၵ်ႈ 466။)}
ၽူႈတတ်းသိၼ်ၶဝ်ၵေႃႈ ထုၵ်ႇလီဝႄႈ ၵမ်းၵမ်းၶၢႆႉ ႁွင်ႉၶိုၼ်ႈလုမ်းတတ်းသိၼ်။^{48 (ပပ်ႉၵႅမ်မိုဝ်း လုမ်းတတ်းသိၼ် ပွင်ႈလိၵ်ႈ 24။)}

သုၼ်ႇလႆႈႁပ်ႉထွမ်ႇၵူတ်ႇထတ်း ၽၢႆႇၼႃႈၵူၼ်းတင်းၼမ် တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်

လိူဝႅသေၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈၵမ်ႈၽွင်ႈ ဢၼ်ၵဵဝ်တင်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ တေလႆႈၸတ်းၵၢၼ်ၵူတ်ႇထတ်း တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ဢၼ်ၵူၼ်မိူင်းတင်းၼမ်ၶဝ်ၵႂႃႇထွမ်ႇ တူၺ်းၸွမ်းလႆႈထိုင် ၼႂ်းပၢင်တတ်းသိၼ်။^{49 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 344(1)။)}

ၶေႃႈတႅပ်းတတ်းလုမ်းတတ်းသိၼ် လႄႈ လွင်ႈၶေႃယွၼ်းႁႂ်ႈထတ်းသၢင်ႈပၼ် ၶေႃႈတႅပ်းတတ်း

လုမ်းတတ်းသိၼ်ၼႆႉ တေလႆႈတမ်းဝၢင်းၶေႃႈပူင် လႄႈ ၶေႃႈတႅပ်းတတ်း တီႈၼႂ်းပၢင်တတ်းသိၼ် ဢၼ်မီးၵုၼ်းတၢင်းၼမ် ႁူႉႁၼ်ၸွမ်းၸႅင်ႈလႅင်းလီၼၼ်ႉ။^{50 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 352။ လၵ်းမိူင်း တွၼ်ႈ 19(ခ)။ ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ (2019)တွၼ်ႈ 84(ခ)။)}
ၶေႃႈပူင် ဢၼ်တႅပ်းတတ်း ၵမ်းလိုၼ်းသုတ်းၼၼ်ႉ ၽူႈတတ်းသိၼ် တေလႆႈတႅမ်ႈႁႂ်ႈၸႅင်ႈလႅင်ႈ တႅမ်ႈပဵၼ် ၽိုၼ်လိၵ်ႈၽိုၼ်လၢႆးဝႆႉသေဢမ်ႇၵႃး တေလႆႈတႅမ်ႈ သပ်းလႅင်းၼႄပႃး ယွၼ်ႉမီးလွင်ႈတၢင်းၸိူင်ႉႁိုဝ်သေ တႅပ်းတတ်းၵႂႃႇ။^{51 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 366(က)။)} ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇၼၼ်ႉမီးသုၼ်ႇၶေႃ ယွၼ်းႁႂ်ႈထတ်းသၢင်ပၼ် ၶေႃႈတႅပ်းတတ်း တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်ၼၼ်ႉလႆႈ။^{52 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 367(1)။)}

 

သင်လုပ်နိုင်သည့်အရာများ

ၸၢင်ႈၽူႈတၢင်ၼႃႈ။

သင်ဝႃႈထုၵ်ႇတွပ်ႇထႅင် လွင်ႈသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၼၼ်ႉၼႆ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ်လႆႈ။
မိူဝ်ႈၸႅတ်ႈဢမူႉၼၼ်ႉ တၢင်ႇၼႄ ၵၢၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉလႆႈ။

သင်ဝႃႈ ၽူႈမီးၸၼ်ႉၽၢႆႇမၢႆမီႈ၊ ၽူႈမၢပ်ႇမႂ် ဢမ်ႇၼၼ် ၽူႈတၢင်ၼႃႈပၼ်ၽူႈမၢပ်ႇမႂ် ၼၼ်ႉ

ဢမ်ႇမီးသၢၵ်ႈသေႇတႃႇတေၼႄ လွင်ႈၶေႃႈမၢပ်ႇမႂ်၊ ၶေႃႈတၢင်ႇတၢင်းၽိတ်း လွင်ႈဢမူႉဢၼ်ၶဝ် မၢပ်ႇမႂ်ဝႆႉၼၼ်ႉၼႆ ယွၼ်းႁႂ်ႈပွႆႈပၼ်တူဝ်လႆႈ။
(မိူဝ်ႈပႂ်ႇၼႄလႆႈဝႃႈ မီးတၢင်းၽိတ်းတႄႉ) လွင်ႈထုၵ်ႇတၢင်ႇဝႆႉၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်၊ မၢပ်ႇမႂ် ဝႃႈမီးတၢင်းၽိတ်း ၼႆၼၼ်ႉ ထုၵ်ႉလီႈသၢၼ်ၶတ်း။

ၸႂ်ႉသုၼ်ႇလႆႈတုမ်ႉတွပ်ႇ၊ လွင်ႈၵမ်ႉထႅမ် လႄႈ ၶၢဝ်းယၢမ်း ဢၼ်ၵုမ်ႇထူၼ်ႈ။

သင်ဝႃႈၶဝ်သၢၼ်ၶတ်း ၵၢၼ်ဢိင်ၼိူဝ်မၢႆမီႈသေ ၸႂ်ႉသုၼ်ႇလႆႈတုမ်ႉတွပ်ႇ၊ သုၼ်ႇလႆႈလွင်ႈၵမ်ႉထႅမ် လႄႈ ၶၢဝ်းယၢမ်းၵုမ်ႇထူၼ်ႈ ၼႆ လူဝ်ႇလႆႈသၢၼ်ၶတ်း မိူဝ်ႈၽွင်ႈၸႅတ်ႈဢမူႉ တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်။ တၢင်ႇယွၼ်း ႁႂ်ႈလုမ်းတတ်းသိၼ် တႅမ်ႈမၢႆဝႆႉ လွင်ႈၵၢၼ်သၢၼ်ၶတ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၵူႈၵမ်း။
သင်ဝႃႈ ၶဝ်သၢၼ်ၶတ်းၼႆ လွင်ႈတၢင်းယၢပ်ႇၽိုတ်ႇ(ပၼ်ႇႁႃ)ၼၼ်ႉၵေႃႉ လူဝ်ႇလႆႈတုၵ်းယွၼ်း လူဝ်ႇလႆႈတၢင်ႇၼႄထႅင်ႈၵမ်းၼိုင်ႈ။
ၶၢဝ်းတၢင်းတိုၵ်ႉထတ်းၸႅတ်ႈဢမူႉယူႇၼၼ်ႉ တၢင်ႇယိုၼ်ႈလွင်ႈ ၵၢၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်း ၼၼ်ႉလႆႈ။

ၸႂ်ႉသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ပဵၼ် ႁႂ်ႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ထတ်းၸႅတ်ႈဢမူႉဝႆးဝႆး။ 

ယွၼ်ႉဝႃႈၽူႈပၼ်သၢၵ်ႈသေႇဢမ်ႇမႃးလႄႈ မၢင်ႇပွၵ်ႇမၢင်လႂ် ၶၢႆႉလၢႆႈဝၼ်းၶိုၼ်ႈသၢၼ်ၼၼ်ႉ ထုၵ်ႇလီသၢၼ်ၶတ်း။
သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၵေႃႉပၼ်သၢၵ်ႈသေႇၼၼ်ႉ ဢမ်ႇမႃးပၼ်ၶေႃႈမုၼ်း မွၵ်ႇလၢတ်ႈပႃႈၼႃႈ လုမ်းတတ်းသိၼ်ၼႆ သၢၵ်ႈသေႇၼၼ်ႉၵေႃႈ ဢဝ်ပႄႇပႅတ်ႈလႆႈ ဢမ်ႇၼၼ် တၢင်ႇယွၼ်း ႁႂ်ႈသူင်ႇၽိုၼ်လိၵ်ႈႁွင်ႉမႃး။^{97 (ရာဇဝတ်ကျင့်ထုံးဥပဒေ ပုဒ်မ ၉၀၊ တရားရုံးချုပ်အကြောင်းကြားချက် ၁၁၄/၄၂၄ PTC [၂၈၅၅/၂၀၁၅])}
သင်ဝႃႈၽူႈတတ်းသိၼ် ၸႂ်ႉၶေႃႈပူင်သေ ႁွင်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇၼၼ်ႉမႃးဢမ်ႇလႆႈၼႆ တေလႆႈ ႁၢင်ႈႁႅၼ်း တၢင်ႇထိုင် တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ၸၼ်ႉၼိူဝ်ယဝ်ႉ။^{98 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 90၊ ၶေႃႈၾၢင်ႉငဝ်ႈငိုၼ်းလုမ်းတတ်းသိၼ်သုင်သုတ်း 114/424 PTC (2855 / 2015))}

 

သင်ဝႃႈၽူႈတတ်းသိၼ် ၸႂ်ႉၶေႃႈပူင်သေ ႁွင်ႉ ၵေႃႉပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇၼၼ်ႉမႃးဢမ်ႇလႆႈၼႆ တေလႆႈ ႁၢင်ႈႁႅၼ်း တၢင်ႇထိုင် တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ၸၼ်ႉၼိူဝ်ယဝ်ႉ။

သင်ဝႃႈ လုမ်းတတ်းသိၼ် ႁွင်ႉဢဝ်သၢၵ်ႈသေႇမႃးယူႇသေတႃႉ ၵူၺ်းၵႃႈ ၽူႈမီးၸၼ်ႉပလိၵ်ႈၼၼ်ႉ ဢမ်ႇသူႈမႃးတီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ၼႆ ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈယႃႉပၵ်းပိူင်မၢႆမီႈ ဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ဢုပ်ႉပိူင်ႈၽွင်းငမ်းၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈသေ တိူင်ႇလႆႈ။^{99 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 439။)}

ၶေႃႈတိူင်ႇၵၢဝ်ႇလွင်ႈၼႆႉ ဢမ်ႇမီးလွင်ႈတိူဝ်ႉၶိူၵ်ႈၸွမ်းၶေႃႈတွပ်ႇ လွင်ႈႁပ်ႉထွမ်ႇၶေႃႈတတ်းသိၼ် ၶွင်ၵေႃႉထုၵ်ႇမၢပ်ႇမႂ်ၼင်ႇၵဝ်ႇ။

ၸႂ်ႉသုၼ်ႇလႆႈႁပ်ႉထွမ်ႇ လွင်ႈၵူတ်ႇၸႅတ်း ဢၼ်မီးလွင်ႈၽဵင်ႇပဵင်း

မိူဝ်ႈၽူႈတတ်းသိၼ် ဢမ်ႇယူႇ (ဢမ်ႇမီးတီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်) ၼၼ်ႉ ယွၼ်းၶၢႆႉဝၼ်းမၼ်းလႄႈ။
မိူဝ်ႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ပူင်ၶေႃႈပူင်ယဝ်ႉ ဢမ်ႇၼၼ် မိူဝ်ႈၽွင်း တႅပ်းတတ်း လွင်ႈႁပ်ႉထွမ်ႇ ၵၢၼ်ၵူတ်ႇၸႅတ်ႈၼၼ်ႉ ဢိင်ၼိူဝ်မၢႆမီႈသေ ႁၢင်ႈႁႅၼ်း တၢင်ႇယွၼ်း တၢင်းၸွႆႈထႅမ်လႆႈ။
သင်ဝႃႈပူၼ်ႉပႅၼ်လွင်ႈ ၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈၼႆ ပဵၼ်ၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်မၢႆမီႈသေဢမ်ႇၵႃး ပဵၼ်လွင်ႈဢမ်ႇၸွမ်းမၢႆမီႈပႃးလႄႈ တိူင်ႇဢဝ်လိူင်ႈလႆႈ။ ပိူင်တႅၵ်ႈ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းၼၼ်ႉ ႁဵတ်းလွင်ႈပူၼ်ႉပႅၼ်မၢႆမီႈ ၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈၼႆ ဢဝ်ၶဝ်ၶိုၼ်ႈ လုမ်းတတ်းသိၼ်သေ ထတ်းၸႅတ်ႈလႆႈ။^{100 ((1995) မၢႆမီႈ ထိင်းသိမ်း လၵ်းမၢႆပလိၵ်ႈၵူၼ်းမိူင်း (1997 မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ) တွၼ်ႈ 20 (က)။)}
သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၽူႈတတ်းသိၼ်၊ ၽူႈတၢင်ၼႃႈၸိူဝ်းမီးၸၼ်ႉ လႄႈ ၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ၵူၼ်းမိူင်းမၢင်ၵေႃႉ ၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈ၊ တဵၵ်းတဵင်ယွၼ်းငိုၼ်း လႄႈ ၸႂ်ႉတိုဝ်းဢၢမ်းၼၢတ်ႈ ၽိတ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉၼႆ တၢင်ႇလိူင်ႈထိုင်တီႈ ၶွမ်ႊမႃႊသိၼ်ႊ သၢၼ်ၶတ်းတၢင်းယၢမ်ႈလူႉ လႆႈ။^{101 (မၢႆမီႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 161။).} ၢၼ်ယႃႉၸိုဝ်ႈသဵင်သလေႇ လႄႈ ဢိင်ႇၼိူဝ်မၢႆမီႈမၢင်ဢၼ်သေ တႃႇတေဢမ်ႇဢဝ်လိူင်ႈ လွင်ႈၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈမီးသၢၵ်ႈသေႇတဵမ်ထူၼ်ႈ။^{102 ((2013) မၢႆမီႈ သၢၼ်ၶတ်းတၢင်းၵဵၼ်သူး (2016၊ 2017 မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ)။)}

 

သင်ၶႂ်ႈႁူႉႁူဝ်ယွႆႈမၼ်းၼႆ ႁႂ်ႈၵပ်းသိုပ်ႇ ၶွမ်ႊမႃႊသိၼ်ႊသၢၼ်ၶတ်းတၢင်းယၢမ်ႈလူႉ။
သင်ၸိူဝ်ႉဝႃႈ ၽူႈမီးၸၼ်ႉပလိၵ်ႈ ပႃးၸွမ်း လွင်ႈၵိၼ်သူးၵိၼ်လၢပ်ႈၼႆ ဢိင်ၼိူဝ် လွင်ႈထိင်းသိမ်းပၵ်းပိူင်ၸုမ်းပလိၵ်ႈသေ ႁႂ်ႈပၼ်ၶၢဝ်ႇငၢဝ်းတႃႇတိူင်ႇၵၢဝ်ႇ ဢဝ်လိူင်ႈ။^{103 ((2013) မၢႆမီႈ သၢၼ်ၶတ်းတၢင်းၵဵၼ်သူး (2016၊ 2017 မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ)တွၼ်ႈ 46)}

 

မိူဝ်ႈတၢင်ႇၶိုၼ်ႈလုမ်းတတ်းသိၼ်ၼၼ်ႉ ႁႂ်ႈၸႂ်ႉသုၼ်ႇလႆႈ ႁပ်ႉထွမ်ႇထတ်းၸႅတ်ႈ ပႃႈၼႃႈ ၵူၼ်းမိူင်းတင်းၼမ်။

သင်ဝႃႈမၼ်းပဵၼ်ဢမူႉ ဢၼ်ဢမ်ႇပၼ်ၶႂၢင်ႉ တတ်းသိၼ်ပႃႈၼႃႈၵူၼ်းတင်းၼမ် မိူၼ်ၼင်ႇဢမူႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉၼႆ တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈပိၵ်ႉၽၵ်းတူသေ ထတ်းၸႅတ်ႈလႆႈ။

 

ၸႂ်ႉသုၼ်ႇတုၵ်းယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် လႄႈ ၵၢၼ်တတ်းသိၼ်လုမ်းတႅပ်းတတ်းတြႃး။

ဝၢႆးသေတႅပ်းတတ်းၶေႃႈပူင်ဝႃႈ မီးတၢင်းၽိတ်းတေႉယူႇၼၼ်ႉ ယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ် တီႈလုမ်းၸၼ်ႉၼိူဝ်လႆႈ။^{104 ((1995) မၢႆမီႈ ထိင်းသိမ်းလၵ်းမၢႆပလိၵ်ႈ ၵူၼ်းမိူင်း (1997 မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ) တွၼ်ႈ 17(ဇ)။)}
မိူဝ်ႈလႆႈၶေႃႈၶႂၢင်းပၼ် ၵၢၼ်လွတ်ႈပူၼ်ႉလွင်ႈဢမူႉ ဢမ်ႇၼၼ် ၶိုၼ်းမႄးထတ်းၸႅတ်ႈမႂ်ႇမႂ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် လူတ်းယွမ်းလွင်ႈပၼ်တၢမ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် လႆႈၶေႃႈတႅပ်းတတ်း လူတ်းယွမ်းလူင်း မၢင်ၸိူဝ်ႉမၢင်လွင်ႈ။^{105 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 537။)} လွင်ႈမၢင်ၸိူဝ်ႉမၢင်လွင်ႈသမ်ႉ ဢိင်ၼိူဝ်လုမ်းတတ်းသိၼ် ဢၼ်ၵဵဝ်ႈလူၺ်ႈမၢႆမီႈ ပိူင်ငဝ်ႈပိုၼ်းမိူင်း ယိုၼ်ႈလိူင်ႈဝႆႉလႄႈ လွင်ႈၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈမၢႆမီႈၼၼ်ႉ ၸၢင်ႈမီးလွင်ႈဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်။^{106 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 423။)}

 

ၶေႃႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင် တႃႇၸၢင်ႈၽူႈတၢင်ၼႃႈ

• သုၼ်ႇလႆႈတႃႇၸၢင်ႈ ၽူႈတၢင်ၼႃႈ

  သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ႇႁဝ်းၸိူဝ်းၼၼ်ႉ

  • သုၼ်ႇလႆႈတႃႇၸၢင်ႈ ၽူႈတၢင်ၼႃႈ^{54 (ရာဇဝတ်ကျင့်ထုံးဥပဒေ ပုဒ်မ ၃၄၀။)}
  • ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း ၺႃးၵုမ်းၶင်ဝႆႉ 24 ၸူဝ်ႈမူင်းၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇဢုပ်ႇဢူဝ်းၸွမ်း ၽူႈတၢင်ၼႃႈ သုၼ်ႇတူဝ်^{55 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 340။)}
  • ၼႂ်းၶၢဝ်းတၢင်း တႄႇပိုတ်ႇလိူင်ႈ (ဢမူႉ) တေႃႇထိုင်ဢမူႉပေႃးယဝ်ႉၵႂႃႇၼၼ်ႉ သင်ဝႃႈဢမ်ႇပၼ်ငိုၼ်းလႆႈၼႆ မီးသုၼ်ႇလႆႈဢဝ် ၽူႈတၢင်ၼႃႈ ၸိုင်ႈမိူင်း မႃးၸွႆႈပၼ်လၢႆလၢႆ^{56 (မၢႆမီႈ လွင်ႈၶင်ၶွၵ်ႈ တွၼ်ႈ 40၊ ပပ်ႉၵႅမ်မိုဝ်း ပွင်ႈပလိၵ်ႈ မၢႆထႅဝ် 73-74။)}

  လွင်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ လႄႈ ၵၢၼ်ႇႁပ်ႉပုၼ်ႉၽွၼ်း ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈၽိတ်းၾိင်ႈ  

  ဢိင်ၼိူဝ် မိူဝ်ႈၽွင်းထုၵ်ႇၺႃး လွင်ႈမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇလႆႈဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်းဢၼ်ၵေႃႇၵၢၼ်ႁၢႆႉ၊ သုၼ်ႇလႆႈလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ လႄႈ ဢႃႇယုၵေႃႈၵဵဝ်ႇၸွမ်းၵၢၼ်လႆႈႁပ်ႉသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ပဵၼ်ယူႇယဝ်ႉ။

  ဢႃႇယူႉ 18 လူင်းတႆႈ	မၵ်းမၼ်ႈဝႆႉ ပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢႃႇယု 18 ပီႊလူင်းတႂ်ႈၼႆႉ လႆႈႁပ်ႉသုၼ်ႇလႆႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ၊ သုၼ်လႆႈၵူၼ်းၼုမ်ႇယဝ်ႉ။ ပေႃးဢမ်ႇၼႄလႆႈသၢၵ်ႇသေႇ တဵမ်ထူၼ်ႈဝႃႈ ဢႃႇယု တဵမ် 18 ပီႊယဝ်ႉၼႆၸိုင် တိုၵ်ႉမီးသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇယူႇ။57 ((2016) မၢႆမီႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈၸွႆႈထႅမ်မၢႆမီႈ(2021) မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆမၢႆမီႈ မၢႆ 2(ခ)။ မၢႆမီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းၽူႈတၢင်ၼႃႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် တွၼ်ႈ 36(ဌ)၊ မၢႆမီႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၵၢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈမၢႆမီႈ ငဝ်ႈငုၼ်းၽူႈတၢင်ၼႃႈ မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် ၼႂ်းမိူင်းႁူမ်ႈတုမ်၊ ၵၢၼ်ႁဵတ်းသၢင်ႈမၢႆမီႈ တွၼ်ႈ 110။ ပပ်ႉၵႅမ်မိုဝ်း လုမ်းတတ်းသိၼ် တွၼ်ႈ 457(1)။) လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼိုင်ႈ ၵေႃႉၼႆႉ မီးသုၼ်ႇၸၢမ်ႇပူၺ်ႈပႃး သုၼ်ႇလႆႈၸိူဝ်းဢၼ်ၽူႈၶွင်ႈမၢပ်ႇ ၵူၼ်းလူင်ၶဝ် လႆႈႁပ်ႉတင်းသဵင်ႈၼၼ်ႉ လႄႈ မီးသုၼ်ႇလႆႈ ၵူတ်ႇထတ်းတီႈ လုမ်းတတ်းသိၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် ၵၢၼ်ႁပ်ႉသုင်ႇတၢင်ႇလွင်ႈ လႄႈ ၵၢၼ်ႁူမ်ႇလူမ်ႈတႃႇလွတ်ႈၽေးၶဵၼ်။58 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 79။)
  ဢႃႇယူႉ 10 ဢမ်ႇၼၼ် 11	မိူဝ်ႈၽွင်းထုၵ်ႈမၢပ်ႇမႂ်သႃႈ ႁဵတ်းမႅၼ်ႈ ၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ ၸိုင် သင်ၽူႈတတ်းသိၼ်ထၢင်ႇထိူမ်ဝႃႈ ပႆႇမီးလွင်ႈၵႄႈထူၼ်ႈ တႃႇတေပွင်ႇၸႂ် ၵၼ် ဢၼ်ၶဝ်ႁဵတ်းမႅၼ်ႈ ၼႆၸိုင် ၸၢင်ႈတႅပ်းတတ်းလႆႈဝႃႈ ဢမ်ႇလူဝ်ႇပိူတ်ႇလိူင်ႈ ဢဝ်တၢင်းၽိတ်း။59 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 83(က)။)
  ဢႃႇယူႉ 10 ၶူပ်ႇလူင်းတႆႈ	ႁဵတ်းၽိတ်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင် သႅၼ်းၸိူင်ႉႁိုဝ်ၵေႃႈ ယဝ်ႉ တေဢမ်ႇလႆႈဢဝ်လိူင်ႈ။60 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 78(ခ)။)

   

  ၵၢၼ်တီႉၵုမ်းၶင်

  ၽွင်းယၢမ်းတီႉၺွပ်း လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇလႆႈ သႂ်ႇသေႃးမိုဝ်း လႄႈ ဢမ်ႇလႆႈမတ်ႉ။^{61 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 78။ ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 84။)}
  မိူဝ်ႈတီႉၵမ်ၼၼ်ႉ ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈတေဢမ်ႇလႆႈ လွၵ်ႇငိူတ်ႈ လႄႈ ၶီႇၼဵၵ်းတဵၵ်းတဵင်။^{62 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 80(ဃ)။)}
  တေလႆႈပွင်ႇလႅင်းထိုင် ပေႃႈမႄႈ လႄႈ ၽူႈၵုမ်းထိင်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ။^{63 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 80(ဂ)။)}
  မီးသုၼ်ႇလႆႈထူပ်းၸွမ်း ပေႃႈမႄႈ၊ ၽူႈၵုမ်းထိင်း၊ ၽူႈတၢင်လၢတ်ႈ လႄ ပီႈၼွင်ႉၸိူဝ်ႉၶိူဝ်း။^{64 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 80 (ဆ)။)}

  ၵၢၼ်ႁပ်ႉသူင်ႇ၊ ၵၢၼ်ထိင်းသိမ်းဝႆႉ လႄႈ မီးသုၼ်ႇႁပ်ႉပၢၵ်ႇ

  တေဢမ်ႇလႆႈၵုမ်းၶင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဝႆႉ တီႈၶွၵ်ႈၶင်ၸဝ်ႈၼႃႈတီႈပလိၵ်ႈ လႄႈ တီႉၶွၵ်ႈလူင်။^{65 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 80 (ဆ)။)}
  တေဢမ်ႇလႆႈႁပ်ႉသူင်ႇ လႄႈ ၵုမ်းၶင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဝႆႉၸွမ်း ၵူၼ်းလူင်တၢင်ႇၸိူဝ်း။^{66 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 80 (င)။ 83 (င)။)}
  ပေႃးပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇယိင်းၼႆ ၵူၼ်းၵုမ်းထိင်းမၼ်းၼၼ်ႉ တေလႆႈပဵၼ်ၼၢင်းယိင်းၵူၺ်း။^{67 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 80 (စ)။)}
  သင်ဝႃႈၵုမ်းၶင်ဝႆႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈၼႆ ၼင်ႇၵႃႈပွင်ႇပဵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ တေလႆႈပွႆႇပၼ်ဝႆးဝႆး။
  ႁဵတ်းတၢင်းၽိတ်း ဢဝ်လိူင်ႈသင်ဝႆႉၵေႃႈယဝ်ႉ ပေႃးပဵၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈၼႆ တေလႆႈပၼ် ၵၢၼ်ၵမ်ႉယၼ်။^{68 (ရာဇဝတ်ကျင့်ထုံးဥပဒေ ပုဒ်မ ၄၉၇(၁)။)}
  သင်ဝႃႈၵုမ်းၶင်ဝႆႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉၼိုင်ႈၼႆ ၼင်ႇၵႃႈပွင်ႇပဵၼ်လႆႈၼၼ်ႉ တေလႆႈပွႆႇပၼ်ဝႆးဝႆး။
  မိူဝ်ႈတိုၵ်ႉၸႅတ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇတီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်ၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇလႆႈဢဝ်ၶင်ၶွၵ်ႈဝႆႉ တေလႆႈဢဝ်ဢၢပ်ႈပၼ်ပေႃႈမႄႈ ဢမ်ႇၼၼ် ၵူၼ်းတူၺ်းထိုင်လုမ်းလႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ။^{69 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 497 (1)။)}
  ပေႃးဢမ်ႇၼၼ်ၸိုင် သူင်ႇလႆႈတီႈ ၸုမ်းၵုမ်းထိင်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ။^{70 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 83(ဂ)၊ (ဃ)။)}

  ၵူတ်ႇထတ်းတီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် 

  သင်ဝႃႈဢမ်ႇလႅၵ်ႈလၢႆႈသဵၼ်ႈတၢင်းတၢင်ႇလွင်ႈၼႆ လူဝ်ႇလႆႈၼႅတ်ႈသူင်ႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇပၼ် တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်ၽၢႆႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ။^{71 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 80 (ည)။)}
  လုမ်းတတ်းသိၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ပဵၼ်ဢွင်ႈတီႈဢၼ်ၵူတ်ႇၸႅတ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ပဵၼ်လုမ်းတတ်းၸိၼ်တႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵမ်းသိုဝ်ႈ ဢမ်ႇၸႂ်ႈလုမ်းတႃႇၸႅတ်ႈထၢမ်ၵူၼ်းလူင်။^{72 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 80 (ဈ)။)}
  တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ် ဢၼ်ၵူတ်ႇထတ်းပၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇလႆႈပၼ် ၵူၼ်းတင်းၼမ်ၶဝ်ဢွၵ်ႇလႆႈ။ ပေႃႈမႄႈပီႈၼွင်ႉ၊ ၽူႈၵုမ်းထိင်း လႄႈ ၽူႈတႃႁၼ်ပဵၼ်သၢၵ်ႈသေႇ၊ ၽူႈဢၼ်ၵဵဝ်ႇၶွင်ၵၼ်ၸွမ်းလိူင်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ မီးသုၼ်ႇလႆႈၶဝ်ႈၼႆးလုမ်းတတ်းသိၼ်ၼၼ်ႉ။ တႃႇၵူၼ်းတင်းၼမ်တၢင်းၼွၵ်ႈၶဝ်ႈလႆႈၼၼ်ႉ ၽူႈတတ်းသိၼ်တေတႅပ်းတတ်းပၼ်။^{73 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 84 (ခ)။)}
  လိူဝ်သေ တွၼ်ႈတႃႇပဵၼ်ၽွၼ်းလီလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇလႆႈဢဝ်ၶေႃႈမူၼ်းဢၼ် ၵဵဝ်ပၵ်းၵၼ်တင်း လိူင်ႈတၢင်ႇၼိူဝ်လႅင်း။^{74 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 84 (ခ)။)}
  တွၼ်ႈတႃႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢၼ်ထုၵ်ႇၺႃးတဵၵ်းတဵင် လႄႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈၼၼ်ႉ တေလႆႈပၼ်လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ လႄႈ လွင်ႈလွတ်ႈလႅဝ်းၶဝ်။^{75 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 85 (ခ)။)}

  တမ်းဝၢင်းၶေႃႈပူင်

  ပိူင်ၽဵင်ႈမၼ်းၸိုင် တေဢမ်ႇ လႆႈဢဝ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼိုင်ႈၵေႃႉ တူၵ်းၶွၵ်ႈ။^{76 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 96 (က) ထိုင် (င)။)}
  လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼိုင်ႈၵေႃႉၼႆႉ တေဢမ်ႇလႆႈပၼ်တၢမ်ႇတူၵ်းၶွၵ်ႈ။^{77 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 88 (ခ)။)}
  လိူဝ်သေဝႃႈဢဝ်ၶင်ၶွၵ်ႈၼၼ်ႉ လူဝ်ႇလႆႈလႅၵ်ႈလၢႆႈသဵၼ်ႈတၢင်းတၢင်ႇဢၼ်သေဢဝ်ဝႆႉပဵၼ်လွင်ႈယႂ်ႇ။^{78 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 88 (က)။ (2010) မၢႆမီႈ ၽၢႆႇတတ်းသိၼ် မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် (2013 မူၼ်ႈမႄးလႅၵ်ႈလၢႆ) 3 (ဆ)။)}
  သုၼ်ႇလႆႈတၢင်းၸွႆႈထႅမ် လွင်ႈၶေႃႈပူင်၊ ၶေႃႈတတ်းသိၼ်တီႈလုမ်းတႅပ်းတတ်းတြႃးလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၸိူဝ်းၼၼ်ႉပႃး။^{79 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 87 (င)။)}
  ယူႇတီႈၽူႈတတ်းသိၼ်သေ မိူဝ်ႈတေပၼ်တၢမ်ႇၼၼ်ႉ တေလႆႈၾၢင်ႉသေ ဝူၼ်ႉၶပ်ႉၼပ်ႉသွၼ်ႇပၼ်ပႃး တၢင်းယၢမ်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ၊ ဢႃႇယူႉ၊ ငဝ်းလၢႆးပၢႆးယူႇလီတူဝ်ၸႂ် လႄႈ တၢင်ႇၸိူဝ်ႉတၢင်ႇလွင်ႈပႃး။^{80 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 91 (ဂ)။)}
  လုၵ်ႈဢွၼ်ႇဢႃႇယု 18 ပီႊလူင်းတႂ်ႈၼၼ်ႉ တေဢမ်ႇလႆႈပၼ်တၢမ်ႇတူၵ်းၶွၵ်ႈၼမ်လိူဝ် 10 ပီႊ။^{81 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 87 (က) ထိုင် (စ)။)}
  သေဒဏ် သို့မဟုတ် ထောင်ဒဏ် တေဢမ်ႇလႆႈပၼ်တၢမ်ႇတၢႆ ဢမ်ႇၼၼ် တူၵ်းၶွၵ်ႈတေႃႇၸူဝ်ႈ။^{82 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 88 (ဃ)။)}
  တွၼ်ႈတႃႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၸိူဝ်းဢႃႇယု 18 ပီႊလူင်းတႂ်ႈ လႄႈ ၵူၼ်းလူင်ၸိူဝ်းတူၵ်းၶွၵ်ႈၼၼ်ႉ တေလႆႈၸႅၵ်ႇၽႄႁွင်ႈၶင်ဝႆႉ ႁင်းၵူၺ်းၽႂ်ႇမၼ်း။ ထတ်းၸႅတ်ႈၸွမ်းၶၢဝ်းယၢမ်း၊ သုၼ်ႇလႆႈႁူပ်ႉထူပ်းၶႅၵ်ႇ၊ သုၼ်ႇလႆႈႁပ်ႉလွင်ႈၵမ်ႉထႅမ် ပၢႆးပၺ်ႇၺႃႇၸိူဝ်းၼႆႉ။^{83 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 88 (ခ)။)}
  တေဢမ်ႇလႆႈၸႂ်ႉ ၵၢၼ်ၼၵ်းၼႃ ဢမ်ႇၼၼ် တေဢမ်ႇလႆႈသူင်ႇပၼ်ၸူးတီႈ တီႈၶွၵ်ႈၶင်ဢၼ်မီးတႆႈၵုမ်းၵမ် လုမ်းၶွၵ်ႈၶင်ငဝ်ႈငူၼ်းၼၼ်ႉ။^{84 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 93 (က)၊ (ဂ)၊ (စ)၊ (ဆ)။)}
  လႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းတၢင်ႇလွင်ႈၼၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇ သုၼ်ႇလႆႈဢုပ်ႇဢူဝ်းပၼ်တၢင်းၸွႆႈထႅမ်၊ သုၼ်ႇလႆႈၶဝ်ႈပႃး ၵၢၼ်ၸွႆႈထႅမ်ၼႂ်းတူင်ႇဝူင်းၵူၼ်း၊ ဢၢပ်ႈဝႆႉပၼ်တီႈမူႇၸုမ်း ဢၼ်ၵဵဝ်ႇၸွမ်း လွင်ႈၶိုၼ်းမႄးပူၵ်းပွင်ၵူၼ်းၸိူဝ်းၼႆႉ။^{85 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 93 (င)။)}
  လႅၵ်ႈလၢႆႈပဵၼ်သဵၼ်ႈတၢင်းတၢင်ႇလွင်ႈၼၼ်ႉ ၶေႃႈဢၼ်လူဝ်ႇလႆႈဝူၼ်ႉပႃးၼၼ်ႉ မိူၼ်ၼင်ႇ ငဝ်းလၢႆးဢၼ်ႁဵတ်းၽိတ်း၊ ဢႃႇယု၊ လွင်ႈတဵမ်ထူၼ်ႈ လႄႈ ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ ၼႂ်းမူႇဝၢၼ်ႈၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸွင်ႇမီးလွင်ႈတုမ်ႉတိူဝ်ႉ ဢမ်ႇမီးၸိူဝ်းၼႆႉယဝ်ႉ။^{86 ((2019) ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ် တွၼ်ႈ 75 (ခ) (7)။)}

 

သင်လုပ်နိုင်သည့်အရာများ

ၸႂ်ႉသုၼ်ႇလႆႈ ၽူႈတၢင်ၼႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ဢမ်ႇၼၼ် သုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ်ၵူၼ်းၼုမ်ႇ။

သင်ဝႃႈ ဢမ်ႇပၼ်သုၼ်ႇ (တွပ်ႇထႅင်) လွင်ႈသုၼ်ႇလႆႈ ၵၢၼ်တုမ်ႉတွပ်ႇၵႄႈၶၢႆ ပႃးတင်းၵၢၼ်ဢုပ်ႇဢူဝ်းၸွမ်းၽူႈတၢင်ၼႃႈ ႁင်းၵူၺ်းၼႆ တၢင်ႇယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ်လႆႈ။ သင်ဝႃႈ တိုၵ်ႉၸႅတ်ႈဢမူႉ တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆ ယိုၼ်ႈတၢင်ႇ ၵၢၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်း ၼၼ်ႉလႆႈယူႇ။
ဢမူႉဢၼ်ပႃးတင်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼုမ်ႇ၊ ဢမ်ႇၸႂ်ႈၽူႈတၢင်ၼႃႈ၊ ၽူႈလူင်ႉလႅၼ်ႇၸိူဝ်း မီးၼမ်ႉၵတ်ႉတၢင်ႇပိူင်ၶဝ် ၸွႆႈထႅမ်ပၼ်လွင်ႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈပၢႆးၸႂ်လႆႈ။ ပိူင်တႅၵ်ႈ ႁၢင်ႈႁႅၼ်းပၼ်တီႈယူႇသဝ်းလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ ၼင်ႇႁိုဝ်တေမီးလွင်ႈႁူမ်ႇလူမ်ႈ။
လုမ်းတတ်းသိၼ်မၢင်လုမ်း ၶဝ်ႁႂ်ႈၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ် ၸိူဝ်းၸွႆႈထႅမ်တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၼၼ်ႉ မႃးၸွႆႈထႅမ်ပၼ် တွၼ်ႈတႃႇ ဢမူႉဢၼ်ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈ လွင်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ။ မူႇၸုမ်းဢၼ်ၸွႆႈထႅမ်ပၼ် တူင်ႇဝူင်းၵူၼ်းၼၼ်ႉ မီးတင်းၼမ်။

ၸႂ်ႉသုၼ်ႇလႆႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇလႄႈ ၵူၼ်းၼုမ်ႇသေ ဢဝ်ပုၼ်ႈၽွၼ်း ၵၢၼ်ႁဵတ်းၽိတ်း

သင်ဝႃႈ မီးလွင်ႈထဵင်ၵၼ် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈဢႃႇယုၼႆ တေလႆႈတႅပ်းတတ်းၸွမ်းၶၵ်ႉတွၼ်ႈသေ ႁဵတ်းသၢင်ႈၵႂႃႇ။
သင်ဝႃႈ ဢမ်ႇပႂ်ႇထိုင်ပၢၼ် ဢမ်ႇပႂ်ႇပွင်ႇၸႂ် လိူင်ႈလၢဝ်းသင်ၼႆ ဢိင်ၼိူဝ်ငဝ်ႈၶၢမ်ႇပိုၼ်ႉ ၾိင်ႈပိူင်ပဵၼ်သေ ထုၵ်ႇလီတၢင်ႇယွၼ်း ႁႂ်ႈဢမူႉယဝ်ႉတူဝ်သေ ပွႆႈပၼ်ၵမ်းလဵဝ်။^{107 ((၂၀၁၉) ကလေးသူငယ်ဥပဒေပုဒ်မ ၇၈(ခ)။)}

ၸႂ်ႉသုၼ်ႇလႆႈ ၵၢၼ်တီႉၵမ်၊ ၵၢၼ်တေႃႉသူင်ႇ လႄႈ ၵၢၼ်ၵုမ်းထိင်း။

သင်ဝႃႈ ၵုမ်းၶင်ဝႆႉလုၵ်ႈဢွၼ်ႇ တီႈႁူင်းပလိၵ်ႈ ၶၢဝ်းယၢမ်းပူၼ်ႉ 24 ၸူဝ်ႈမူင်းယဝ်ႉၵေႃႈ ဢမ်ႇပႂ်ႇပွႆႇပၼ်၊ ဢမူႉၵေႃႈ ဢမ်ႇပႂ်ႇဢၢပ်ႈပၼ်တီႈ လုမ်းတတ်းသိၼ် ၾၢႆႇလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼႆ ဢိင်ၼိူဝ်လွင်ႈၵုမ်းၶင်ၼႆႉသေ တူၺ်းၶေႃႈတၢင်ႇၼႄ ပႃႈတႂ်ႈၼႆႉလႆႈ။
ၽွင်းယၢမ်းႁပ်ႉထွမ်ႇၵၢၼ်ၸႅတ်ႈထၢမ်တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်ၼၼ်ႉ ဢဝ်ၵၢၼ်ႁၢင်ႈႁႅၼ်းၼၼ်ႉ တၢင်ႇၼႄလႆႈ။
ၵၢၼ်တၢင်ႇယွၼ်း တၢင်းၸွႆႈထႅမ်ဝႆႉၸိူဝ်းၼၼ်ႉ ၸင်ႈမီးလွင်ႈဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ်လႆႈ ၵဵဝ်လူၺ်ႈ ၶေႃႈတတ်းသိၼ် ဢၼ်လုမ်းတႅပ်းတတ်းတြႃး တႅပ်းတတ်းပၼ်။^{108 (ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ တွၼ်ႈ ၇၈(ၶ) (၂၀၁၉)။)}
ၼႄၵၢင်ၸႂ် လွင်ႈဢမ်ႇႁၢၼ်ႉၸႂ် လွင်ႈၵၢၼ်ၵုမ်းၶင် တီႈလုမ်းၸၼ်ႉၼိူဝ်^{109 (ပၵ်းပိူင် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ တွၼ်ႈ ၉၁(င) (၂၀၁၉)။)} ဢမ်ႇၼၼ် ယိုၼ်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈႁွင်ႉထိုင်တီႈ သၽႃးလုမ်းတတ်းသိၼ်မိူင်းႁူမ်ႈတုမ် လႆႈ။ ^{110 ((2019) ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ တွၼ်ႈ 491(1) (ၵ)-(ၶ)။)} တို့ကို လုပ်နိုင်သည်။

ၸႂ်ႉသုၼ်ႇလႆႈသုၼ်ႇပဵၼ် လွင်ႈထတ်းၸႅတ်ႈ မိူဝ်ႈတၢင်ႇၶိုၼ်ႈလုမ်းတတ်းသိၼ်။ 

သင်ဝႃႈ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၵေႃႉထုၵ်ႇၺႃးမၢပ်ႇမႂ်ၼၼ်ႉ မီးဝႆႉယူႇတီႈ လုမ်းတတ်းသိၼ် ဢၼ်ထတ်းၸႅတ်ႈၵူၼ်ႈလူင်ၼၼ်ႉၼႆ ႁႂ်ႈတၢင်ႇယွၼ်း သူင်ႇဢၢပ်ႇ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ ပၼ်တီႈ လုမ်းတတ်းသိၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇ။^{111 (မၢႆမီႈ ၵၢၼ်ယိုၼ်ႈၽိုၼ်လိၵ်ႈ ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈၶေႃႈပူင် (No. 24/2014))}
လုမ်းတတ်းသိၼ်ၸေႈတွၼ်ႈၵူႈဢၼ်ၼႆႉ ထုၵ်ႇလီမီး လုမ်းတတ်းသိၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇႁင်းၵူၺ်း ဢမ်ႇၼၼ် ထုၵ်ႇလီမီးဢွင်ႇတီႈဢၼ်ၸႅတ်ႈဢမူႉ လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉၵမ်းသိုဝ်ႈ။
ထုၵ်ႇလီတုၵ်းယွၼ်း တီႈၽူႈႁၢပ်ႇၵၢၼ်ပလိၵ်ႈၶဝ် ႁၢမ်ႈဢဝ် ၸိုဝ်ႈ၊ တီႈယူႇ လႄႈ ၶႅပ်းႁၢင်ႈလုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ မွၵ်ႇလၢတ်ႈၼႄ ၵူၼ်းတင်းၼမ် ယဝ်ႉၵေႃႈ မိူဝ်ႈၽွင်း ႁပ်ႉထွမ်ႇလွင်ႈဢမူႉၼၼ်ႉ တုၵ်းယွၼ်း ႁႂ်ႈၵူၼ်းၸိူဝ်း ဢမ်ႇၵဵဝ်ႇၸွမ်းဢမူႉၼၼ်ႉ ဢွၵ်ႇၵႂႃႇ။
ၸႂ်ႉသုၼ်ႇလႆႈ သုၼ်ႇပဵၼ် ၵဵဝ်ႇလူၺ်ႈလွင်ႈၶေႃႈပူင်။  
သင်ဝႃႈ သၢင်ႈဝႆႉဢမူႉ ႁဵၼ်းၵၢၼ်ပူၼ်ႉပႅၼ်ၸႅင်ႈလႅင်းတေႉယူႇၼႆ မိူၼ်ၼင်ႇ ဝႆႉလွင်ႈဢေးလူ ႁႂ်ႈတမ်းၶေႃႈပူင် ဢၢပ်ႈပၼ်ၼႂ်းမိုဝ်း ၵူၼ်းလူလွမ်တူၺ်းထိုင်လုၵ်ႈဢွၼ်ႇသေ ထုၵ်ႇလီဢဝ် သၢၵ်ႈသေႇၸိူဝ်းၼၼ်ႉ တၢင်ႇထိုင်တီႈလုမ်းတတ်းသိၼ်။^{112 (ပိူင်ၵႅမ်းၾိင်ႈမိူင်းၵၢၼ်ၽိတ်းၾိင်ႈ 540။)}
လုမ်းတတ်းသိၼ် လုၵ်ႈဢွၼ်ႇၼၼ်ႉ တမ်းၶေႃႈပူင်ယဝ်ႉသေတႃႉၵေႃႈ တၢင်ႇယွၼ်းတၢင်းၸွႆႈထႅမ်လႆႈယူႇ။

 

ၶေႃႈပၼ်တၢင်းႁၼ်ထိုင် တႃႇၸၢင်ႈၽူႈတၢင်ၼႃႈ