သၞောဝ်ဥပဒေ မဆေၚ်စပ်ကဵုမၞိဟ်ဗြဴဂမၠိုၚ်

ဂျဳဗဳဗွဳ ကေုာံဥပဒေ

ပ္ဍဲရာဇသာတ်ဇၞော်ဝွံ တၚ်ပၠဒ္တန် ဗွဲတၟေၚ်ဆေၚ်စပ်ကဵု ပွမပ္ကီုကြာန် ကုညးဗြဴ၊ ဒုၚ်သဇိုၚ်လ္တူ ဒဒှ်လိၚ်ညးဗြဴညးတြုံတံ မပါဒၟံၚ်ရ။ ဣဂှ်တံဝွံ -

 

• အမှုပလီုပလာ်ကောန်သမ္ဘာညး။⁴
• ပွမလီဠာန်လှေံလှန်ထပ်တဲ ကေုာံပွမလီဠာန်ကေတ်ကာမ။⁵ ပ္ဍဲဂှ် ဗီုပြၚ်အဝုတ်ပွ တံၚ်ရပ်ဂြတ်အာတ်သြန် ကုညးဗြဴမွဲ တီတီံဖိုဟ်အခါန်ဍေံဂိသကေဝ်ဗွဲမသ္ကာတ်မြဟ်ဂှ် ပါဒၟံၚ်ရ။⁶
• သွက်ပွမကဵုဒဒိုက်စပ်ကဵုပရေၚ်လိၚ် နကဵုအဝုတ်ပွကာယျ⁷ အဝုတ်ပွပါၚ်⁸ တံဂှ် နကဵုဥပဒေမစဵုဒၞာကဵုဟိရိကေုာံဂုဏ်သိက္ခာညးဗြဴမွဲဂှ်မကဵုဒုဟ်ဒဏ်မာန်ဒၟံၚ်ရ။

 

ဗီုပြၚ်ပ္ကီုပရာပ်တၞဟ် မဒုၚ်သဇိုၚ်ကု ဒဒှ်လိၚ်ညးတြုံညးဗြဴတံဂှ် လုပ်ဒၟံၚ်အဝေါၚ် ပ္ဍဲဥပဒေမဆေၚ်စပ်ကဵု အမှုကူသာန်သွံရာန်မၞိဟ်၊ အမှုစကာဗွဲအဓမ္မ ကေုာံဥပဒေမဆေၚ်စပ်ကဵုဗြဴစရာဲဍုၚ် တံမဒှ်ရ။ ရံၚ် အမှုစကာဗွဲအဓမ္မ၊ အမှုကူသာန်သွံရာန်မၞိဟ် ကေုာံအမှုဗြဴစရာဲဍုၚ် တံဂှ်ညိ။

အမှုပလီုပလာ်ကောန်သမ္ဘာညး

နကဵုဥပဒေတန်ဒၟံၚ်ဍုၚ်ဗၟာတှ်ေ ညးတြုံမွဲဆက်ဆောံကာမကဵုညးဗြဴ သၟဝ်အာယုက် ၁၆ သၞာံမ္ဂး ညးဗြဴဂှ်တုပ်စိုတ်ဒှ်ဒှ် ဟွံတုပ်စိုတ်ဒှ်ဒှ် မဒှ်အမှုပလီုပလာ်ကောန်သမ္ဘာညးရ။⁹

ယဝ်လုတ်လောန်အမှုပလီုပလာ်ကောန်သမ္ဘာညး လ္တူသၟတ်ဗြဴသၟဝ်အာယုက် ၁၂ သၞာံမ္ဂး မဒးဒုၚ်ဒဏ်ထံၚ်နူ ၂၀သၞာံ စဵုကဵုဒဏ်ထံၚ်မွဲအာယုက်မာန်ရ။¹⁰

ဆက်ဆောံကာမ ကုညးဗြဴလ္တူအာယုက် ၁၆ သၞာံတှ်ေ ညးဗြဴဂှ်ဟွံတုပ်စိုတ်မ္ဂး ဒှ်အမှုပလီုပလာ်ကောန်သမ္ဘာညးရ။¹¹  ပ္ဍဲဂှ်တှ်ေ ပွမဆက်ဆောံလိၚ် ဟွံဂွံတၚ်တုပ်စိုတ်သမ္ဘာဇကုလေဝ်ပါလုပ်ကီုရ။¹²

ပွမလီဠာန်လှေံလှန်၊ ပွမဘပဠညံၚ်ဍေံသ္ဂောံဂိ ၊ ပွမကၠောန်သ္ပ ညံၚ်သ္ဂောံတုပ်စိုတ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး ပွမကေတ်ကာမ နူညးဟွံကၠိုဟ်တီဟိုတ်ဖဵုကေုာံ သဘဴ”ပွမတုပ်စိုတ်”တံဂှ်¹³  “တုပ်စိုတ်ရ” ဟီုဟွံဂွံ။ ပ္ဍဲဂှ် မၞိဟ်ဟိုတ်နူမလဟိၚ်ဝိဝိၚ်ဒၟံၚ်ဂှ်တုဲ ဟွံကၠိုဟ်တီဖဵုတံဂှ်လေဝ် ပါကီုရ။

အမှုရာဇဝတ်မစောဲစပ်မာန် ဗွဲမွဲစွံကဵု အမှုပလီုပလာ်ကောန်သမ္ဘာညးတံဂှ် မၞုံရ။ ပွမသ္ပဇၞးစ¹⁴ နာကျပွမသ္ကဵုဂိသကေဝ် ကေုာံ ပွမသ္ကဵုဂိသကေဝ်ဗွဲမသ္ကာတ်မြဟ်¹⁵ ပွမစဵုကၞာတ်ဗွဲမဟွံဓဝ် ကေုာံ ပွမကၠေၚ်ချုက်ဗွဲမဟွံဓဝ်တံ¹⁶ မပါလုပ်ဒၟံၚ်ရ။

ဥပဒေတၞဟ်ဟ် ကေုာံပွမပ္ကီုကြာန်အပ္ဍဲသ္ၚိ

ဥပဒေတန်ဒၟံၚ်ဍုၚ်ဗၟာတံဝွံ ဗွဲတၞဟ်သက်က် ၜိုန်ဂြောပ်ဓလီုရပ်စပ်ကဵု ဗီုပြၚ်ပွမပ္ကီုပရာပ်ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵုဒဒှ်လိၚ် ညးတြုံညးဗြဴတံ ဟွံသေၚ်မ္ဂး ၜိုန်ဂြောပ်ဓလီုရပ်စပ်ကဵု ပွမပ္ကီုပရာပ်အပ္ဍဲသ္ၚိတံ ဟွံမာန်ကီုလေဝ် ပ္ဍဲကဵုရာဇသာတ်ဇၞော်ဂှ် တၚ်ပၠဒ္တန်ဂမၠိုၚ် မပါလုပ်ရ။ တၚ်ပၠဒ္တန်ဂမၠိုၚ် တံဝွံ သုၚ်စောဲသွက်အမှုဒုဟ်တၚ်ဗွဲသၟဝ်၊ ဗွဲတၟေၚ် ပ္ဍဲအမှုပ္ကီုပရာပ်အပ္ဍဲသ္ၚိတံ ဂွံဒၟံၚ်ရ။

 

• ပွမသ္ကဵုဍေံဂိ နအလဵုဇကုဍေံ¹⁷ ပွမဇၞးစပ္ကီုပရာပ်နတဲနဇိုၚ်,¹⁸ ၊ ပွမလုတ်လောန်ပွဂစိုတ်မၞိဟ်¹⁹
• ပွမလုတ်လောန်ပရေၚ်ဘပဠ ဟွံဗၠးကဵုရာဇဝတ်²⁰ ပွမဆေဝ်တာစဵုဒၞာ ကေုာံကၠေၚ်ချုက်ဟွံဗဗွဲဓဝ်²¹ ၊ ပွမတံၚ်ရပ်မၞိဟ်တုဲအာတ်ကေတ်သြန်²²

 

ပ္ဍဲကဵုပွမပ္ကီုပရာပ်အပ္ဍဲသ္ၚိဂှ် ပ္ကီုပရာပ်ဆေၚ်ကဵုရုပ်သၟးဟွံက ပွမသ္ကဵုဂိကဟောံပရေၚ်သၠုဲသြန် ကေုာံပရေၚ်စိုတ်တံလေဝ် ဆေၚ်စပ်ဒၟံၚ်ကဵု ပွမပ္ကီုပရာပ်အပ္ဍဲသ္ၚိဂှ်ရ။

အမှုစကာဗွဲအဓမ္မ

ပါဲနူ ပွမဒးဒုၚ်ကဵုဒုဟ်ဒဏ်ကမၠောန်တြံၚ် ဟိုတ်နူဖံက်ပကဝ်ဥပဒေ ကေုာံ ပွမဒးဒုၚ်ဖျေံလဝ်တာလျိုၚ် လ္တူအကာဲအရာဍုၚ် ကာဇၞော်မံက်တိုန်ဂှ်တှ်ေ ပွမစကာဗွဲအဓမ္မလဵုဂှ်ဟွံဟီု ဆေဝ်ဒဝ်ရ။²⁴

သၟာကမၠောန်ကောန်ၚာ်မ္ဂးဂှ် ပွမသွံရာန်ကောန်ၚာ်၊ ပွမသ္ပဍိက်၊ ပွမစကာညံၚ်ရဴဍိက်၊ ပွမကူသာန်သွံရာန်မၞိဟ်၊ သွက်သ္ဂောံသုၚ်စောဲပ္ဍဲပဋိပက္ခရပ်လွဟ်တုဲ ပွမကၠေၚ်ဒက်စကာနကဵုခတှ်၊ ပွမပကောံပကေဝ် ဗွဲအဓမ္မ ဟွံသေၚ်မ္ဂး ဟွံကၠောန်မံၚ်ဟွံဂွံတံ မဒှ်ရ။²⁵

ပွမစကာနနဲ အဓမ္မတံဂှ် တေၚ်ကဵု သၞာဲဒဴဆက်ဆောံ ဂကောံသၟာကမၠောန်ဍုၚ်သ္အာၚ်ဗဟဵု (ILO) ဂွံဒၟံၚ်ရ။ နကဵုမၞိဟ်ဒးဒုၚ်ဂိဆောံဂှ် ဟွံဒးဖေက် ပွမဒးဒုၚ်ကလေၚ်စောဲအမှု၊ ဒးဒုၚ်ကဵုဒဒိုက်၊ ဒးဒုၚ်ပၠန်နနဲမွဲမွဲ ဂှ် တုဲကဵုလဝ်အခေါၚ်အာတ် သြန်လေဲမွဲမွဲ မနွံရ။

အမှုကူသာန်သွံရာန်မၞိဟ်

ဗီုပြၚ်ကူသာန်သွံရာန်မၞိဟ်ဖအိုတ်တံဂှ် ဟွံဗၠးနူဥပဒေရ။ သ္အာၚ်နူဂှ်ပၠန် လုတ်လောန်အမှုကူသာန်သွံရာန်ညးဗြဴ ကေုာံကောန်ၚာ်သၟဝ်အာယုက် ၁၈ သၞာံတံမ္ဂး ဖျေံဒုဟ်ဒဏ် မသ္ကာတ်မြဟ်ဂၠိုၚ်တံမာန်ရ။²⁶

နကဵုညးဒးဒုၚ်ကူသာန်သွံရာန်ဂှ် ဟိုတ်နူဒးဒုၚ်ဇြဟတ်ဓရိုဟ် ဗွဲအဓမ္မတုဲ လုတ်လောန်အာအမှုဒုဟ်တၚ်ဂမၠိုၚ်ဂှ် နကဵုဥပဒေဏံ အခေါၚ်ဒးဒုၚ်ကေတ်ကာဟွံမွဲရ။²⁷

ညးဒးဒုၚ်ကူသာန်သွံရာန်မၞိဟ်ဂှ် ကဵုပရိုၚ်ဂရၚ်တေၚ်ကဵု ဒပ်စဵုဒၞာဆေဝ်တာ ပွမကူသာန်သွံရာန်မၞိဟ် မဒက်ပ္တန်လဝ် နကဵုဥပဒေစဵုဒၞာဆေဝ်တာပွမကူသွံရာန်မၞိဟ် မာန်ဒၟံၚ်ရ။

ပ္ဍဲဥပဒေဏံဝွံ နဒဒှ်စဵုဒၞာကဵုလဝ်ဗဂီုကၠီု ညးဗြဴ ကေုာံသၟတ်ကောန်ၚာ်အာယုက်သၟဝ် ၁၈ သၞာံ မဒးဒုၚ်သွံရာန်တံဂှ်တုဲ စဵုကၟာတ်လဝ်ကဵုညံၚ်ညးဂမၠိုၚ်ဂွိုအ်လုပ်တိတ် ပ္ဍဲဖိုၚ်ဂဗုတ်ကီု ၊ စဵုကၟာတ်လဝ်အခေါၚ် ညးဟွံဆေၚ်ကဵုအမှုတံ ကေတ်ဗဵုလိက်စၟတ်ရုၚ်ဂဗုတ်တံပါလုပ် ရ။ ကၠာဂွိုအ်လလောၚ်ပ္တိတ်တၚ်ဂၞၚ်အမှုသောဲသောဲဗြောဲဗြောဲဂှ် မဒးကေတ်အခေါၚ်နူညးတာလျိုၚ်မဆေၚ်စပ်ဂှ်ရ။²⁸

နကဵုညးဒးဒုၚ်သွံရာန်မၞိဟ်ဝွံ သွက်သ္ဂောံစောဲအမှုဓမ္မဝတ် လ္တူညးသွံရာန်လဝ်ဇကုတံဂှ် သက်သဳအထံက်တံ၊ အရီုအဗၚ်စပ်ကဵုပရေၚ်ထတ်ယုက် ကေုာံဂဥုဲတံ၊ ဒၞာဲသ္ဂောံဇူဒီုမွဲချိုန်ခဏ ကေုာံသီုကဵုအရီုအဗၚ်ပရေၚ်မၞိဟ်တၞဟ်ဟ်တံ မကေတ်မာန်ရ။²⁹

အမှုဗြဴစရာဲဍုၚ်

ပ္ဍဲဥပဒေဗၟာဝွံ ကမၠောန်ဗြဴစရာဲဍုၚ်ဂှ် ဟွံလုပ်သၞောဝ်ရ။³⁰

နကဵုဥပဒေပလီုသရိုဟ်ကၠေံကမၠောန်ဗြဴစရာဲဍုၚ်(၁၉၄၉)ဝွံ ယဝ်ဂြဲစိုတ်နနဲကာယျ နနဲအရေဝ် ပ္ဍဲဒၞာဲမဆေၚ်စပ်ကဵုညးဂမၠိုၚ်တံဂှ်တှ်ေ ဟွံဗၠးနူဥပဒေမဒှ်ရ။³¹

ပွမပ္တိတ်ပရဲ နူကမၠောန်လိၚ် မပ္တံကဵု ပွမကၠောန်သ္ပပ္တန်သ္ၚိဗြဴစရာဲဍုၚ်၊ ပွမစဳရေၚ်ကမၠောန်တံဂှ် ဖျေံဒုဟ်ဒဏ်ရာဇဝတ် ဂွံဒၟံၚ်ရ။³²

းပံၚ်ဖက်ဒၟံၚ်ကဵု ဗြဴစရာဲဍုၚ် တီဒၟံၚ်အခါန်ဒဒှ်ဍေံဖိုဟ်ဂှ်လေဝ် ကေတ်ကာစောဲအမှုဂွံမာန်ရ။³³  ကုသၟတ်ကောန်ၚာ်မၞုံသၟဝ်မထိၚ်ဒဝ်ဇကုဂှ် ယဝ်ရဇကု သ္ကဵုဍေံမံၚ်ကဵုညးမဂယိုၚ်လမျီုနကဵုကမၠောန်ဗြဴစရာဲဍုၚ် တုပ်ပ်မ္ဂး မဒးဒုၚ်ဖျေံဒဏ်သြန် ဒဏ်ရာဇဝတ်မာန်ရ။³⁴

ကောန်ၚာ်ဇကုကၠောန်ဒၟံၚ်ကမၠောန်ဗြဴစရာဲဍုၚ်ဂှ် တီဒၟံၚ်ဖိုဟ် ကဵုလဝ်အခေါၚ်မ္ဂး ကေတ်ကာစောဲအမှုကု မိမ၊ ညးထိၚ်ဒဝ်ဂှ် ဂွံဒၟံၚ်ရ။³⁵

နကဵုရာဇသာတ်ဇၞော်ဂှ် ပွမလုတ်လောန်သုၚ်စောဲ ကေတ်စပရဲလ္တူကောန်ၚာ်သၟဝ်အာယုက် ၁၈ သၞာံ သွက်ကမၠောန်ဗြဴစရာဲဍုၚ်ဂှ်တှ်ေ ဖျေံသ္ဂုတ်ဒဏ်မသ္ကာတ်မြဟ်နူဂှ် မာန်ဒၟံၚ်ရ။³⁶

ၚးနူသ္ဂောံဟံၚ်ပြာ်လမျီုညးဗြဴမွဲဂှ်တုဲ ပွမပလီုယဲဒိုက်၊ ပွမသ္ကဵုယဲဒိုက်လီုတံဂှ် ဒစဵုဒစးဒၟံၚ်ကဵုဥပဒေရ။³⁷

အခိၚ်ယဲဒိုက်ကြံၚ်မ္ၚိုဟ်ဂှ် ပွမပလီုဖျေံယဲဒိုက်၊ ပွမသ္ကဵုယဲဒိုက်လီု ၊ တၚ်တုပ်စိုတ်ညးဗြဴဟွံမွဲမွဲသာ် ပွမပလီုဖျေံယဲဒိုက်၊ ပွမသ္ကဵုယဲဒိုက်လီု ဟွံသေၚ်မ္ဂး အဃောပလီုယဲဒိုက် ၊အဃောပွမသ္ကဵုယဲဒိုက်လီုဂှ် ညးဗြဴဂှ်ချိုတ်အာမ္ဂး ဒုဟ်ဒဏ်ဇၞော်နူဂှ် မဖျေံမာန်ရ။³⁸

တၞဟ်နသ္ဂောံကလေံထောံ ဒဒှ်ရၜံၚ်လဝ်ကောန်ၚာ်ဂှ်တုဲ ကၠဟ်ထောံ တိုပ်ထောံ ဇွကောန်ၚာ်စသ္ဂောံၜံၚ်ဟွံသေၚ်မ္ဂး ကောန်ဖျုန်ဂၠံဂဝ်ဂှ်လေဝ် ဒှ်ဒုဟ်အမှုရာဇဝတ်ရ။³⁹

လာၚ်ဇြေန်ဟၟဲမွဲသာ် ကၠောန်သ္ပဣမိ ၜံၚ်ကောန်ၚာ်မ္ဂး ဒစဵုဒစးဒၟံၚ်ကဵု ဥပဒေရ။⁴⁰

ဟၟဲကဵုတၚ်ထံက်ဂလာန်နနဲလုပ်သၞောဝ် နူဇမၞော်ဂကောံ(board member)ဂဥုဲဆေၚ်စပ်တံမွဲသာ် ကၠောန်သ္ပညံၚ်ဂွိုအ်ဂွံယဲဒိုက်မ္ဂး မၞိဟ်ယဲသၟးဟွံက သီုမၞိဟ်ကၠောန်ကဵုဂှ်လေဝ် ဒးဒုၚ်ဖျေံဒဏ်ထံၚ် ဒဏ်သြန်တံ မမာန်ရ။⁴¹

အဃောကၠောန်သ္ပဒၟံၚ်သာ်ဂှ်ဝွံ ယဝ်ညးဗြဴဂှ် ချိုတ်အာမ္ဂး (ဟွံသေၚ်တှ်ေ) ဆန္ဒညးဗြဴဟွံပါမွဲသာ် ကၠောန်သ္ပတဴမ္ဂး ထပ်ဂလိုၚ်ပ္တိုန်ဒုဟ်တၚ် မမာန်ရ။⁴²

အဃောရပ်ဂတ်ဂှ် ပွမဂၠိုက်ဂၠာဲအပ္ဍဲညးဗြဴဂှ် ညးဗြဴတၞဟ်ဟ်ဟေၚ် သ္ဒးကၠောန်ရောၚ်။⁴³

ကောန်ၚာ်သၟတ်ဗြဴတံဂှ် ပၟၚ်ထံၚ်ညးဗြဴရ မဒးထိၚ်ကြာပ်ရောၚ်။⁴⁴

ညးဗြဴတံဝွံ နကဵုအမှုလဵုဒှ်ဒှ် ဒးဒုၚ်စောဲစပ်မ္ဂး အခေါၚ်ဂွံပ္တိုန်ဒုၚ်လျိုၚ်ကဝံၚ် မၞုံရ။⁴⁵

ကောန်ထံၚ်ညးဗြဴလ္တူအာယုက်-၁၆-သၞာံတံဝွံ ညးဒုၚ်ကာထံၚ်ညးဗြဴရ မဒးပလံၚ်ဗ္စိုပ်ပ္ဍဲ ထံၚ်ဂွံရ။⁴⁶

ညးဗြဴတံဝွံ မဒးပါ်လဝ်ဒၞာဲကဵု ညးတြုံတံမဒှ်တုဲ ပွမစုတ်ဂါတဲ(လက်ထိပ်)၊ ပွမဒက်ကၠေၚ် ဟွံသေၚ်မ္ဂး ပွမကဵုဒဏ်ၜဝ်တံဂှ် ကၠောန်သ္ပဟွံဂွံရ⁴⁷

ညးမရံၚ်စံၚ်ကဵုကောန်ၚာ် ပ္ဍဲမ္ၚးတေံဟၟဲမ္ဂး ကောန်ထံၚ်ညးဗြဴဝွံ အာတ်မိတ် ကေတ်စွံကောန်ဇရေၚ်ဇကု စဵုကဵုကောန်ၚာ်အာယုက်-၆-သၞာံဂွံဒၟံၚ်ရ။⁴⁸  ပ္ဍဲအကာဲအရာသာ်ဂှ်တှ်ေ သွက်ကောန်ၚာ် သ္ဂောံစသုၚ်မံၚ်စံၚ်၊ ဗွိုက်လတက်ကောန်ၚာ်၊ သ္ဂောံမၚ်မွဲရံၚ်စံၚ်ပရေၚ်ထတ်ယုက်ကောန်ၚာ်တံဂှ် သၞာဲဒဴထံၚ်စာတ်ဝွံ သွက်ဂွံထံက်ပၚ်ကဵုတာလျိုၚ်မၞုံတဴရ။⁴⁹

အသက်၁၆ နှစ်အောက် ရှိသူများ၏ အခွင့်အရေးများနှင့် စွပ်စွဲခံရသူ၏ အခွင့်အရေးများကို ပိုမိုသိရှိရန်စေရန် “စွပ်စွဲခံရသူများ၏ အခွင့်အရေး” ကဏ္ဍတွင် ကြည့်ပါ။

သွက်ညးတြုံကေုာံညးဗြဴ သ္ဂောံထပ်တဲဂှ် အောန်အိုတ်အာယုက် ၁၈ သၞာံ မဒးဒှ်ရောၚ်။⁵⁰

ဥပဒေအခိုက်အလေံဂမၠိုၚ်တံဂှ် ဖဵုဍေံလ္တူ ပွမဒုၚ်စအာဲ၊ပွမထပ်တဲ၊ ဂကောံဗော်စပ်ကဵုပရေၚ်ဘာသာ ကေုာံပွမဒ္ဂေတ်ဗက်သုၚ်စောဲ မနွံရ။

ညးဂှ်ဒှ်ဒှ် စကာသ္ကဵုကောန်ၚာ်ထပ်တဲဗွဲအဓမ္မ ဟွံသေၚ်မ္ဂး ကဵုအခေါၚ်ကောန်ၚာ်ထပ်တဲ မ္ဂး မဒးဒုၚ်ဖျေံဒဏ်ရာဇဝတ် ကေုာံ ဒဏ်သြန်တံမာန်ရ။⁵¹

နကဵုဥပဒေဒ္တန်ဒၟံၚ် ဍုၚ်ဗၟာဂမၠိုၚ်ဝွံ တၠကမၠောန်မွဲဂှ် ဒုၚ်သဇိုၚ်ကဵု ဂကူ၊ ဇာတိ၊ ဘာသာ ကေုာံဒဒှ်လိၚ် ညးဗြဴညးတြုံတံတုဲ ပွမပါ်ပါဲဆက်ဆောံ ဟွံသေၚ်မ္ဂး ပွမဟွံကဵုအခေါၚ်အရာတုပ်သၟဟ်ဂှ် အခေါၚ်သ္ပဟွံမွဲရ။⁵⁸

ပ္ဍဲဒၞာဲကမၠောန်တံဂှ် ညးဗြဴတံ အခေါၚ်မဂွံဒုၚ်စသိုၚ်အခေါၚ်အရာတုပ်သၟဟ်ကဵုညးတြုံတံ မၞုံရ။⁵⁹

ညးဗြဴတံဂှ် နနဲတုပ်ကဵုညးတြုံတံ မဂွံဒုၚ်စသိုၚ်အခေါၚ်အရာတုပ်ကေုာံ သြန်ဂိတုတုပ် မၞုံရ။⁶⁰

ညးတြုံဒှ်ဒှ် ညးဗြဴဒှ်ဒှ် ဇၟာပ်သၟာကမၠောန်ဝွံ အခေါၚ်မဂွံဒုၚ်စသိုၚ်သြန်ဂိတု အတိုၚ်သ္ဂုတ်ဖျေံလဝ်သြန်ခရိတ်ဗွဲမအောန်အိုတ်ဂှ်မာန်ရ။⁶¹

အခါရုဲစှ်ကဵုဒၞာဲ ကဵုတာလျိုၚ် ညးဒုၚ်ကာဍုၚ်ဂှ် ဗွဲယေဘုယျ ဆေဝ်တာလဝ်ပွမပါ်ပါဲဆက်ဆောံဂှ်ရ။ ဆဂး သွက်ကမၠောန်မဒးရးကဵု ညးတြုံတံဂှ်ရတှ်ေ ရုဲစှ်ကဵုတာလျိုၚ်ကဵုညးတြုံတံဂှ် ဒှ်တၚ်တၟေၚ်တၞဟ်ရ။⁶²

ညးဗြဴတံဝွံ ကၠာဂွိုအ်ၜံၚ်ကောန် ၆ သတ္တဟ ၊ ၜံၚ်ကောန်တုဲ ၈ သတ္တဟ ကေတ်အခေါၚ်ၜံၚ်ပၟတ်ဂွံဒၟံၚ်ရ။⁶³ တန်တဴကဵု တၠကမၠောန် ပွမပါလုပ်၊ ပွမစုတ်ကဵုလဝ် ပ္ဍဲအစဳအဇန်ဖ္ဍိုက်ဗပေၚ်ပရေၚ်မၞိဟ်တုဲ အခေါၚ်ဂွံ အခိၚ်ဇူကာလၜံၚ်ပၟတ် လအ်ဂၠိုၚ်ညိလေဝ် ဂွံမာန်ရ။⁶⁴

နကဵုညးဗြဴကၠောန်ဒၟံၚ်ပ္ဍဲကဏ္ဍကမၠောန်ဓမ္မတာ ဟွံသေၚ်တံဂှ် အခေါၚ်ၜံၚ်ပၟတ် ၊ အခေါၚ်အရာ သၟာကမၠောန်တၞဟ်ဟ်တံ၊ အစဵုဒၞာမၚ်မွဲရံၚ်စံၚ်တံ ကေုာံအခေါၚ်ဒုၚ်စသိုၚ်တံဂှ် ဟွံလုပ်အဝေါၚ် ပ္ဍဲဥပဒေဒုၚ်လဝ်လျိုၚ်တံဂှ်လေဝ် မၞုံမာန်ရ။

သ္ဂောံတီအခေါၚ်အရာသၟာကမၠောန်တံ ဂၠိုၚ်ၚ်ဂှ် ရံၚ် ကဏ္ဍအခေါၚ်အရာသၟာကမၠောန် ဂှ်ညိ။

• အာတ်ဥပဒေအာယုက်ပွမသၞက်ကရောဲထပ်တဲ ၂၀၁၇
• ဥပဒေပလီုသရိုဟ်ပွမကူသာန်သွံရာန်မၞိဟ် ၂၀၀၅
• အာတ်ဥပဒေ ဥပဒေကၟိန်ဍုၚ်ဗၟာဂမၠိုၚ် ၁၈၉၈ အပိုဒ်ဍောတ် ၁၃ ဥပဒေကောန်ၚာ်သၟတ် ၂၀၁၉
• ဥပဒေကောန်ၚာ်သၟတ် (၂၀၁၉)
• ဥပဒေပြဝေဏဳရာဇဝတ်(၁၈၉၈)
• သၞောဝ်ဥပဒေသဇိုၚ်ဒက်ပ္တန်ဍုၚ် (၂၀၀၈)
• ဥပဒေဒၟုၚ်သက်သဳ ၁၈၇၂ (တၚ်ပလေဝ်ပလေတ်၂၀၁၅)
• ဥပဒေတိဗ္ၚတိကၠအ် (၂၀၁၂) ၃(ဆ)
• အာတ်ဥပဒေ တ္ၚဲကေတ်အခေါၚ်ဇူ ကေုာံတ္ၚဲကၟာတ်ကမၠောန် ၁၉၅၁ (တၚ်ပလေဝ်ပလေတ်၂၀၁၄)
• ဥပဒေ မပလေဝ်ပလေတ်လဝ်ရာဇသာတ်ဇၞော် (၆/၂၀၁၆)
• ဥပဒေပလီုသရိုဟ်ကၠေံကမၠောန်ဗြဴစရာဲဍုၚ် ၁၉၄၉ (တၚ်ပလေဝ်ပလေတ် ၁၉၉၈)
• ဥပဒေကံၚ်ဇြီ ခုဇ္ဇာ ကေုာံလွဳၜံၚ်ကောန်ၚာ် ဍုၚ်ဗၟာ(၁၉/၁၉၉၀)
• ဥပဒေသြန်ခရိတ်ဗွဲမအောန်အိုတ်၂၀၁၂
• မူဝါဒအသုၚ်စောဲတိ ကၟိန်ဍုၚ် ၂၀၁၆ ၝောံပိုဒ် ၇၅(က)
• ရာဇသာတ်ဇၞော်
• အာတ်ဥပဒေ ထံၚ်စာတ် ၁၈၉၄
• ဥပဒေ ဖ္ဍိုက်ဗပေၚ်ပရေၚ်မၞိဟ် ၂၀၁၂ ။
• ဥပဒေပလီုသရိုဟ်ကၠေံကမၠောန်ဗြဴစရာဲဍုၚ် ၁၉၄၉ (တၚ်ပလေဝ်ပလေတ် ၁၉၉၈)

ဆက်မိတ်

 

• ရှားပါသည့် ဖြစ်စဉ်အချို့တွင် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ပြီးနောက် တချိန်တည်းတွင် ပြစ်ဒဏ် ချမှတ် ခံထား ရသူအပေါ် တစ်ဉီးချင်း စီအလိုက် ဖြစ်စေ၊ လူအများကို လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့် ပေးသည့် အခါတွင်ဖြစ်စေ၊ ထိုသူ ကျူးလွန်ခဲ့သော ပြစ်မှုများကို လွတ်ငြိမ်းသက်သာခွင့် ပေးနိုင်ပါသည်။
• ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံထားရသူသည် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ရရှိသည့်အခါ သို့မဟုတ် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာ ခွင့်တွင် ပါဝင်လာသည့်အခါ ထိုသူကျခံရန် ကျန်ရှိနေသောမည်သည့်ပြစ်ဒဏ်မဆိုမှ လွတ်ငြိမ်းခွင့်ရပြီး ချက်ချင်း လွှတ်ပေးရမည်ဖြစ်ပါသည်။
• ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့် သို့မဟုတ် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်တွင် ပါဝင်လာခြင်း၏ ဥပဒေဆိုင်ရာ အကျိုးဆက်များသည် သီးခြားဖြစ်ပေါ်နေသော အခြေအနေအပေါ်မူတည်ပြီး ကွဲပြားနိုင် သောကြောင့် ရှေ့နေနှင့် ဆွေးနွေးတိုင်ပင်ခြင်းသည် အကောင်းဆုံးဖြစ်ပါသည်။
  • ရှေ့နေအနေဖြင့် ပြင်ဆင်မှု တင်သွင်းခြင်း သို့မဟုတ် အယူခံတင်ခြင်းကဲ့သို့သော အခြားရွေးချယ်စရာများကို ၎င်း၏ အမှုသည်ကို အသိပေးသင့်ပါသည်။ အမှုရောက်ရှိ နေသော အဆင့်ပေါ်မူတည်၍ တရားသူကြီးက စွဲချက်များကို ပလပ်ပေးရန်၊ သို့မဟုတ် ဉပဒေအရာရှိက စွဲချက်များကို ဖြုတ်ချပေးရန်၊ သို့မဟုတ် ရုပ်သိမ်းနိုင်သော အမှုများတွင် တရားလို၏ လျှောက်ထားမှုဖြင့် အမှုကို ရုပ်သိမ်းပေးရန် ရှေ့နေက ကြိုးစားပေးနိုင် ပါသည်။
• ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်လုပ်ငန်းစဉ် အစိတ်အပိုင်းအနေဖြင့် လွတ်ငြိမ်း ချမ်းသာခွင့် ရရန် ပြစ်ဒဏ်ကျခံရသူ အနေဖြင့် အချို့သောစာရွက်စာတမ်းများကို လက်မှတ်ထိုးရ နိုင်ပါသည်။ မမှန်ကန်သောထွက်ဆိုချက်များကို တင်ပြမိနိုင်ချေ၊ သို့မဟုတ် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့် ပေးခံရမည့်သူ အပေါ် မတရားဝန်ပိစေနိုင်မည့် သဘောတူညီချက်ကို ပေးလိုက်မိနိုင်ချေ တို့ကို ရှောင်ရှားနိုင်ရန်အတွက် ဖြစ်နိုင်လျှင် ဖြစ်နိုင်သည့်နေရာတိုင်းတွင် ထိုအထောက်အထား စာရွက်စာတမ်း များကို ရှေ့နေက ပြန်လည်ဆန်းစစ်သင့်ပါသည်။

 

ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်

 

• စွပ်စွဲခံရသူသည် အပြစ်ရှိကြောင်း ဝန်ခံလျှင် သို့မဟုတ် အခြားသူများ၏ ပြုလုပ်မှုများသည် ပြစ်မှုကျူးလွန်ခြင်းဖြစ်ကြောင်း သတင်းအချက်အလက်ကို ပေးလျှင် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်း ချမ်းသာခွင့် အတွက် အကြုံးဝင်နိုင်ပါသည်။ ¹
  • မိမိ၏ ပြုလုပ်မှုနှင့်စပ်လျဉ်း၍ ဝန်ခံရန် သို့မဟုတ် အခြားသူများကို ဆန့်ကျင် သက်သေ ထွက်ဆိုရန် ဆန္ဒရှိနေပါက မိမိ၏ ရှေ့နေနှင့် ဉီးစွာဆွေးနွေးတိုင်ပင်သင့်ပါသည်။
• စွပ်စွဲခံရသူသည် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ရရှိရန်အတွက် အပြစ်ရှိကြောင်းဝန်ခံရန်ဆုံးဖြတ်လျှင် စွပ်စွဲခံရသူကို ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်လုပ်ငန်းစဉ်အစိတ်အပိုင်းအနေဖြင့် တရားရုံးတွင် မျက်မြင် သက်သေ အဖြစ် စစ်မေးမည် ဖြစ်ပါသည်။ ²
• ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ရရှိရန်အတွက် ဥပဒေအရာရှိနှင့် ဆွေးနွေးညှိနှိုင်းနိုင်သော်လည်း နောက်ဆုံး ဆုံးဖြတ်ချက်ချခြင်းသည် တရားသူကြီး၏ကိုယ်ပိုင်ဆုံးဖြတ်ခွင့် ဘောင်အတွင်းတွင်ရှိပါသည်။
• စွပ်စွဲခံရသူသည် ပြစ်မှုနှင့်ပတ်သက်၍ အပြစ်ရှိကြောင်းယုံကြည်ထိုက်သည့် လုံလောက်သော ယုံကြည်ထိုက်သည့် အကြောင်းပြချက်များရှိသည်ဟု တရားသူကြီးက ထင်မြင်လျှင် စွပ်စွဲခံရသူကို စစ်ဆေးစီရင်ရန်အတွက် ပြည်ထောင်စုတရားလွှတ်တော်ချုပ် သို့မဟုတ် ခရိုင်တရားရုံးသို့ တင်ပို့မည် ဖြစ်သည်။ ³
• စွပ်စွဲခံရသူကို စစ်ဆေးစီရင်ရန်တင်ပို့သည့်အချိန်နှင့် နောက်ဆုံးဆုံးဖြတ်ချက်(စီရင်ချက်ချခြင်း) မတိုင်ခင် အချိန်ကြားတွင် ပြည်ထောင်စုတရားလွှတ်တော်ချုပ်သည် မူလတရားရုံး (မြို့နယ်သို့ မဟုတ်ခရိုင်တရားရုံး) ကို စွပ်စွဲခံရသူအား ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးရန်အမိန့်ပေးနိုင်ပါသည်။ ⁴
• ဥပဒေအရာရှိသည် စွပ်စွဲခံရသူသည် သက်သေခံချက်များကို ထိန်ချန်ထားခြင်းသို့မဟုတ် မမှန်သော သတင်းအချက်အလက်များပေးခြင်း စသည့် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပါ စည်းကမ်းချက် များကို လိုက်နာခြင်းရှိမရှိဟု တင်ပြနိုင်ပြီး ထိုအခါ မူလ စွဲချက်များ အပြင် သတင်း အချက် အလက် ဝှက်သိမ်းခြင်း၊ မမှန်သက်သေခံခြင်းတို့ ပြင်ပါ ⁵

 

သမ္မတ ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးခြင်း/လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်

 

• နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် ပြစ်မှုတစ်ခုအတွက် ပြစ်ဒဏ်ချမှတ်ခံထားရသူ မည်သူကိုမဆို ပြစ်ဒဏ် သက်သာခွင့် ပေးခြင်း သို့မဟုတ် လူအုပ်စုတစ်စုကို လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့် တို့ကို ပေးနိုင်ပါသည်။ ⁶
  • ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်တွင် ရာဇဝတ်ပြစ်ဒဏ်၏ အစိတ်အပိုင်း တရပ်ရပ်ကို ဆိုင်ငံခြင်းမှ သည် ပြစ်ဒဏ်တစ်ရပ်လုံးကို ဆိုင်းငံ့ထားခြင်းလည်းပါဝင်နိုင်ပါသည်။
  • ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ကို လက်ခံရရှိသောလူပုဂ္ဂိုလ်(သို့မဟုတ် လူပုဂ္ဂိုလ်များ)အပေါ် စည်းကမ်းချက်များနှင့်ဖြစ်စေ၊စည်းကမ်းချက်များမထားဘဲဖြစ်စေ ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ကို ပေးနိုင်ပါသည်။
  • ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးခြင်း ခံရသူသည် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်တွင် ပါရှိသော စည်းကမ်းချက်များနှင့် မကိုက်ညီမှု တစုံတရာရှိခဲ့လျှင် နိုင်ငံတော်သမ္မတသည် ပြစ်ဒဏ် လွတ်ငြိမ်းခွင့်ကို ဖျက်သိမ်းနိုင်ပြီး စွပ်စွဲခံရသူကို ကျန်ရှိသေးသော ပြစ်ဒဏ်အပိုင်းကို ဆက်လက်ကျခံစေရန် အမိန့်ပေးနိုင်ပါသည်။ ⁷
    • သီးခြားဖော်ပြထားသော အပြုအမှုများကို လုပ်ဆောင်ခြင်းမှ ရှောင်ကျဉ်ရန် သို့မဟုတ် ဆောင်ရွက်ခြင်းမပြုရန် စသည့်အချက်များအပေါ် အခြေခံပြီး ပြစ်ဒဏ် လွတ်ငြိမ်းခွင့် သို့မဟုတ် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်များကို စည်းကမ်းချက် ထား၍ ပေးခြင်းဖြစ်နိုင်ပါသည်။
• သမ္မတသည် ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့်ပေးရန်အလို့ငှာ အမှုကိုစစ်ဆေးစီရင်ခဲ့သည့် ရုံးထိုင် တရားသူကြီး၏ သဘောထားမှတ်ချက်ကို ရယူနိုင်သည်။ ⁸
• ယေဘုယျအားဖြင့် လွတ်ငြိမ်းချမ်းသာခွင့်များကို အုပ်စုတစ်စုအပေါ် ပြုလုပ်လေ့ရှိသော်လည်း ဖြစ်နိုင်လျှင် ပြစ်ဒဏ်ကျခံနေရသူ အနေဖြင့် အုပ်ချုပ်ရေးကဏ္ဍမှ သက်ဆိုင်ရာအာဏာပိုင်များထံ ပြစ်ဒဏ်လွတ်ငြိမ်းခွင့် ၊ သက်သာခွင့်ပေးပါရန် တစ်ဦးချင်းအယူခံများ တင်သွင်းရန် စဉ်းစား သင့်ပါသည်။